میر محمد معصوم بکھری

میر محمد معصوم بکھری دی پیدائش 944ھ/ 1537ء وچ بکھر (موجودہ سکھر پاکستان) وچ ہوئی۔ انہاں دے والد سید صفائی حسینی (متوفی 991ھ) بکھر دے شیخ الاسلام تے بڑے عالم و فاضل شخص سن۔۔^[۱]سانچہ:فاصل 984ھ وچ میر محمد معصوم، مغل سالار امیر آصف خان دی سرداری وچ ایدر دے راجا نوں شکست دینے وچ شریک سن۔ مرزا عبدالرحیم خان خاناں دے ہتھوں گجرات دی مکمل فتح تک میر محمد معصوم مغلاں دیاں ساریاں جنگی مہماں وچ شریک رہے^[۲] انہوں نے عبدالرحیم خان خاناں دے نال مغربی سندھ فتح کیتا۔ 1005ھ توں 1007ھ تک قندھار وچ رہے۔ 1012ھ وچ سفیر بن کے ایران گئے۔ اگر میر محمد معصوم دے تمام کتبے مختلف جگہاں توں نقل کر کے سامنے رکھیئے تے انہاں دے سفر دا مفصل خاکہ مرتب ہو جائے گا۔^[۳]

میر محمد معصوم جامع صفات شخصیت سن۔ انہاں نوں عمارت سازی نال بیحد دلچسپی سی۔ سکھر تے روہڑی وچ بہت ساریاں عمارتاں تعمیر کرائیاں، مساجد تے مذہبی عمارتیں تعمیر کرانا انہاں دا مشغلہ سی۔ عمارتاں وچ جو پتھر استعمال ہُندے سن اننہاں نوں اپنی نقاشی دے نمونے اُتے بنوادے سن۔ تاریخ کڈن دے فن تے کتبہ بنوانے وچ وی مہارت حاصل سی، اس دے سوا خوشخطی دے وی ماہر سن۔ اک دفعہ مغل بادشاہ اکبر ولوں ایران دی سفارت دے نال وی گئے تے ہندوستان توں تبریز تے اصفہان تک، اپنے سفر دے حالات مسجداں تے خاص عمارتاں تے نقش کردے گئے۔ قلعہ آگرہ دے دروازے، فتح پور سیکری دی جامع مسجد تے دوسری مساجد اُتے انہاں دے کتبے لگے ہوئے نیں۔^[۴]

بکھر (موجودہ سکھر) وچ جو آثار یا عمارتاں سید معصوم دیاں بنوائیاں ہوئیاں نیں انہاں وچ قدامیت دے لحاظ نال روہڑی والی عید گاہ سب توں نمایاں اے۔ روہڑی شہر دے جنوب مغربی حصے ول پہاڑی اُتے عید گاہ واقع اے۔ دو ایکڑ مربع اُتے چار دیواری بنی ہوئی اے جس دے دونے طرف تے درمیان وچ گنبد بنے ہوئے نیں ایہ گنبد فقط مغربی دیوار دی جانب واقع نیں۔ درمیانی گنبد دے نیچے محراب اے جس دے اُتے باہر دی جانب سفید پتھر دا کتبہ لگیا ہویا اے جس اُتے تعمیر دی تاریخ 1002ھ واضح اے۔^[۵]

عید گاہ دی تعمیر دے دوسرے سال یعنی 1003ھ نوں میر صاحب نے سکھر والے معصومی مینارہ دی تعمیر دا کم شروع کرایا جسنوں میر صاحب دے انتقال دے بعد انہاں دے فرزند میر بزرگ نے 1027ھ وچ مکمل کرایا۔ ایہ مینارہ پہاڑی اُتے واقع اے اس مینارہ وچ پکیاں اٹاں تے چونے دا پتھر استعمال ہویا اے۔ ایہ مینارہ بنیاد توں 84 فٹ چوڑا اے، لمبائی وی 84 فٹ اے تے گولائی وچ سیڑھی دے قدماں دی تعداد وی 84 اے۔ مینارہ دی چوٹی گنبد نما اے۔^[۶]

1004ھ وچ مینارہ معصوم دے قریب اٹھ نو فٹ دے فاصلہ اُتے اک ہشت پہلو گنبد نال عمارت تعمیر ہوئی جس دا اصل نام "فیض محل" اے مگر عوام اتوں آرامگاہ کہندے نیں۔ ایہ عمارت برج دے نمونے اُتے 50 فٹ اونچی اے تے اندر توں چوڑائی 17 فٹ اے۔ چار دروازے نیں تے سطح زمین توں 14 فٹ اونچائی اُتے اندرونی طرف اک گیلری اے جس وچ چار کھڑکیاں آر پار نیں۔ چاروں کھڑکیاں دروازےآں دے اُتے واقع نیں۔ عمارت پکیاں اٹاں دی اے تے خوبصورتی دے لئی کاشی دیاں اٹاں دا کثرت نال استعمال ہویا اے۔^[۷]

میر معصوم بیک وقت شاعر، مورخ، کتبہ نویس تے طبیب سن۔ انہاں دا سب توں وڈا ادبی کارنامہ سندھ دی تاریخ بنام تریخ معصومی اے جسنوں انہاں نے فارسی زبان وچ تحریر کیتا اے، اسنوں چچ نامہ دے بعد سندھ دی تاریخ دا سب توں اہم مآخذ منیا جاندا اے، اس کتاب نوں انہاں نے 1009ھ وچ تصنیف کیتا۔ اس دے علااوہ طب دے موضوع اُتے فارسی زبان وچ طب نامی لکھی۔^[۸] شاعری وچ دیوان نامی (فارسی) تے مثنویوں وچ معدن الافکار، حسن وناز، اکبر نامہ تے پری صورت شامل نیں^[۹]

• تریخ معصومی

• طب نامی

• دیوان نامی
• عدن الافکار
• حسن وناز
• اکبر نامہ
• پری صورت

میر محمد معصوم بکھری دی وفات 1014ھ/1605ء وچ بکھر (سکھر پاکستان) وچ ہوئی^[۱۰] تے سکھر وچ میر معصوم شاہ دے مینارے دے پہلو وچ مدفون نیں۔

• میر معصوم شاہ دا مینار
• تریخ معصومی