جابر بن سنان البتانی
| جابر بن سنان البتانی | |
|---|---|
| (عربی وچ: أبو عبد الله محمد بن جابر بن سنان الحراني الصابي البتاني) | |
 | |
| پیدائشی نام | (عربی وچ: أبو عبد الله محمد بن جابر بن سنان الحراني الصابي البتاني) |
| جم | سنہ 858 [۱][۲] |
| وفات | سنہ 929 (70–71 سال)[۱][۲][۳][۴] |
| رہائش | رقہ |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | ریاضی دان ، تارہ گرو |
| مادری زبان | عربی |
| پیشہ ورانہ زبان | عربی [۵] |
| شعبۂ عمل | فلکیات |
| مؤثر | بطلیموس [۶] |
ترمیم  | |
ابن عبد اللہ محمد بن سنان بن جابر الحرانی، البتانی دے ناں توں مشہور نیں، حران وچ پیدا ہوئے تے عراق وچ وفات پائی، انہاں دا زمانہ دوسری صدی ہجری دا آخری تے تیسری صدی ہجری دی شروعات دا زمانہ اے، انہاں دا شمار دنیا دے عظیم ترین فلکی سائنسداناں وچ ہُندا اے، اس دی وجہ انہاں دے اوہ اہم نظریات نیں جو انہاں نے اس میدان وچ وضع کیتے، اس دے علاوہ انہاں نے جبر، حساب تے مثلثات وچ وی کافی نظریات وضع کیتے نیں۔
آسمانی اجرام تے ستاریاں دے رصد وچ مشہور نیں، حالانکہ انہاں دے زمانے وچ اج دے مقابلے وچ رصد دے آلات نہ ہونے دے برابر سن اس دے باوجود انہاں نے جو ارصاد جمع کیتے نیں انہاں اج دے فلکیات دان حیرت تے احترام دی نظر توں دیکھدے نیں۔
فلک تے جغرافیہ اُتے انہاں دی بیش قیمت لکھتاں نیں، انہاں دے بنائے ہوئے فلکی ٹیبل تے زیچ قرونِ وسطی توں ساڈے تک پہنچنے والے درست ترین زیچ نیں، کارلو نللینو دی تحقیق توں 1899 عیسوی نوں سپین دی اسکوریل لائبریری وچ محفوظ انہاں دی کتاب “الزیج الصابی للبتانی” شائع ہوئی جس وچ سٹھ توں ودھ اہم فلکیات موضوعات زیرِ بحث لیائے گئے نیں جداں فلکی دائرے دی تقسیم تے اس دے حصےآں نوں آپس وچ ضرب تے تقسیم کرنا، رصد نال ستاریاں دی حرکات معلوم کرنا تے انہاں دے تھاں بنانا وغیرہ۔۔ انہاں نے یونانیاں دے ہندسی طور اُتے حل کردہ بوہت سارے مسائل دا درست ریاضیاتی حل دریافت کیتا جداں جبری طریقے توں زاویاں دی ویلیو معلوم کرنا۔
انہاں نے گرما تے سرما دوناں دی ویلیو درست کیتی تے دن دے نسبتی فلک توں فلکِ بروج (سورج دے گرد گھومنے دی نسبت نال زمین دا اپنے گرد چکر دا جھکاؤ) دی ویلیو متعین کیتی، انہاں نے دریافت کیتا کہ ایہ ویلیو 23 درجہ تے 35 منٹ اے، اج جو درست ویلیو اے اوہ وی 23 درجہ اے۔۔!! یقیناً ایہ انہاں دی اہم ترین فلکیاتی دریافتاں نیں۔
انہاں نے سورج تے چند دے خسوف دے بوہت سارے حالات رصد کیتے، البتانی نے شمسی سال دا طول ناپیا تے اس دے قیاس وچ صرف 2 منٹ 22 سیکنڈ دی غلطی کیتی۔۔!!