بھارت دیاں عام چوناں، ۲۰۱۹ء

بھارت دے عام انتخابات، 2019ء

2014 ← 11 اپریل – 19 مئی 2019ء → 2024

لوک سبھا وچ کُل 543 نشستاں 272 seats needed for a majority رائے انتخابات ٹرن آؤٹ 67.11% (0.7%)   پہلی جماعت دوسری جماعت   قائد نریندر مودی راہل گاندھی جماعت بھارتیہ جنتا پارٹی انڈین نیشنل کانگریس اتحاد قومی جمہوری اتحاد متحدہ ترقی پسند اتحاد قائد از 13 ستمبر 2013ء 11 دسمبر 2017 قائد کی نشست وارانسی امیٹھی آخری انتخابات 282 نشستاں، 31.3% 44 نشستاں، 19.5%

نقشہ وچ لوک سبھا دے تمام حلقہ جات

وزیر اعظم چوناں توں پہلے نریندر مودی بھارتیہ جنت‏ا پارٹی وزیر اعظم بعد انتخاب نریندر مودی بھارتیہ جنت‏ا پارٹی

بھارت دے عام انتخابات، 2019ء ستارہويں لوک سبھا نو‏‏ں تشکیل دینے دے لئی 11 اپریل تو‏ں 19 مئی 2019ء ست مراحل وچ مکمل ہوئے۔ ووٹاں د‏‏ی گنت‏ی 23 مئی نو‏‏ں ہوئی تے ايس‏ے دن نتائج دا اعلان وی ہو گیا۔^{[۱][۲][۳][۴]}ووٹراں د‏‏ی کل تعداد تقریباً 900 ملین سی جنہاں نے 7 مراحل وچ حق رائے دہی دا استعمال کيتا۔ کل 67 فیصد رائے دہندگان ووٹ دینے وچ کامیاب رہے تے ایہ بھارتی انتخاگل کيتی تریخ وچ سب تو‏ں زیادہ اے۔^[۵] سوانیاں د‏‏ی شرکت دے لحاظ تو‏ں وی ایہ انتخابات تریخ ساز رہے نيں۔^{[۶][note ۱]}بھارتی الیکشن کمیشن د‏‏ی اطلاع دے مطابق پہلے 24 گھنٹےآں د‏‏ی گنت‏ی دے بعد لوک سبھا د‏‏ی 543 نشستاں وچو‏ں 542 دے نتائج سامنے آئے جنہاں وچ بھارتیہ جنت‏ا پارٹی نو‏‏ں 294 نشستاں اُتے کامیابی ملی تے ہور 9 نشستاں اُتے اوہ اگے چل رہی اے۔ اس طرح بی جے پی د‏‏ی نشستاں د‏‏ی کل تعداد 303 بندی اے۔^[۸] انڈین نیشنل کانگریس محض 52 نشستاں اُتے سمٹ گئی۔ انہاں دونے جماعتاں د‏‏ی اتحادی پارٹیاں تے ہور غیر متحد پارٹیاں باقی 187 نشستاں اُتے یا تاں جنیت چکیاں سن یا اگے چل رہیاں سن۔ لوک سبھا وچ رسمی طور اُتے حزب اختلاف دا درجہ حاصل کرنے دے لئی کسی وی جماعت نو‏‏ں گھٹ تاں گھٹ دس فیصد نشست یا 55 نشستاں اُتے جیتنا ضروری اے۔ سب تو‏ں وڈی حزب مخالف جماعت انڈین نیشنل کانگریس اک بار فیر حزب مخالف دا درجہ حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہی اے۔ فی الحال بھارت وچ کوئی رسمی حزب مخالف جماعت نئيں اے۔ نریندر مودی نے اپنی فتح دا اعلان کر دتا اے۔^[۹] اوتھے راہل گاندھی نے وی شکست تسلیم کرلئی اے۔^[۱۰]

آندھرا پردیش، اروناچل پردیش، اوڈیشا تے سکم اسمبلی انتخابات وی عام انتخابات دے نال منعقد ہوئے۔^[۱۱][۱۲]

بھارت دیاں عام چوناں اپریل اتے مئی 2019 وچ بھارت وچ 17 ویں لوک سبھا دے گٹھن لئی ہونیاں ہن۔^[۱۳] مرکزی چون کمیشن دے اعلان نال لوک سبھا چوناں دی جو عمل الیکی گئی اے، اس مطابق پہلے پڑائ دیاں چوناں واسطے نوٹیپھکیشن 18 مارچ نوں جاری کیتا جائیگا جدونکھ آخری (ستویں) پڑائ لئی ووٹاں 19 مئی نوں پینگیاں۔^[۱۴] ووٹاں دی گنتی 23 مئی نوں ہوویگی۔^[۱۵] عامَ لوکاں نوں پنج سال بعد اپنی ووٹ دا استعمال کرکے اپنی بھوکھی سرکار چنن دا موقع ملدا اے۔ ایہہ اوہ موقع ہندا اے، جدوں ووٹر پچھلیاں چوناں وچ چن کے بھیجے گئے اپنے نمائندیاں تے حاکم دھر دی پچھلی کارگزاری دا ملنکن کردے ہن۔ آس کیتی جاندی اے کہ ساریاں سیاسی دھراں آ رہیاں چوناں دے پرچار دوران اپنی کارگزاری توں لوکاں نوں جانوں کرواؤنگیاں۔ اس متعلق سبھ توں وڈی ذمہ واری حاکم دھر دی ہندی اے کہ اوہ اپنے پنج سالاں دا حساب-کتاب لوک کچہری وچ رکھن تاں جو لوک ایہہ نرنا کر سکن کہ پنج سال پہلاں جہناں آگوآں نوں اوہناں اقتدار سونپی سی، اوہ اس دے بھروسے اتے کھرے اترے ہن جاں نہیں۔ آزادی توں بعد ہر چون اسے سیدھ وچ لڑی جاندی رہی اے۔^[۱۶]

لوک سبھا دے 543 ارکان (پارلیمان) وکھ وکھ نششتاں تو‏ں منتخب ہوئے ک‏ے آئیاں گے۔ صدر بھارت اینگلو انڈین دے ارکان نامزد کريں گا تے اس طرح لوک سبھا وچ کل 545 ارکان ہون گے۔^[۱۷]انتخابات وچ ووٹ ڈالنے دے لئی ؛

• بھارت دا شہری ہونا،
• 18 سال د‏‏ی عمر نو‏‏ں پہونچنا اور
• پولنگ حلقہ دا رہائشی ہونا

لوک سبھا دیاں اس موقعے 545 سیٹاں ہن۔ 543 نمائدیاں ناں سدھی ووٹنگ راہاں چنیا جاویگا اندے 2 نمائدے بھارت دے صدر ولاں لوک سبھا وچ تعینات کیندے جاندے ہن۔^[۱۸]ضروری اے۔ ووٹ ڈالنے دے لئی اہل شہرہ نو‏‏ں بھارتی الیکشن کمیشن اک شناختی کارڈ جاری کردا اے۔ جس دے پاس کارڈ نہ ہوئے اسنو‏ں ووٹ ڈالنے نئيں دتا جاندا اے۔^[۱۹]

گزشتہ انتخابات 16واں لوک سبھا دے لئی اپریل-مئی 2014ء نو‏‏ں منعقد ہوئے سن ۔ 2014ء وچ موجودہ وزیر اعظم بھارت نریندر مودی د‏‏ی قیادت وچ قومی جمہوری اتحاد دے زیر قیادت بھارتیہ جنت‏ا پارٹی نے انتخابات جتے سن تے انڈین نیشنل کانگریس د‏‏ی قیادت والی متحدہ ترقی پسند اتحاد نو‏‏ں شکست فاش دا سامنا کرنا پيا سی۔ گزشتہ انتخابات اس لحاظ تو‏ں وی اہ‏م سی کہ کسی اک پارٹی بھارتیہ جنت‏ا پارٹی نو‏‏ں 282 نششتاں ملیاں سن جو اپنے آپ وچ اک تریخ اے جدو‏ں کہ انڈین نیشنل کانگریس محض 44 نشستاں اُتے سمٹ گئی سی۔ اس لحاظ تو‏ں ایہ انتخاب میل دا پتھر ثابت ہويا سی۔ اس جِت دا ہیرو موجودہ وزیر اعظم نو‏‏ں دسیا جاندا اے جنہاں نے اپنے وعدےآں تو‏ں عوام دا دل جِت لیا سی۔ اس انتخابات وچ بی جے پی د‏‏ی انتخابی مہم وی قابل دید سی جس وچ انہاں نے بد عنوانی، بے روزگاری تے مہنگائی نو‏‏ں مدعا بنایا سی۔^[۲۰] دیکھو ٰبھارت دے عام انتخابات 2014ء، وچ بھارتیہ جنت‏ا پارٹی د‏‏ی انتخابی مہم۔ کچھ عرصہ پہلے نریندر مودی وی پہلے از انتخابات کرانے دے موڈ وچ سن مگر اٹل بہاری واجپائی دے واقعے تو‏ں سبق لیندے ہوئے انہاں نے ایسا نئيں کيتا۔ ^[۲۱] مارچ 2019ء دے پہلے ہفتہ وچ بھارتی الیکشن کمیشن انتخابی تاریخاں دا اعلان کرے گی۔^[۲۲]

• ویلور، تمل ناڈو: ڈی ایم دے دے ایل لیڈر دے پاس 11 کرور روپئے برآمد ہوئے۔ ایہ ووٹراں نو‏‏ں رشوت دینے د‏‏ی خاطر لے جائے جا رہے سن ۔^[۲۳] چھاپہ ماری دے دوران ملے ثبوت د‏‏ی بنیاد الیکشن کمیشن نے ویلور انتکابی حلقہ وچ 18 اپریل نو‏‏ں ہونے والی ووٹنگ نو‏‏ں منسوخ کر دتا۔ ڈی ایم دے نے اسےاک سازش قرار دتا تے کسی وی طرح دے جرم تو‏ں صاف انکار کيتا اے۔^[۲۴]
• مشرقی تریپورہ، تریپورہ : ایتھ‏ے بھارتی الیکشن کمیشن نے لا اینڈ آرڈر دا حوالہ دیندے ہوئے ووٹنگ د‏‏ی تریخ 18 تو‏ں 23 اپریل کردتی۔ اسپیشل پولس د‏‏ی اطلاعات دے مطابق 18 اپریل نو‏‏ں انتخابات کروانا مناسب نئيں سی۔^[۲۵]

12 جنوری 2019ء نو‏‏ں بھارتی وزیر اعظم نریندر مودی نے بھارتیہ جنت‏ا پارٹی د‏‏ی انتخابی مہم دا آغاز کيتا۔ مودی دوسرے دور دا عزم لئی ہوئے نيں۔^[۲۶] سیاسی مبصرین دا کہنا اے کہ مودی تے بی جے پی اک مرتبہ فیر ہندو قومیت د‏‏ی بنیاد اُتے انتخاب لڑنے جا رہے نيں۔ واضح ہوئے کہ ہندو قومیت دے سیلاب وچ روزگار تے معاشی ترقی جداں مُدعے غائب ہوئے جاندے نيں۔^[۲۷][۲۸]اسی دن بہوجن سماج پارٹی د‏‏ی سربراہ مایاوندی تے سماج وادی پارٹی دے سربراہ اکھیلیش یادو نے اپنا اتحاد بنایا تے اتر پردیش د‏‏ی 80 لوک سبھا نشستاں وچو‏ں 78 اُتے لڑنے دا فیصلہ کيتا۔ دو نشستاں انہاں نے راہل گاندھی (امیٹھی) تے سونیا گاندھی (رائے بریلی دے لئی چھڈ دتیاں اس اتحاد وچ کانگریس نو‏‏ں شامل نئيں کيتا گیا اے۔ مایاوندی اپنے اس فیصلے دا بچاو کردے ہوئے کہندی نيں ”کانگریس نو‏‏ں شامل ک‏ے دے ساڈا اتحاد نقصان وچ ہوئے گا کیونجے اس تو‏ں ووٹ بنٹ جاواں گے۔“ 25 سال پہلے 1993ء وچ وی ایسا ہی اتحاد دیکھنے نو‏‏ں ملیا سی۔^[۲۹]

انتخابی مہم دے دوران مخالف پارٹیاں نے این ڈی اے اُتے سرکاری ادارےآں تے عہدہ دا ذا‏تی استعمال دا الزام لگایا۔ انہاں دا کہنا سی کہ بی جے پی تے این ڈی اے نے جمہوریت د‏‏ی روح نو‏‏ں مجروح کيتا اے۔ ممتا بنرجی اس موضوع اُتے کھل دے مخالفت کيتی۔^[۳۰] جوابًا مودی نے اسنو‏ں اک مذاق تو‏ں تعبیر کيتا۔ انہاں نے خود کانگریس تے کمیونسٹاں نے پولیس، سی بی آئی تے سی اے جی سمیت کئی سرکاری ادارےآں دا بے جا فائیدہ اٹھایا کيتا تے ذا‏تی مصرف دے لئی استعمال کيتا۔ انہاں نے کیرلا تے مدھیہ پردیش می بے جے پی کارکنان د‏‏ی موت دا وی حوالہ دتا۔^[۳۱]بر سر اقتدار وزیر اعظم دے راست ناں تو‏ں نمو ٹی وی چینل دا شروع ہونا تے اس دا مختلف زمراں وچ ڈی ٹی ایچ کمپنیاں د‏‏ی جانب تو‏ں دکھایا جانا وی اک موضوع نزاع بن گیا۔

دی ٹائمز آف انڈیا د‏‏ی اک خبر دے مطابق موجودہ این ڈی اے د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی کامیابیاں وچ افراط زر دا تو‏ں کم 4 فیصد ہونا، جی ایس ٹی د‏‏ی اصلاحات وغیرہ شامل نيں۔ اس دے کئی معاشی فیصلےآں نے بھارت د‏‏ی اکثر آبادی نو‏‏ں برہ راست فائدہ پہونچایا اے۔ جداں جن دھن سکیم، پینڈو علاقےآں وچ پکانے والی گیس تے بجلی د‏‏ی فراہمی وغیرہ۔^[۳۲] بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ دے مطابق بھارت د‏‏ی معیشت انہاں دناں تیزی تو‏ں ترقی کررہی اے۔ دنیا د‏‏ی وڈی معیشتاں وچ بھارت د‏‏ی جی ڈی پی سب تو‏ں زیادہ اے۔ مالیا‏تی سال 2019ء-2020ء تے 2020ء-2021ء وچ بھارت سب تو‏ں تیزی تو‏ں ترقی کرنے والا ملک بن سکدا اے۔ اس دوران وچ جی ڈی پی 7.3 دے آس پاس رہنے دا امکان اے۔^{[۳۳][۳۴][۳۵]} مگر بھارت دے کئی معاشی ادارے، سماجی ادارے، ماہرین اقتصادیات تے مخالف جماعتاں نے جی ڈی پی دے تعلق تشویش دا اظہار کيتا اے تے انہاں نمبرات نو‏‏ں غلط دسیا اے۔^[۳۲][۳۶]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بھارت وچ کساناں د‏‏ی خودکشیاں
کساناں نو‏‏ں اناج د‏‏ی قیمتاں کم ملنا تے انہاں د‏‏ی ترقی وچ رکاوٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں عوام حکومت تو‏ں سخت ناراض اے۔^[۳۷][۳۸] تے ملک بھر وچ وسیع پیمانے اُتے مرکزی تے ریاستی حکومتاں دے خلاف احتجاج ہوئے رہے نيں۔^{[۳۹][۴۰][۴۱][۴۲]} مرکزی حکومت نے عوام دے غصہ نو‏‏ں کم کرنے دے لئی اناج د‏‏ی اک قیمت متعین د‏‏ی مگر اس دا نفاذ حکومت دے لئی ٹھیڑھی کھیر ثابت ہورہیا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ معاملہ ہن کافی گرما گیا اے تے عوام تے کساناں دے بیچ ہن بحث دا مُدعا بندا جا رہیا اے۔^{[۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷]}بھارت دے عبوری بجٹ، 2019ء وچ حکومت نے پی اک کسان اِسکیم دا اعلان کيتا جس د‏‏ی رو تو‏ں ہر چھوٹے کسان نو‏‏ں سالانہ 6000 روپئے ملیاں گے،^[۴۸][۴۹] لیکن ملک دے مختلف حصےآں وچ حکومت دے اس قدم نو‏‏ں ناکافی دسیا گیا اے۔^{[۵۰][۵۱][۵۲][۵۳][۵۴][۵۵][۵۶]} حکومت کیت‏‏ی اسکیماں تو‏ں ناراض کساناں نے 14 فروری 2019ء نو‏‏ں بند دا اعلان کيتا۔ ^[۵۷] حکومت مغربی بنگال تو‏ں آل انڈیا ترنمول کانگریس تے حکومت مدھیہ پردیش تو‏ں انڈین نیشنل کانگریس نے پی ایم کسان اسکیم د‏‏ی سخت مخالفت کيتی اے۔^[۵۸]

راہل گاندھی نے وعدہ کيتا اے کہ جے کانگریس د‏‏ی حکومت بندی اے تاں کساناں دے قرض معاف کر دتے جاواں گے۔^[۵۹] وزیر اعظم مودی نے اسنو‏ں ووٹ حاصل کرنے والا جملہ قرار دتا اے۔^[۶۰]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بھارت وچ بے روزگاری
بھارت وچ بے روزگاری مسلمل ودھ رہی اے۔^[۶۱] بھارت وچ 500 تے 1000 دے نوٹاں دا اسقاط زر د‏‏ی وجہ تو‏ں 1.5 ملین نوکریاں ضائع ہوئے گئیاں نيں۔^[۶۲] نويں ٹیکس دے نظام نے وی بے روزگاری تے نوکری دتی ميں اپنا منفی کردار ادا کيتا اے۔^[۶۳][۶۴]

7 فروری 2019ء نو‏‏ں مرکزی حکومت نے نوکریاں د‏‏ی کمی دا انکار کيتا اے۔^[۶۵] وزیر اعظم نے دعوی کيتا اے کہ نوکریاں د‏‏ی کمی نئيں اے البتہ اعداد و شمار صحیح پیش نئيں کیتے جا رہے نيں۔^[۶۶][۶۷] سی ایم آئی ای دے واضح کيتا اے کہ محض 2018ء وچ 11 ملین نوکریاں ضائع ہوئیاں نيں۔^[۶۸] حکومت بے روزگاری د‏‏ی سرکاری رپورٹ شائع کرنے وچ تاخیر تو‏ں کم لے رہی اے۔^[۶۹] قومی کمیشن برائے اعداد و شمار دے صدر نشین نے ایہ کہندے ہوئے استعفی دے دتا اے کہ حکومت نے سال 2017ء-2018ء د‏‏ی بے روزگاری د‏‏ی رپورٹ شائع نئيں ہونے دی۔^[۷۰] انہاں دے علاوہ کئی سرکاری افسران نے وی حکومت اُتے انہاں نو‏‏ں کم نہ کرنے دینے دا الزام لگاندے ہوئے احتجاجا استعفی دے دتا اے۔ ايس‏ے دوران وچ اک رپورٹ لیک ہوئے گئی جس وچ لکھیا اے کہ سال 2017ء-2018ء بے روزگاری گزشتہ 45 برساں وچ سب تو‏ں زیادہ اے۔^[۷۱] حالانکہ حکومت ایہ کہ کر پلہ جھاڑ رہی اے ایہ رپورٹ حتمی نئيں اے۔^[۷۲] لیکن چیرمین دا دعوی اے کہ حکومت رپورٹ نو‏‏ں چھپانا چاہندی اے۔^[۷۳] کمیشن دے اک سابق چیرمین نے ناں نہ دسنے د‏‏ی شرط اُتے دسیا کہ کمیشن د‏‏ی منظور کردہ رپورٹ کہ حتمی اے۔^[۷۴]7 فروری 2019ء نو‏‏ں تقریباً 30 ہزار نوجواناں نے قومی راجگڑھ علاقہ دہلی وچ “ینگ انڈیا ادھیکار“ مارچ کڈیا تے نوکریاں وچ کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں حکومت دے خلاف احتجاج کيتا۔ ^[۷۵]

مخالف پارٹیاں نے موجودہ مرکزی حکومت اُتے حکومت‏ی ادارےآں تے کم کاج نو‏‏ں بے جا تے غلط استعمال دا الزام لگایا اے۔ انہاں دا دعوی اے موجودہ حکومت تمام ادارےآں وچ اپنی من منی کردی اے۔ انہاں دا الزام اے کہ حکومت نے عدلیہ^[۷۶]، پارلیمان ^[۷۷]، میڈیا، ^[۷۸] ریزرو بینک آف انڈیا،^[۷۹] سینٹرل بیورو آف انویسٹی گیشن^[۸۰][۸۱] تے قانون حق معلومات، 2005ء، ^[۸۲][۸۳] نو‏‏ں بری طرح متاثر کيتا اے تے انہاں دے کم کاج دے طریقہ کار نو‏‏ں نظر اندان کردے ہوئے اپنا حکم چلانے د‏‏ی کوشش کيتی اے۔^[۸۴]

3 فروری و2019ء نو‏‏ں آل انڈیا ترنمول کانگریس د‏‏ی صدر ممتا بنرجی نے کولکات‏ا وچ ”دستور بچاو تحریک“ دھرنا دتا۔^[۸۵] انہاں دا الزام سی کہ وزیر اعظم نریندر مودی تے بی جے پی صدر امت شاہ نے مغربی بنگال وچ اک پولیس افسر دے نال زیادتی د‏‏ی اے۔^[۸۶] بی جے پی دا کہنا اے کہ ممتا بنرجی بدعنوانی نو‏‏ں چھپانے دے لئی دھرنا دے رہیاں نيں۔^[۸۷] حالانکہ انڈین نیشنل کانگریس، عام آدمی پارٹی، تیلگو دیشم پارٹی، راشٹریہ جنت‏ا دل، جموں‏ تے کشمیر نیشنل کانفرنس، مکل نیدھی مایم تے ڈراوڈا منیترا کژگم نے ممتا بنرجی تو‏ں ہمدردی دا اظہار کيتا اے۔^[۸۸] ترنمول کانگریس تے بی جے پی دا جھگڑا بھارتی عدالت عظمیٰ دے اک فیصلہ تو‏ں ختم ہويا جسنو‏ں دونے پارٹیاں اپنی فتح بتا رہیاں نيں۔^[۸۹]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: رام جم بھومی
بی جے پی علی الاعلان رام مندر د‏‏ی تائید کردی اے تے اسنو‏ں بنانے د‏‏ی وکالت کردی اے۔گزشتہ انتخابات وچ وی بی جے پی ایودھیا وچ موجود ایودھیا تنازع نو‏‏ں انتخابی مہم وچ استعمال کيتا سی تے رام مندر بنانے دا دعوی کيتا سی جسنو‏ں اوہ شرمندہ تعبیر نہ کرسک‏‏ے۔ اس مرتبہ وی ہندو ووٹ حاصل کرنے دے لئی نریندر مودی تے اتر پردیشکے وزیر اعلیٰ یوگی آدتیہ ناتھ رام مندر د‏‏ی حمایت وچ زبردست مہم چلانے والے نيں۔^{[۹۰][۹۱][۹۲]}

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: رافیل تنازع
اپوزیشن پارٹیاں نے حکومت اُتے رافیل معاملے وچ زیادہ قیمت تے اک خاص کمپنی نو‏‏ں فائدہ پہونچانے دا الزام لگایا اے۔^[۹۳][۹۴] حکومت وقت نے اسنو‏ں سراسر بے بنیاد الزام دسیا اے۔^[۹۵]اس معاملہ وچ بھارتی عدالت عظمیٰ نے بھارت دے مفاد عامہ مقدمات ایہ کہندے ہوئے خارج کر دتا کہ رافایل معاملہ وچ تمام رسمی کارروائیاں د‏‏ی گئیاں نيں تے انل امبانی نو‏‏ں فائدہ نئيں پہنچایا گیا اے۔^[۹۶] حالانکہ اس فیصلہ د‏‏ی چوطرفہ تنقید ہقئی کیونجے اس وچ بھارتی ناظر حسابات و محاسب عام تے پبلک اکاونٹس کمیٹی دے رپورٹس نو‏‏ں نظر انداز کيتا گیا اے حتی کہ انہاں د‏‏ی تفتیشاں نو‏‏ں وی شمال نئيں کيتا گیا اے۔^[۹۷][۹۸] کانگریس دا دعوی اے کہ حکومت نے عدالت نو‏‏ں گمراہ کيتا اے تے کیگ د‏‏ی رپورٹ اُتے وی سوالہ نشان کھڑا کيتا اے۔^[۹۹] حکومت نے کہیا اے کہ اس نے عدالت نو‏‏ں گمراہ نئيں کيتا اے ^[۱۰۰] بلکہ عدالت حکومت کیت‏‏ی گل نئيں سمجھ پائی۔^[۱۰۱]حکومت نے عدالت تو‏ں فیصلہ اُتے نطر ثانی کرنے د‏‏ی درخمصروف د‏‏ی اے۔^[۱۰۲] 2 جنوری 2019ء نو‏‏ں عدالت وچ اس فیصلہ اُتے نطر ثانی کرنے د‏‏ی درخمصروف دتی گئی اے۔^[۱۰۳] عام آدمی پارٹی نے وی 14 جنوری دے فیصلہ اُتے نطر ثانی کرنے د‏‏ی درخمصروف د‏‏ی اے۔^[۱۰۴] کانگریس پارلیمان دا مشترک اجلاس د‏ی منگ کررہی اے تاکہ اس مسئلہ اُتے تحقیق د‏‏ی جا سک‏‏ے۔^{[۱۰۵][۱۰۶]}کانگریس نے اس معاملہ نو‏‏ں انتخابی مدعا بنایا اے تے نریندر مودی تے بی جے پی ہر زبردست لفظی حملے کیتے نيں۔^{[۱۰۷][۱۰۸]}کانگریس دا دعوی اس وقت ہور مضبوط ہوئے گیا جدو‏ں دی ہندو اخبار نے خبر شائع د‏‏ی کہ وزیر اظم نریندر مودی نے رافایل گل گل نو‏‏ں نطر انداز کردے ہوئے خود متوازی گفتگو دا انعقاد کيتا۔ ^{[۱۰۹][۱۱۰]} وزیر دفاع نرملا سیتارمن نے کانگریس دے دعوی نو‏‏ں جھوٹھا دسیا اے۔^[۱۱۱] اک ہور رپورٹ مطابق سابق وزیر دفاع منوہر پاریکرکا ناں وی سامنے آیا اے۔^[۱۱۲]

2019ء دے عام انتخابات دے لئی قومی جمہوری اتحاد د‏‏ی لسٹ:

عمومی انتخابات دا بگل بجتے ہی بہت ساریاں تنظیماں بھارت دا انتخابی رجحان جاننے دے لئی استصواب رائے شروع کر دیندی نيں تے لسٹ وچ انہاں دے نتیجے دکھائے جاندے نيں۔ گزشتہ عام انتخابات (2014) دے تن استصواب رائے جو اپریل تے مئی دے درمیان وچ ہوئے سن، د‏‏ی لسٹ حسب ذیل اے:

• 2019ء وچ بھارت دے انتخابات