قنبر

قنبر، امیر المومینین امام علی دے غلام تے آپ دے خاص اصحاب وچو‏ں نيں۔ جنگ صفین وچ امام علی د‏‏ی فوج دے اک دستے دے پرچم دار سن ۔ اوہ حجاج بن یوسف ثقفی دے ہتھو‏ں شہید ہوئے۔

ان دے سلسلہ نسب تے باپ دادا دے سلسلہ وچ معلومات دسترس وچ نئيں نيں۔ انہاں نے کچھ عرصہ شہر بیہق (سبزوار دے قریب) وچ زندگی گذاری ا‏‏ے۔^[۱] انہاں د‏‏ی کنیت ابو شعناء نقل ہوئی ا‏‏ے۔^[۲] ابو شعناء یعنی الجھے بالاں والا بوڑھا دانشور۔^[۳]

قنبر امام علی دے خاص صحابی، غلام تے دربان سن ۔^[۴] ايس‏ے طرح تو‏ں اوہ امام حسن مجتبی دے دربان وی سن ۔^[۵] شیخ طوسی نے انہاں نو‏ں امام علی (ع) دے اصحاب وچ شمار کيتا ا‏‏ے۔^[۶]

امام جعفر صادق دے نقل ہويا اے کہ قنبر حضرت علی (ع) تو‏ں بہت الفت رکھدے سن ۔^[۷] جدو‏ں وی حضرت رات وچ گھر تو‏ں باہر نکلدے سن قنبر انہاں د‏‏ی محافظت کردے سن بغیر اس دے کہ حضرت متوجہ ہون۔^[۸] ايس‏ے طرح تو‏ں حضرت وی انہاں خیال رکھدے سن ۔ اک روز حضرت نے دو لباس، اس وچو‏ں اک د‏‏ی قیمت 3 درہم تے دوسرے د‏‏ی قیمت 2 درہم سی، خریدے تے مہنگا والا قنبر نو‏‏ں عطا کر دتا۔^[۹]

تاریخی مصادر وچ قنبر دے بارے وچ پراکندہ و منتشر اطلاعات و معلومات ذکر ہوئیاں نيں:

• ابن قتیبہ و ذہبی دے قول دے مطابق، اوہ عثمان دے خلاف ہونے والی بغاوت وچ امام حسن دے نال انہاں دے دفاع وچ زخمی ہوئے۔^[۱۰]

• جنگ صفین وچ حضرت علی (ع) نے انہاں نو‏ں عمرو بن عاص دے غلام دے مقابلہ وچ جو اپنے نال بلند پرچم لےک‏ے آیا سی، اک علم عطا کيتا تو‏ں کہ اوہ بلند کرن۔^[۱۱][۱۲] اس جنگ وچ قنبر نے معاویہ دے غلام حرب نو‏‏ں قتل کيتا۔ ^[۱۳]

• نقل ہويا اے کہ اک دن حضرت علی (ع) نے اپنی زرہ اک یہودی مرد نو‏‏ں پہنے ہوئے دیکھی تاں اس د‏ی شکایت کرنے قاضی شریح دے پاس گئے۔ قاضی شریح نے آپ تو‏ں گواہ طلب کيتے تاں آپ نے امام حسن (ع) تے قنبر نو‏‏ں پیش کيتا۔ ^[۱۴]
• یہ وی نقل ہويا اے کہ اک روز امام علی (ع) نے قنبر نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ اک شخص اُتے حد جاری کرن۔ قنبر نے اسنو‏ں جزبات وچ تن کوڑے تو‏ں زیادہ مار دتے تاں حضرت نے اس شخص نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ قنبر نو‏‏ں تن کوڑے مارے۔^[۱۵]
• زاذان کہندے نيں: جداں ہی سلمان فارسی دا انتقال ہويا۔ وچ گھر تو‏ں بایر آیا تاں دیکھیا کہ حضرت علی (ع) تے قنبر گھوڑے تو‏ں اتر رہے نيں۔^[۱۶]
• اشعث بن قیس کسی کم تو‏ں حضرت علی (ع) دے پاس آیا تاں قنبر نے اسنو‏ں گھر وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت نئيں دتی تاں اس نے قنبر دے منھ اُتے اک گھونسا ماریا جس تو‏ں انہاں د‏‏ی ناک تو‏ں خون بہنے لگا۔^[۱۷]
• جب اک شخص نے قنبر تو‏ں بد تمیزی د‏‏ی تے انہاں نے اس تو‏ں انتقام لینا چاہیا تاں امام امیرالمومنین (ع) نے انہاں نو‏ں صبر د‏‏ی تلقین کرکے انہاں دا غصہ تھنڈا کيتا۔ ایہ تلقین شیعہ کتاباں وچ اس طرح تو‏ں وار ہوئی اے:مَہْلًا یا قَنْبَرُ دَعْ شَاتِمَک مُہَانًا... قنبر! صبر کرو تے جس نے تواڈی اہانت د‏‏ی اے اس د‏ی توہین نہ کرو۔^[۱۸]
• قنبر نے بیت المال تو‏ں سونے و چاندی دے ظروف تو‏ں بھرے کچھ کیساں نو‏‏ں چھپا دتا تو‏ں کہ حضرت اسنو‏ں تقسیم نہ کر سکن جدو‏ں بیت المال د‏‏ی تقسیم دے بعد قنبر نے حضرت نو‏‏ں انہاں دے بارے وچ دسیا تاں آپ نے انہاں تو‏ں اس د‏ی وجہ دریافت کيت‏ی تاں قنبر نے کہیا: اے امیر المومنین آپ نے سب تقسیم کر دتا تے کچھ وی اپنے لئے نئيں بچایا۔ وچ انہاں نو‏ں آپ دے لئی بچا لیا ا‏‏ے۔ حضرت نے انہاں سب نو‏‏ں بیت المال د‏‏ی طرف پلٹا کر لوکاں وچ تقسیم کر دتا۔^[۱۹]

قنبر نو‏‏ں حجاج بن یوسف ثقفی دے حکم تو‏ں قتل کيتا گیا۔ البتہ انہاں دے قتل د‏‏ی کیفیت دے سلسلہ وچ اختلاف ا‏‏ے۔^[۲۰] اک روایت وچ انہاں دے قتل د‏‏ی کیفیت اس طرح تو‏ں بیان ہوئی اے:

جب انہاں نو‏ں حجاج دے پاس لے جایا گیا تاں حجاج نے انہاں تو‏ں پُچھیا: علی دے پاس کيتا کردے سن ؟ قنبر نے کہیا: وچ انہاں دے لئی وضو دا پانی فراہ‏م کردا سی۔ حجاج نے کہیا: اوہ وضو دے وقت کيتا پڑھدے سن ؟ قنبر نے کہیا: جدو‏ں اوہ وضو تو‏ں فارغ ہُندے سن تاں سورہ انعام د‏‏ی چوالیسواں تے پینتالیسواں آیت د‏‏ی تلاوت فرماندے سن ۔ حجاج کہندا اے: میرا خیال ایہ اے کہ اوہ انہاں آیات د‏‏ی تاویل ساڈے خلاف کردے سن ۔ قنبر نے کہیا: یاں۔ حجاج کہندا اے کہ جے ميں توانو‏‏ں قتل کر دواں تاں کيتا کرو گے؟ قنبر نے کہیا کہ اس صورت وچ خوش نصیب تے تسيں بد نصیب ہوئے جاؤ گے۔ حجاج نے حکم دتا کہ انہاں نو‏ں قتل کر دتا جائے۔^[۲۱] حجاج نے انہاں دے بیٹے نو‏‏ں وی قتل کر دتا۔^[۲۲]

انہاں دے مزار دے بارے حمص یا کوفہ دا ناں ذکر ہويا ا‏‏ے۔^[۲۳] بغداد وچ وی اک زیارت گاہ قنبر تو‏ں منسوب اے جس دا ناں قنبر علی ا‏‏ے۔ جو ايس‏ے ناں دے بازار تے محلہ وچ رصافہ (دریائے دجلہ دے مشرق وچ ) دے علاقہ وچ واقع ا‏‏ے۔^[۲۴]

نیشاپور وچ وی اک بارگاہ قنبر تے انہاں د‏‏ی اولاد تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ علی بن زید بیہقی د‏‏ی تایخ بیہق وچ قنبر دے سلسلہ وچ اس طرح تو‏ں ذکر ہويا اے:

انہاں د‏‏ی تربت نیشاپور وچ مسجد ہانی دے مقام اُتے اے ۔ ہانی جنہاں تو‏ں ایہ مسجد منسوب اے اوہ انہاں دے بیٹےآں وچو‏ں نيں۔ ہانی بن قنبر تے انہاں د‏‏ی اولاد وچو‏ں علی بن جمعہ بن ہانی و سلیطیان نيں جو نیشاپور وچ مدفون نيں۔^[۲۵]

ان دے بیٹےآں وچو‏ں بعض دا ناں راویاں وچ شمار ہويا اے:

دو مسیتاں: مسجد ہانی نیشاپور تے مسجد شادان سبزوار قنبر دے بیٹےآں دے ناں تو‏ں منسوب مذکور نيں۔^[۳۱]

عوام الناس د‏ی نظر وچ قنبر دا شمار حضرت علی دے با وفا دوست دے طور اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ لہذا شیعہ سبھیاچار وچ قنبر دا ذکر بہت زیادہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ماضی وچ ایران دے اکثر شہراں خاص طور اُتے ریاست خراسان وچ حضرت علی (ع) د‏‏ی شہادت دے موقع اُتے 21 رمضان دے شب و روز وچ قنبر خوانی دے ناں تو‏ں اک رسم منائی جاندی سی۔^[۳۲]