د څوکې ښکاریان

د څوکې ښکاریان د اوبو او وچې دواړو ایکوسېستمونو د ښکار کېدونکو نوعو اغېزناک نفوس (population dynamics) او د نورو ښکاریانو نفوس اغېزمنوي. د مثال په توګه، غیر بومي ښکار کوونکي کبان، کله-کله مخکني حاکم ښکاریان محو کوي. په یو سمندرګي د یوې منظمې مطالعې ترسره کېدنې وښوده، کله چې یو غیر بومي ووړ-خولی باس (کب) له سمندرګي ووېستل شو، د پردې ترشا بومي د څوکې ښکاري لېک ټروټ (یو ډول کب دی)، د خپل ښکار د انتخاب بڼه بدله کړله او خپله غذایي سطح یې لوړه کړه. د وچې د یوې بېلګې په توګه، یو د څوکې ښکاري بېډګر (یو ژوی دی چې لنډې پښې لري حشرات، واړه تي لرونکي، خزندګان، ذوحیاتین او د هغو الوتونکو چې په ځمکه ځاله جوړوي هګۍ ښکار کوي او هم یې په خوراک کې) د منځنۍ غذایي سطحې یو ښکاري چیژګي (شیشګي) سره سیالي کوي. د پېډګرانو حذف (د بوډین توبرکلوزیز په یوه ازمیښتي څېړنه کې) د شیشګي د نفوس د ګنوالي د دوه برابره کېدو لامل شو. هغه ښکاریان چې د خپلې ټولنې په ټولو ژویو له پورته-کښته خوا باندې کنټرول لري، ډېری وخت کلیدي نوعې ګڼل کېږي. انسانان معولاً د څوکې ښکاریان نه ګڼل کېږي، ځکه چې د خوړو متنوع رژیم لري، که څه هم چې، د انسانو غذایي سطح د غوښو د ډېر مصرف سره پورته ځي. ^{[۳][۴][۵][۶]}

د ښکار د تراکم د کنټرول او کوچنیو ښکاریانو د محدولو د پایلې په توګه، د څوکې ښکاریان ښایي په اېکوسېستمونو ژورې اغېزې ولري. دوی د اېکوسېستمونو په عملکرد، د مرضونو په تنظیم کولو او د ژوند تنوع په ساتنه کې بنسټیز رول لري. د بېلګې په توګه، کله چې ګیدړ فرعي قطبي ټاپو ګانو ته راوستل شو، د قطبي ګیدړ په واسطه د سمندري الوتونکو ښکار، شنه چمنونه په شاړو ځمکو بدل کړل. د اېکوسېستم په ټیټو سطحو دا ډول پراخې اغېزې، د خوړو ابشار بلل کېږي. د لوړې سطحې د ښکاریانو له منځه وړل، معمولاً د انساني عاملینو په واسطه، ښایي د خوړو د ابشارونو د ګډوډولو لامل شي. د بېلګې په توګه د ښکار په واسطه د څوکې ښکاري چې نسبي غذایي سطح یې ۴.۷ ده کېچېلوټ (ترټولو ستر نهنګ) د نفوس کمښت د څلورمې غذایي سطحې لرونکي، ستر سکوایډ (یو غوښه خوړونکی سمندري ژوی دی چې نورو غوښه خوړونکي خوري) د نفوس د ډېرښت لامل شوی. دا اغېزې چې د منځنۍ غذایي سطحې لرونکو ښکاریانو خپرېدل بلل کېږي، په ځمکنیو او سمندریزو اېکوسېستمونو کې پېښېږي؛ د بېلګې په توګه، په شمالي امریکا کې د څوکې غوښه خوړونکو شمېر کم شوی په داسې حال کې چې د منځنۍ سطحې ښکاریانو هغه په تېرو دوه پېړیو کې ۶۰٪ زیات شوی دی. ^{[۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]}

څرنګه چې د څوکې ښکاریان پر نورو ښکاریانو، واښه خوړونکو او بوټو خورا زیات اغېز لري، دوی ښایي د طبیعت په ساتنه کې مهم رول و لري. د نشت کېدنې په شاوخوا وختونو کې، انسانانو ډېر د څوکې ښکاریان ښکار کړل، خو د نړۍ په نورو سیمو کې یاد ښکاریان اوس د بېرته را ګرځېدو په حال کې دي. یاد ښکاریان په زیاتېدونکې توګه د اقلیم د بدلون په واسطه ګواښل کېږي. د بېلګې په ډول، قطبي یږ د ښکار لپاره د سمندر پراخې یخبندان ساحې ته اړتیا لري، په ځانګړې توګه سمندري خوګ، خو اقلیمي تغیرات د شمالي قطب د سمندر یخ ویلې کوي، چې قطبي یږ اړباسي ترڅو په وچه کې د اوږدې مودې لپاره روژه ونیسي.^{[۱۶][۱۷][۱۸]}

په ۱۹۹۵ز کال کې د یلستون ملي پارک ته د حفاظت د اندازې د معلومولو لپاره د خړ لېوه له را وړلو وروسته، چې هم یو د څوکې ښکاري او هم یوه کلیدي نوعه وه (یو ښکاري چې په خپل اېکوسېستم خورا اغېز لري.)، په ستر یلوسټون ایکو سیستم کې لوی بدلونونه ثبت شول. ایلک، د لېوه ستر ښکار کمیابه شو او خپل رفتار ته يې بدلون ورکړ، په ساحلي سیمو کې یې څړ پرېښود او ولې، اسپینونه او دپختې بوټي یې ودې ته پرېښودل، چې په پایله کې یې د د اوبو د سپي، سترې ګَوَزې (موز) او نورو نوعو لپاره د استوګني مناسب ځای جوړ شو. د لېوانو حضور په ښکار باندې د دوی د اغېز برعلاوه، د پارک د زیان منونکو نوعو له ډلې، یږ هم تر اغېز لاندې راوست: یږان چې له ژمني خوبه راویښ شول، په میاشتو روژه یې نیولې وه، دوی د لېوانو د ښکار د مردارو پس مانده غوښې راټولې کړې، په ځانګړې توګه د مني په موسم کې چې دوی یو وار بیا د ژمني خوب لپاره تیاری کاوه. ګریزلي یږ په ژمني خوب کې دنیا ته راځي په دې بنسټ د خوړو د ډېرښت سره یې د بچیانو د ډېرښت تمه هم کېږي. لسګونه نورې نوعې لکه، عقاب، کارغه، کیشکره، پیشو پړانګ او تور خرس په پارک کې د لېوه په واسطه د وژل شوو ژوو د مړو د خوړونکو په توګه ثبت شوي.  ^{[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]}

چاپېریال پوهانو په دې اړه بحثونه کړي چې انسانان د څوکې ښکار کوونکي دي که نه. د بېلګې په توګه سیلوېن بونومو  او همکارانو یې په ۲۰۱۳ز کال کې استدلال وکړ چې د نړۍ په ټوله غذایي شبکه کې، د انسان د نسبي تغذیې سطح (HTL) د انسان په غذایي رژیم کې د هرې نوعې د تغذیې د سطحې د منځنۍ کچې په توګه محاسبه کولای شو، چې د انسان په غذایي رژیم کې د یوې نوعې د برخې د پیدا کولو لپاره، په ټول رژیم کې د یادې نوعې د برخې د نسبت په واسطه یې کچه معلومولای شو. دا تجزیه او تحلیل د ۲.۲۱ اوسط ورکوي، چې د ۲.۰۴ (د بورنډي لپاره، د ٪ ۹۶.۷سبزیجاتو د غزایي رژیم سره) او ۲.۵۷ (د ایرلېنډ لپاره، د ٪۵۰ غوښې او کبانو او ٪۵۰ سبزیجاتو سره) ترمنځ تغیر کوي. دا قیمتونه غیر-څوکې ښکاریانو لکه انچوی (يو ډول کوچنی کب دی) او خوګ د قیمتونو سره د پرتلې وړ دي.^[۲۴]

په هر ترتیب، په ۲۰۱۴ز کال کې پیټر ډي. روپنېرین د بونومو په اټکل باندې نقد وکړ او استدلال یې وکړ چې انسانان د څوکې ښکاریان دي او دا چې HTL د ځمکنیو کروندو په بنسټ ترسره شوی و، چېرې چې یقیناً انسانان د غذایي ټيټه سطح لري، چې په زیاته کچه تولیدونکي (د ۱ سطحې زراعتي بوتي دي) یا لومړني مصرف کوونکي خوري (واښه خوړونکي په ۲ مه سطح کې) لکه څرنګه چې تمه کېږي انسان له دویمې سطحې څخه لږ پورته راولي. دوپنېرین د دې پر ځای د انسان موقعیت په دوه سمندری ایکو سیستمونو کې محاسبه کړ، یو د کاربین په مرجاني صخرو او بل سویلي افریقا ته نږدې بنګولیا سیمه کې. په دې سیستمونو کې انسان په زیاته کچه ښکاری کبان خوري او په ترتیب سره د ۴.۴۵ او ۴.۵ غذایي سطحې لرونکی دی، چې د دوپنېرین له نظره د دې لامل کېږي چې دا انسان د څوکې په ښکاریانو تبدیل شي.^[۲۵]

په ۲۰۲۱ز کال کې میکي بین-ډور او همکارانو یې د انسان بیولوژي د حیواناتو سره په مختلفو غذایي سطحو کې پرتله کړه. د معدې د تېزابیت د معلومولو لپاره یې ستندرد وسایل وکارول، دوی دې نتیجې ته ورسېدل چې انسانانو د څوکې ښکاریانو په توګه تکامل کړی دی او خپل غذایي رژیم ته یې د ډېرو مېګافونانو (megafauna) د نشت کېدنې په غبرګون کې چې یو وخت د دوی د خوړو اصلي سرچینه وه، بدلون ورکړی دی.  ^[۲۶]