ابو الہیثم بن تیہان
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| مکمل نام | ابو الہیثم بن تیہان |
| وجہ شہرت | صحابی |
| مہاجر/انصار | انصار |
| اصحاب | رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم، امیر المومنین (ع) |
| نمایاں کارنامے | |
| دیگر سرگرمیاں | |
| دینی | زمانہ جاہلیت وچ موحد، 12 نقباء وچ توں، مخالف خلفائے ثلاثہ، اصحاب امام علی، راوی حدیث |
ابو الہیثم بن تیہان (شہادت 37 ق، جنگ صفین) اصحاب رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے اصحاب امیر المومنین وچوں نيں۔ اوہ اسلام توں پہلے وی موحد سن ۔ اوہ بیعت عقبہ، جنگ بدر، جنگ احد، جنگ خندق تے جنگ موتہ وچ موجود سن۔
ابو الہیثم، وفات رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے بعد حضرت ابو بکر دی بیعت دے مخالفین وچوں سن تے انہاں نے حضرت عثمان دے قتل دے بعد حضرت علی علیہ السلام دے ہتھ اُتے بیعت کيتی۔ جنگ صفین وچ اوہ شہادت دے مرتبہ اُتے فائز ہوئے۔ حضرت علی (ص) نے نہج البلاغہ وچ انہاں دے ورگے اصحاب دے نہ ہونے اُتے افسوس دا اظہار کیتا اے۔
نام تے نسب
انہاں دا مشہور ترین نام مالک اے۔[۱] بعض نے انہاں دے والد دا نام مالک تے انہاں دا لقب تیہان ذکر کیتا اے تے بعض نے انہاں دے والد دا نام تیہان بیان کیتا اے۔[۲]
انہاں دے نسب دا سلسلہ واضح طور اُتے بیان موجود نئيں اے بلکہ اس دے بارے وچ مختلف گلاں ذکر ہوئیاں نيں۔ زیادہ تر منابع وچ انہاں نوں قبیلہ اوس [۳] دی شاخ بنی عبد الاشہل دے بنی اعور قبیلہ توں کہیا گیا اے۔ بعض نے انہاں نوں قضاعہ قبیلہ دی شاخ بلی بن مالک تے حلیف بن عبد الاشہل توں ذکر کیتا اے۔[۴]
انہاں دے بھائی عبید یا عتیک نے جنگ بدر وچ مسلماناں دے نال شرکت کيتی[۵] تے جنگ احد وچ شہید ہوئے۔[۶] بعض نے ابو الہیثم نوں انہاں دے بھائی دے نال خلط کیتا اے۔[۷]
انہاں دی زوجہ ملیکہ بنت سہل بن زید بن عامر بن عمرو بن جشم سن۔ جنہاں نے اسلام قبول کیتا تے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے دست مبارک اُتے بیعت کيتی تے ابن تیہان توں انہاں دے ایتھے اولاد ہوئی۔[۸]
اسلام توں پہلے
اوہ اسلام توں پہلے موحد تے یکتا پرست سن [۹] تے زمانہ جاہلیت وچ بتاں تے اصنام توں اظہار برائت کردے سن ۔[۱۰]
زمانہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم وچ
اوہ تے اسعد بن زرارہ انصار وچ سب توں پہلے اسلام لیانے والے افراد وچوں نيں۔[۱۱] انہاں دا شمار انصار دے اس گروہ وچ ہُندا اے جس نے عقبی دی دونے بیعتاں وچ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی نصرت کيتی۔[۱۲]
اسی طرح توں انہاں دا شمار انہاں بارہ نقبا وچوں ہُندا اے جنہاں نوں بیعت کرنے والےآں وچوں نشر اسلام دے لئی منتخب کیتا گیا۔[۱۳]
انہاں نے جنگ بدر، احد، خندق، موتہ تے ہور غزوات وچ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی رکاب وچ شرکت کيتی[۱۴] تے جنگ موتہ وچ عبد اللہ بن رواحہ دی شہادت دے بعد پیغمبر نے ابو الہیثم نوں انہاں دی جگہ اُتے خیبر دے خرمے دی محصول دی پیمائش و وزن تے اس وچ یہودیاں دا حصہ ادا کرنے دے کم اُتے مقرر کیتا۔[۱۵]
ہجرت دے بعد رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے ابو الہیثم تے عثمان بن مظعون دے درمیان رشتہ اخوت استوار کیتا۔[۱۶]
ابو الہیثم نے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم توں حدیث نقل کيتی اے۔[۱۷]
خلفاء ثلاثہ دے دور وچ
رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی وفات دے بعد اوہ حضرت ابو بکر دی بیعت دے مخالفین وچوں سن [۱۸] تے انہاں نے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی طرف توں دتی گئی ذمہ داری نوں جاری رکھنے دی ابو بکر دی درخواست نوں مسترد کر دتا۔[۱۹]
فضل بن شاذان توں نقل ہويا اے کہ ابن تیہان انہاں لوگاں وچوں سن جو وفات رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلمدے بعد سب توں پہلے امام علی دے نال ہوئے۔[۲۰]
جس وقت حضرت عمر نے اپنی خلافت دے زمانہ وچ خیبر دے یہودیاں دی جلا وطنی دا حکم دتا، ابن تیہان تے بعض دوسرے افراد نوں انہاں دے اموال دی قیمت گزاری جس وچ فدک وی شامل سی، دے لئی انہاں دے پاس بھیجیا گیا۔[۲۱]
حضرت علی (ع) دے زمانہ وچ
شیخ طوسی دے قول دے مطابق، ابن تیہان عمار یاسر دے ہمراہ لوگاں توں حضرت علی علیہ السلام دے لئی بیعت طلب کردے سن تے کہندے سن :
اسیں آپ توں بیعت لیندے نيں اطاعت الہی تے سنت رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی پیروی دے لئی تے جے اسيں اس اُتے پابند نہ رہے تو تواڈی گردن اُتے کوئی اطاعت و بیعت نئيں رہے گی تے قرآن ساڈا تے تواڈا امام اے۔[۲۲]
ابن بابویہ نے انہاں دا شمار امام علی (ع) دے اصحاب وچوں کیتا اے [۲۳] تے جنگ جمل وچ انہاں دے امیر المومنین (ع) دے نال ہونے دی طرف اشارہ کیتا اے۔[۲۴]
ابو الہیثم جنگ صفین دے آغاز وچ عراق دے لشکر دی صف آرائی تے انہاں نوں جنگ دے لئی تشویق کر رہے سن ۔ البتہ بعض نے ایہ وی کہیا اے کہ اس توں سالہا پہلے سن 20 ہجری قمری وچ حضرت عمر دی خلافت دے زمانہ وچ انہاں دی وفات ہو چکی سی۔[۲۵] اسی وجہ توں بعض افراد جنگ صفین وچ انہاں دے موجود ہونے نوں صحیح نئيں مندے نيں۔[۲۶]
نصر بن مزاحم توں ابن ابی الحدید دی روایت، اگرچہ ایہ روایت انہاں دی کتاب دے موجودہ نسخیاں وچ دیکھنے وچ نئيں آندی اے لیکن ابو الہیثم دے لئی اک مرثیہ دا وجود، جنگ صفین وچ شہید ہونے والے افراد دے مرثیہ دے طور اُتے نصر بن مزاحم دی کتاب ذکر ہويا اے اوہ اول تو ہو سکدا اے کہ نصر [۲۷] دی کتاب دے موجودہ نسخہ وچ شامل نہ ہويا ہو تے ابن ابی الحدید دا انہاں توں ایہ روایت نقل کرنا صحیح ہو تے دوسرے ایہ چیز اس گل دی نشان دہی کردی اے کہ احتمالا ابو الہیثم قتل کر دتے گئے ہون تے انہاں دا صفین دی جنگ وچ شریک ہونا اس اختلاف دے سبب ہو کہ جو حضرت علی (ص) دیاں جنگاں وچ اصحاب بدر دے شریک ہونے دی کیفیت دی طرف پلٹتا اے۔ جداں کہ ایہی اختلاف خزیمہ بن ثابت دے سلسلہ وچ جو ذو الشہادتین مشہور نيں، وی پایا جاندا اے۔[۲۸]
شیخ کلینی نے اک خطبہ (خطبہ طالوتیہ) نوں انہاں دے نقل دے مطابق حضرت علی (ع) توں نقل کیتا اے۔[۲۹]
وفات
اوہ جنگ صفین وچ موجود سن تے عمار یاسر دی شہادت دے بعد شہید ہوئے نيں۔[۳۰]
امام علی علیہ السلام نے نہج البلاغہ وچ انہاں دے ورگے اصحاب و انصار دے نہ ہونے دے سلسلہ وچ افسوس دا اظہار کیتا اے تے انہاں نوں یاد کردے ہوئے فرمایا: کتھے نيں عمار؟ کتھے نيں ابن تیہان؟ کتھے نيں (خزیمہ بن ثابت) ذو الشہادتین؟[۳۱]