مسيحيت او يهوديت

د يهوديت موخه د خدای او يهوديانو تر منځ د شوې ژمنې پوره کول دي. ليکلی او شفاهي تورات (د تعلیم په معنا) د دې ژمنې کيسه بيانوي، او يهوديانو ته د دې ژمنې شرايط وړاندې کوي. شفاهي تورات د يهوديانو لپاره ابتدايي لارښود دی، تر څو د دې شرايطو پابند و اوسي، څه ډول چې په «Gittin 60b» ("هغه مقدس او متبارک، له اسرائيلو سره ژمنه نه ده کړې، بلکې د شفاهي قانون پر اساس") رسالة کې روښانه شوي دي، تر څو دوی زده کړای شي، چې څه ډول سپېڅلی ژوند کولای شي، او تر څو نړۍ او د ژوند هره برخه کې سپېڅلتيا، ارامي او مينه راوړي، څو ژوند په اصل کې د تورات د مطالعې او په هغې د عمل کولو له لارې د قدوشاه تر لوړې درجې پورې ورسول شي، او د دويم معبد له ويجاړۍ راهيسې، د دعاء (لمانځه) په مټ څه ډول چې په «Sotah 49a» کې بيان شوي دي، "د معبد له ويجاړۍ راهيسې، هره ورځ له مخکې ورځې څخه ډېره لعنتي ده؛ او د نړۍ وجود يوازې د قدوشاه ...او د تورات له مطالعې وروسته ويل شويو الفاظو په مټ باوري دی".^[۸][۹]

د عميده د خپلولو راهيسې، د اشعياء 6:3 د اعلان په مټ د خدای تصديق "قادوش [مقدس]، کدوش، کدوش، هاشم دی، د لښکرو مشر؛ ټوله نړۍ د هغه له جلال څخه ډکه ده". د تورات د مطالعې د بديل په توګه، کوم څه چې د یو يهودي لپاره ورځنی واجب دی، او په خپل ځان کې د خدای تقديس کوي. د يهودي فرد او خدای تر منځ د اړيکې د دې پرله پسې دوام یا خو د مطالعې، يا په ورځني ډول درې ځلې تکرارېدونکې دعاء، د اصلي ژمني تاييد دی. دا یهوديانو سره مرسته کوي چې د يوې ټولنې په توګه هڅه وکړي او دا وړاندوينه پوره کړي "ما، خدای، نيکۍ ته رابللي ياست، او ستاسو په لاس نيولو سره به ستاسو ساتنه وکړم. او زه به تاسو د خلکو د ژمنې په توګه، د رڼا په ډول وګرځوم"، (يعنې يوه بېلګه) د تاريخ په تېرېدو سره، او د امن او سپېڅلتيا د زمانې د راوړلو د الاهي ارادې يوه برخه، چېرته چې به په مثالي ډول يو مؤمنانه ژوند او ښه کارونه په خپله پای ته ورسېږي، نه وسايل (د عقيدې په اړه يهودي اصول وګورئ).^{[۱۰][۱۱][۱۲]}

د مسيحي الاهيات پوه «اليسټر ميک ګرات» په وينا، يهودي مسیحيانو د هغه مهال د معاصر دويم معبد د يهوديت ټول اړخونه د دې عقيدې په زياتولو سره تاييد کړل، چې عيسی مسيح و، په داسې حال کې چې اشعياء 46:6 وايي "د 42:6 سره يو روښانه متوازي" چې رسول پولس د اعمال الرسول په 13:47 کې نقل کړی دی، او «جسټن مارټر» هغه بيا تشریح کړی دی. د مسیحي ليکوالانو په وينا، په ځانګړي ډول د بولس په وينا، بايبل د دې ښودنه کوي چې خلک، په اوسني حالت کې ګنهګار دي، او عهد جديد دا روښانه کوي چې عيسي هم د انسان او هم د خدای زوی دی، دوی په اقنومي (تثليثي/درې ګوني) اتحاد کې سره يوځای شوي دي، چې هغه خدای زوی، خدای متجسم دي؛ دا چې په دار سره د عیسی مړينه د ټول انسانيت د ګناهونو د کفارې لپاره يوه قرباني وه، او دا چې د ژغورونکي او رب په توګه د عيسی منل يو څوک د الهي قضا څخه ژغوري، او تلپاتې ژوند ورکوي. عيسی د نوي ميثاق منځګړی دی. په غر کې د هغه مشهوره خطبه، د سينا له غر څخه د موسوي عهد په خلاف، يو شمېر مسيحي علماء د عهد جديد د اخلاقياتو اعلان بولي.^{[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱]}

عبراني بايبل له درې برخو جوړ دی: تورات (لارښونه، اويايمه ژباړه له عبراني څخه په ناموس يا قانون کې ژباړلې ده)، اسفار الأنبياء (پيغمبران) او اسفار الکتابات (ليکنې). په ټوليز ډول دا د تنخ (عبراني کتاب) په نوم پېژندل کېږي. د رباني يهوديت تر مخې تورات د خدای له لوري په موسی رانازل شوی و؛ د هغې په منځ کې يهيوديانو 613 ميتزوت (احکام/فرمانونه) وموندل.