Zbójnikowate

Zbójnikowate należą do prymitywnych torbaczy, oddzieliły się wcześnie od swych krewnych. Ich linia w zapisie kopalnym spotykana jest od oligocenu^[8].

Zbójnikowate są niewielkimi torbaczami. Przypominają ryjówkowate^[8].

Zwierzęta te mają zaokrągloną czaszkę o niezbyt wykształconych łukach jarzmowych, niewielkie oczy, zapewniające im słaby wzrok, i długi, spiczasty pysk, na którym znajdują się wibryssy. Cechują się dobrym słuchem. Uzębienie u tego taksonu różni się od spotykanego u innych torbaczy. Mniej jest siekaczy, a siekacze środkowe dolne osiągają znaczne rozmiary i pochylają się ku przodowi. Samica nie ma torby lęgowej. Zarówno pochwa, jak i macica samicy są parzyste. Jako parzyste określa się też plemniki tych zwierząt, przypominające spotykane u dydelfokształtnych. Kończyny zbójnikowatych są cienkie. Nie występują ani syndaktylia, ani przeciwstawne palce. Ciało zakończone smukłym ogonem porośniętym włosami. Zwierzę nie potrafi nim chwytać^[8].

Rodzina obejmuje zwierzęta zamieszkujące w zachodniej części Ameryki Południowej^[9], w Andach^[8], dokładniej w północnej części tych gór^[10].

Zwierzęta te wiodą nocny tryb życia. Chronią się w podziemnych korytarzach znacznej długości. Niedysponująca marsupium samica pozostawia swe potomstwo w gnieździe^[8].

Zbójnikowate odżywiają się pokarmem mięsnym. Zazwyczaj spożywają owady, dżdżownicowate, ale niekiedy też niewielkich rozmiarów kręgowce^[8].

Zbójnikowate obejmują 3 rodzaje zawierające w sumie 7 gatunków^[8].

Do rodziny należą następujące występujące współcześnie rodzaje^{[11][9][12][7][13]}:

• Caenolestes O. Thomas, 1895 – zbójnik
• Lestoros Oehser, 1934 – rozbójnik – jedynym przedstawicielem jest Lestoros inca (O. Thomas, 1917) – rozbójnik inkaski
• Rhyncholestes Osgood, 1924 – zbójek – jedynym przedstawicielem jest Rhyncholestes raphanurus Osgood, 1924 – zbójek długonosy

Opisano również rodzaje wymarłe:

• Caenolestoides Abello, Martin & Cardoso, 2021^[14] – jedynym przedstawicielem był Caenolestoides miocaenicus Abello, Martin & Cardoso, 2021
• Gaimanlestes Abello, Martin & Cardoso, 2021^[15]
• Pliolestes Reig, 1955^[16]
• Stilotherium Ameghino, 1887^[17]

Cały czas opisuje się nowe gatunki, czego przykładem Caenolestes sangay z 2013^[10].

Kreatorzy Caenolestes sangay zaprezentowali w swej pracy następujące kladogramy, bazując w pierwszym wypadku na sekwencjonowaniu białka, a w drugim także na cechach morfologicznych:

• CzesłąwC. Błaszak CzesłąwC., MaciejM. Skoracki MaciejM., JoannaJ. Gliwicz JoannaJ., Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] CzesławC. Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1  (pol.).
• Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971. Brak numerów stron w książce
• Paucituberculata. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-06]. (ang.).
• M.A. Abello, G.M. Martin & Y. Cardoso. Review of the extinct 'shrew-opossums' (Marsupialia: Caenolestidae), with descriptions of two new genera and three new species from the Early Miocene of southern South America. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 193 (2), s. 464–498, 2021. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlaa165. (ang.).