What the Hell Have I

Osobny artykuł: Bohater ostatniej akcji (ścieżka dźwiękowa).

W 1993, w trakcie trasy koncertowej promującej drugi album studyjny Dirt (1992)^[1], muzycy otrzymali propozycję udziału we współtworzeniu ścieżki dźwiękowej do filmu fantasy z elementami kina akcji oraz komedii Bohater ostatniej akcji (1993, reż. John McTiernan) z Arnoldem Schwarzeneggerem w roli głównej^[4]. Proces nagrań odbył się w kwietniu 1993 w Bad Animals Studio w Seattle w stanie Waszyngton^[1][5]. Współpracujący ze studiem właściciel Avast! Recording Company, Stuart Hallerman, odbywszy z zespołem kilka sesji demo, stwierdził, że Layne Staley w trakcie nagrań borykał się z uzależnieniem od narkotyków^[1] oraz z dużym bólem spowodowanym „problemem z ramionami”. „Natychmiast pojawił się w studiu, ale zamknął się w łazience na prawie cały dzień. Kiedy wyszedł, zaśpiewał wers i refren” – wspominał^[6].

Funkcję inżyniera dźwięku podczas sesji pełnił Toby Wright, który ofertę współpracy z Alice in Chains otrzymał od A&R zespołu, Nicka Terzo^[1]. Muzycy zarejestrowali dwa premierowe utwory – „What the Hell Have I” i „A Little Bitter”^[1][5], choć zdaniem Mike’a Ineza przygotowali ich łącznie pięć w ciągu jednego weekendu, po czym odesłali je wytwórni, która na soundtrack wybrała dwa (Alice in Chains byli jedynym wykonawcą spośród pozostałego grona artystów, który na wspomnianej ścieżce dźwiękowej zamieścił dwa utwory)^[7]. Po sesji w biuletynie fanklubu zespołu poinformowano, że Inez został oficjalnie przyjęty na stanowisko basisty^[8].

W rozmowie z magazynem branżowym „Guitar School” Jerry Cantrell przyznawał: „Nie napisaliśmy tych numerów specjalnie na potrzeby filmu. Pracowaliśmy nad «What the Hell Have I» i «A Little Bitter», kiedy zaproponowano nam udział przy współtworzeniu ścieżki dźwiękowej, i uznaliśmy, że będą one idealne. Jesteśmy bardzo zadowoleni z obydwu piosenek, zwłaszcza, że były to pierwsze nagrania, które zarejestrowaliśmy wspólnie z naszym nowym basistą Mikiem Inezem. To było wspaniałe uczucie móc wiedzieć, że możemy coś stworzyć razem”^[a][4].

W książeczce dołączonej do kompilacyjnego box setu Music Bank (1999) Cantrell wspominał, że utwory „What the Hell Have I” i „A Little Bitter” zostały zmiksowane przez Andy’ego Wallace’a, ponieważ Toby Wright miał kilka innych projektów w owym czasie, i nie mógł zająć się pracą nad kompozycjami. Jednocześnie wyrażał zadowolenie, że zostały one ponownie zremiksowane przez Wrighta w 1999: „Byłem szczęśliwy widząc, że Toby zakończył swoją pracę z remiksami. To nie jest tak, że nie szanujemy Andy’ego. Po prostu jego nie było, kiedy to wszystko było tworzone. Toby jest jak brat, wie o nas wszystko, zna całe nasze gówno, osobowości i tylko jemu ufamy”^[12].

Inną wersję przedstawiał Wright, który wspominał, że początkowo to on miał wykonać miks, lecz Terzo zapomniał go uprzedzić, iż Columbia do tego procesu ściągnęła z New Jersey Wallace’a. W zamian za niepotrzebne przybycie do studia otrzymał zapłatę i spędził z zespołem wolny czas^[13] .

Interpretując warstwę liryczną „What the Hell Have I”, Cantrell wspominał, że „to generalnie numer o nas, o tym jak radzimy sobie z tym całym zamieszaniem wokół nas w tym czasie. To taki numer ode mnie dla Layne’a”^[14]. W ocenie Sama Lawa z magazynu „Kerrang!” tekst „żywo maluje narkotyczne doświadczenie w nie do końca negatywnym świetle”^[3].

Utwór został skomponowany przez Cantrella, który zastosował standardowe, otwarte strojenie E, obniżone o pół tonu w dół według Eb-Ab-Db-Gb-Bb-Eb^[15]. „Próbowaliśmy kilku różnych instrumentów, chciałem zagrać na sitarze, ale nie wiedziałem za bardzo jak to zrobić, skończyło się więc na połączeniu gitary z sitarem” – argumentował^[14]. Utwór rozpoczyna się od psychodelicznego riffu^[2], połączonego ze zniekształconym^[15] brzmieniem elektrycznego sitaru^[2], przypominającego model marki Jerry Jones^[15]. Cantrell wykorzystał dominującą skalę frygijską (A-Bb-C#-D-E-F-G) – nawiązując tym samym do brzmienia muzyki środkowego wschodu, definiowaną przede wszystkim przez półtony pomiędzy A i Bb, E i F, a także C# i D^[15]. Refreny charakteryzują się sprężeniem zwrotnym (ang. feedback). Ned Raggett z AllMusic pochlebnie wyrażał się o grze sekcji rytmicznej oraz harmonii wokalnej Staleya i Cantrella, opisując ją jako „senno-odurzającą”^[2].

Teledysk w reżyserii Rocky’ego Schencka, odpowiedzialnego wcześniej za realizację wideoklipów do „We Die Young” (1990)^[16] i „Them Bones” (1992)^[17] – został nagrany 13 czerwca 1993 w Seattle^[8]. Zdjęcia realizowano w jednym z miejscowych magazynów^[18]. Według reżysera zarówno Staley, jak i Cantrell szczególnie lubili tworzenie sekwencji, w których ich twarze były projektowane na żywo i odbijały się na ich twarzach oraz twarzach innych osób. Cantrell był odpowiedzialny także za stanowiące część scenografii maski dużego formatu, otaczające zespół w trakcie wykonywania utworu^[8]. Teledysk dostępny jest na albumie kompilacyjnym Music Bank: The Videos (1999)^[19].

Singel „What the Hell Have I” został opublikowany – jako trzeci, po wydanym 24 maja „Big Gun” AC/DC i 31 maja „Real World” Queensrÿche – 7 czerwca 1993 nakładem wytwórni Atco i Columbia^[20], promując ścieżkę dźwiękową do filmu Bohater ostatniej akcji (1993) z Arnoldem Schwarzeneggerem w roli głównej^[21][22]. Singel ukazał się na nośniku CD (nr kat. CSK 5233)^[23] oraz na 12-calowym winylu (nr kat. 81026193), wydanym przez Sony^[24]. Utwór Alice in Chains zamieszczono na soundtracku obok takich wykonawców, jak m.in. AC/DC, Aerosmith, Def Leppard i Megadeth^[25][26]. 11 października kompozycja weszła w skład rozszerzonej edycji singla „Down in a Hole” (nr kat. 659751 2), opublikowanej w Wielkiej Brytanii^[27].

W późniejszych latach „What the Hell Have I” trafił na trzy albumy kompilacyjne Alice in Chains – Nothing Safe: Best of the Box (1999)^[28][29], Music Bank (1999)^[30][31] oraz The Essential Alice in Chains (2006)^[32], z czego na dwóch ostatnich zamieszczono jego zremiksowaną wersję^[28][33]. Ponownego procesu miksowania dokonał Wright^[12].

22 kwietnia 2017 utwór opublikowano w zremasterowanej wersji na specjalnym podwójnym 7”-calowym winylu „Get Born Again”/„What the Hell Have I”, wydanym z okazji Record Store Day, będącego częścią czarnego piątku^[34]. Na stronie B zostały zamieszczone utwory „A Little Bitter” – również nagrany podczas wiosennej sesji i wykorzystany na ścieżce dźwiękowej^[1] – „Get Born Again” i „Died”^[b][36]. Materiał poddano ponownemu masteringowi, który wykonał Brian Gardner^[37].

Jason Birchmeier z AllMusic wyrażał pochlebną recenzję, uważając, że utwór prezentuje równie dobry i wysoki poziom jak pozostałe kompozycje z wcześniejszego albumu Dirt (1992)^[38]. Ned Raggett z tego samego serwisu pisał, że „«What the Hell Have I» nie jest zły, ale w gruncie rzeczy nie zaskakuje i nie ma niczego ciekawego do zaoferowania”. Z kolei brzmienie elektrycznego sitaru przyrównywał do tego z kompozycji „Wherever I May Roam” Metalliki^[2]. Jon Hadusek z serwisu Consequence of Sound dostrzegał w głównym riffie nawiązania do muzyki wschodu. Według autora „sugestywny riff otwierający Cantrella tworzy dyskretny podkład, który wybucha jednym z najbardziej chwytliwych sierpowych Staleya, pozornie znikąd”^[39]. Sam Law za pośrednictwem magazynu „Kerrang!” zwracał uwagę na bardziej psychodeliczną odmianę brzmienia utworu, nawiązującą do rozwiązań panujących na Dirt. Autor wyróżniał także główny riff Cantrella, powstały przy użyciu elektrycznego sitaru, określając go mianem „oszałamiającego”. Jako podsumowanie Law przyznał, że „What the Hell Have I” „pozostaje lśniącą atrakcją w ich mrocznym katalogu”^[3]. Z kolei Maciej Wesołowski z „Tylko Rocka” zwracał uwagę na „orientalizujący motyw”, który – według niego – tworzy charakterystyczną atmosferę^[25].

3 lipca 1993 singel Alice in Chains zadebiutował na 31. lokacie listy Album Rock Tracks, opracowywanej przez magazyn branżowy „Billboard”^[40]. Po dziewięciu tygodniach obecności w zestawieniu, 28 sierpnia uplasował się on na 19. miejscu^[41], pozostając na nim przez tydzień^[42]. Łącznie „What the Hell Have I” był notowany na liście Album Rock Tracks przez dwanaście tygodni^[43].

Premiera koncertowa „What the Hell Have I” miała miejsce 4 października 1993 w trakcie koncertu w londyńskim Brixton Academy w ramach trasy promującej album studyjny Dirt (1992)^[44]. Utwór był prezentowany na żywo podczas wspomnianego tournée na występach zespołu w Europie, Azji i Australii^[45]. Od momentu reaktywacji Alice in Chains w 2005, „What the Hell Have I” został wykonany trzykrotnie. Dwa razy grupa zagrała go w ramach Finish What we Started Tour – 21 października 2006 w Millennium Center w Winston-Salem w stanie Karolina Północna oraz 31 października w Lupo’s Heartbreak Hotel w Providence w stanie Rhode Island^[45]. Trzecie wykonanie miało miejsce 14 listopada 2009 w Manchester Academy w Manchesterze w ramach Black Gives Way to Blue Tour^[45].

singel CD (CSK 5233):

winyl 12” (81026193):

winyl 2×7” (889854051471)^[c]:

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[23]:

• Kim Thayil i Shaina Shepherd, przy udziale innych muzyków, wykonali cover „What the Hell Have I” podczas internetowej ceremonii uhonorowania Alice in Chains przez Museum of Pop Culture (MoPOP) nagrodą Founders Award 1 grudnia 2020^[47].

• Jordan Babula. Alice in Chains – Dyskografia. „Teraz Rock”, 2006. Orange Media. ISSN 1730-394X. (pol.). 
• Jake Brown: Alice in Chains: In the Studio. Rock N’ Roll Books, 2010. ISBN 0-9726142-6-5. (ang.).
• Bartek Koziczyński. Alice in Chains. Bezsenność w Seattle. „Teraz Rock”, 2006. Orange Media. ISSN 1730-394X. (pol.). 
• Greg Prato: Grunge Is Dead: The Oral History of Seattle Rock Music. ECW Press, 2009. ISBN 978-1550228779. (ang.).
• David de Sola: Alice in Chains: The Untold Story. Thomas Dunne Books, 2015. ISBN 978-1250048073. (ang.).
• Mark Yarm: Wszyscy kochają nasze miasto. Historia grunge’u z pierwszej ręki. Joanna Bogusławska (tłum.). Kagra, 2019. ISBN 978-83-63785-43-7. (pol.).

• „What the Hell Have I” w bazie AllMusic (ang.)
• „What the Hell Have I” w serwisie YouTube (ang.)