Województwo kaliskie (I Rzeczpospolita)
Województwo kaliskie (łac. Palatinatus Calisiensis) – województwo Korony Królestwa Polskiego istniejące w latach 1314–1793, posiadające stolicę w Kaliszu, a do 1768 największe województwo prowincji wielkopolskiej.
| ||||
| 1314–1793 | ||||
| ||||
| Sentencja: Gentes frenantur superbae[1] | ||||
| Państwo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Prowincja | ||||
| Data powstania | 1314 | |||
| Siedziba wojewody | ||||
| Wojewoda | zobacz: wojewodowie kaliscy | |||
| Siedziba sejmiku | ||||
| Popis | ||||
| Powierzchnia | 16 523[3] km² | |||
| Populacja (1578[4]) • liczba ludności |
| |||
| Podział administracyjny | ||||
| ||||
| Liczba reprezentantów | ||||
| ||||
Położenie na mapie Rzeczypospolitej | ||||
Województwo kaliskie dzieliło się wtedy na 6 powiatów. Siedzibą wojewody był Kalisz, natomiast sejmiki ziemskie odbywały się w Środzie (obecnie Środa Wielkopolska). Województwo kaliskie wspólnie z województwem poznańskim, obierały starostę generalnego Wielkopolski.
Herbem województwa kaliskiego była głowa tura w koronie z pierścieniem w nozdrzach na tle biało-czerwonej szachownicy.
Terytorium
Powierzchnia województwa wynosiła ok. 15 320 km², po wyłączeniu województwa gnieźnieńskiego w 1768 ok. 7810 km².[potrzebny przypis]
| Powiat | Powierzchnia w mil² | Powierzchnia w km² |
|---|---|---|
| powiat kaliski | 60,27 | 3318,82 |
| powiat gnieźnieński | 50,89 | 2802,51 |
| powiat kcyński | 42,93 | 2364,38 |
| powiat nakielski | 56,35 | 3103,02 |
| powiat koniński | 39,34 | 2166,69 |
| powiat pyzdrski | 50,27 | 2768,20 |
| Razem (województwo) Σ | 300,05 | 16523,21 |
Miasta grodowe w województwie kaliskim to: Kalisz, Gniezno, Konin, Kcynia, Nakło, Pyzdry, Złotów.
Znaczniejsze miasta
- Kalisz – miasto stołeczne,
- Gniezno,
- Mogilno – opactwo benedyktyńskie,
- Trzemeszno – opactwo kanoników regularnych św. Augustyna,
- Ląd i Wągrowiec – opactwo cysterskie.
Urzędy
Sejmiki województwa kaliskiego zbierały się w Środzie, w kolegiacie Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej (razem z województwem poznańskim). W województwie kaliskim zbierał się również wielkopolski sejmik generalny w Kole, w klasztorze bernardynów przy kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.
Posiadało 8 senatorów w tym 4 większych tzw. krzesłowych i 4 mniejszych (drążkowych). Senatorami krzesłowymi byli arcybiskup gnieźnieński, wojewoda kaliski, kasztelan kaliski i kasztelan gnieźnieński. Senatorowie drążkowi to kasztelanowie: lądzki, nakielski, biechowski oraz kamieński.
Wojewoda kaliski urzędował na Zamku Królewskim w Kaliszu.
Powiaty (do 1768):
- kaliski, Kalisz
- koniński, Konin
- pyzdrski, Pyzdry
- gnieźnieński, Gniezno
- kcyński, Kcynia
- nakielski, Nakło
Powiaty (po 1768):
- kaliski, Kalisz
- koniński, Konin
- pyzdrski, Pyzdry
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Gloger Z., Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903; rozdział: Województwo Kaliskie i Gnieźnieńskie
Linki zewnętrzne
- Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000 (mapa kartograficzna I Rzeczypospolitej z II połowy XVI wieku), autorzy, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin: Atlas Fontium: (1) http://atlasfontium.pl/index.php?article=corona (mapa i indeks do pobrania); (2) http://hgisb.kul.lublin.pl/azm/pmapper-4.2.0/map_default.phtml?config=korona&language=pl&resetsession=ALL
- Stan Wielkopolski tuż po rozbiorach (mapa Gilly’ego: zabór pruski pod koniec XVIII w.): https://terrasiradiensis.jimdofree.com/mapy/mapa-gilly-ego/