Zygmunt Miłkowski (oficer)

Urodził się w Zofiówce, w powiecie czerkaskim ówczesnej guberni kijowskiej, w rodzinie Jana Karola i Włodzimiery z Michałowskich. W 1913 roku ukończył gimnazjum w Białej Cerkwi i rozpoczął studia rolnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W tym samym roku został członkiem Drużyn Strzeleckich^[2]. W 1915 roku został wcielony do armii rosyjskiej. Walczył w Rumunii, Bukowinie i Galicji Wschodniej. W grudniu 1917 roku razem z sześcioma innymi Polakami – oficerami rosyjskiej 11 Dywizji Kawalerii dołączył do I dywizjonu pułku kirasjerów polskich, który po kolejnych zmianach nazwy został ostatecznie 7 pułkiem ułanów^[3]. Był ciężko ranny i internowany przez Austriaków, a po zwolnieniu działał w Polskiej Organizacji Wojskowej.

W listopadzie 1918 roku został przyjęty do Wojska Polskiego i przydzielony do szwadronu jazdy wojewódzkiej Warszawskiej Odsieczy Lwowa. 26 grudnia 1918 roku w składzie tegoż szwadronu pod dowództwem rotmistrza Antoniego Suszkiewicza wyjechał na front do Lwowa^[4]. 26 kwietnia 1920 roku wyróżnił się w walce z sowieckim 98 pułkiem kawalerii pod wsią Ślipczyce^[5]. 28 lutego 1921 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu porucznika, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej^[6]. Następnie dowodził szwadronem w 12 pułku ułanów w Białokrynicy^[7][8]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 244. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 roku – korpus oficerów kawalerii)^[9]. 8 listopada 1923 roku został przydzielony do II Brygada Jazdy w Równem na stanowisko I oficera sztabu^[10]. 15 października 1926 roku został przeniesiony do 15 pułku Ułanów Poznańskich w Poznaniu i przydzielony do 3 szwadronu samochodów pancernych na stanowisko dowódcy^[11]. 18 lutego 1928 roku awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku i 24. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[12][13]. W 1929 roku został powołany do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza Kursu 1929–1931^[14]. 1 września 1931 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, został przeniesiony do 3 pułku pancernego w Modlinie na stanowisko dowódcy Doświadczalnej Grupy Pancerno-Motorowej w Warszawie^[15][16]. 26 stycznia 1934 roku został przeniesiony do 14 pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[17]. Na podpułkownika został awansowany ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 roku w korpusie oficerów kawalerii. Od 24 lutego 1935 roku był żonaty z Jadwigą z Fischerów-Jaźwińską (1897–1944)^[18][19]. W październiku 1935 roku został przeniesiony do Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu na stanowisko oficera sztabu. Na tym stanowisku służbowym był dwukrotnie opiniowany (5 listopada 1936 roku i 11 października 1937 roku) przez generała brygady Bolesława Wieniawa-Długoszowskiego. W 1938 roku został dowódcą 23 pułku Ułanów Grodzieńskich w Postawach.

Na czele 23 pułku ułanów wziął udział w kampanii wrześniowej w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii. Po ciężkich walkach z Wehrmachtem w okolicy Tomaszowa w nocy z 8/9 września rozwiązał pułk w okolicy Przysuchy. Uniknął niewoli, od października 1939 roku w konspiracji (zastępca komendanta i szef sztabu organizacji „Brochwicz” na Lubelszczyźnie)^[2]. Od czerwca 1940 roku w Oddziale III był oficerem, a inspektorem KG ZWZ od lipca tego samego roku. Był współorganizatorem Związku Walki Zbrojnej – komendant Okręgu Krakowskiego ZWZ–AK od czerwca 1941 roku, a od listopada 1942 roku ponownie inspektorem KG AK^[2]. W latach 1942–1944 szef Oddziału IV Kwatermistrzowskiego Komendy Głównej Armii Krajowej. Organizował w powstaniu warszawskim II rzut KG AK.

Z dniem 15 sierpnia 1944 mianowany komendantem Obszaru Zachodniego AK, krypt. „Zamek” z siedzibą w Łodzi (Litzmannstadt, „Kraj Warty”). Nie zdołał jednak podjąć działania, ponieważ podczas wydostawania się z Warszawy został zatrzymany przez Niemców jako uchodźca z ogarniętej powstaniem Warszawy i osadzony w obozie przesiedleńczym w Pruszkowie. Nie rozpoznany jako oficer AK został stąd wywieziony do KL Mauthausen-Gusen. Zginął zastrzelony 6 kwietnia 1945 roku podczas ewakuacji jego filii w Wiener Neudorf^[20].

• Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari nr 66^[21]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2577 (1921)^[22][23]
• Krzyż Niepodległości (25 lipca 1933)^[24]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[25]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[26]
• Odznaka „Znak Pancerny” nr 260 (11 listopada 1933)^[27]

• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.

• Józef Turkiewicz, Zarys historii wojennej 12-go Pułku Ułanów Podolskich, Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, Warszawa 1928.
• Marek Ney-Krwawicz: Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990, s. 450. ISBN 83-211-1055-X.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
• Piotr Stawecki: Oficerowie dyplomowani Wojska Drugiej Rzeczypospolitej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław 1997, ISBN 83-04-04390-4.
• Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski, Kraków, ulica imienia..., Kraków 2000.

• Zygmunt Miłkowski, Studium Polski Podziemnej. Dział „Postacie”, ISSN 2082-7431 [1].