Walenty Nasierowski

Urodził się 10 listopada 1802 w Mącznikach k. Ostrowa Wielkopolskiego, z ojca Józefa Nasierowskiego i matki Antoniny z Poleskich (Polewskich) Nasierowskiej^[3]. Miał pięcioro rodzeństwa^[4].

Pierwsze nauki pobierał w domu rodzinnym, następnie w roku 1817 został kadetem w szkole wojskowej w Kaliszu (w roku 1820 otrzymał dymisję). Po wyjeździe do Warszawy kształcił się początkowo w szkołach wojewódzkich księży pijarów, gdzie uzyskał maturę. W roku 1827 (lub 1829^[5]) rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego^[3]. Brał udział w tajnych spiskach przed wybuchem powstania listopadowego – był m.in. członkiem kółka Ludwika Nabielaka^[4].

Walenty Nasierowski zasłynął głównie jako uczestnik ataku na Belweder w noc listopadową^[6]. Atak ten był początkiem zrywu narodowo-wyzwoleńczego, znanego w historii jako powstanie listopadowe. Nasierowski należał – obok m.in. Nabielaka, Goszczyńskiego i Rupniewskiego – do grupy spiskowców szturmującej pałac belwederski od frontu^[7] (druga grupa atakowała siedzibę wielkiego księcia od strony ogrodowej). Zasadniczego celu ataku, tj. zabicia lub pojmania Konstantego Pawłowicza^[8][9] nie udało się zrealizować (książę zdołał ukryć się na strychu^[10]), jednak zamach ten, wraz z rozwojem ruchów powstańczych, położył kres panowaniu Konstantego w Królestwie Polskim.

W powstaniu listopadowym Walenty Nasierowski służył w 19 Pułku Piechoty Liniowej. Jako porucznik dowodził drugą kompanią Gwardii Honorowej^[3]. Był członkiem Towarzystwa Patriotycznego^[4]. Brał udział w bitwach pod Białołęką, Grochowem, Rajgrodem i Szawlami. 16 czerwca uzyskał awans do stopnia kapitana. W bitwie pod Szawlami został ciężko ranny, a jego brat Stanisław – poległ^[3]. Po upadku powstania na Litwie Nasierowski przekroczył wraz z oddziałem gen. Chłapowskiego granicę pruską (15 VII^[5]). Początkowo przebywał w Dreźnie, gdzie leczył rany otrzymane w powstaniu, następnie udał się do Francji. Najwyższy Sąd Kryminalny w Warszawie skazał go zaocznie na karę śmierci za udział w zamachu na życie wielkiego księcia Konstantego. Wyrok ten zamieniono następnie na dożywotnią banicję. Majątek Nasierowskiego uległ konfiskacie^[11].

We Francji Nasierowski spędził 16 lat życia (1832-1848)^[4]. 13 V 1832 zgłosił akces do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego – z listy członków wykreślono go w maju 1836. Przez władze francuskie uważany był za „demagoga”; został przeniesiony do Bourges, gdzie prosił o zgodę na odbycie studiów administracyjnych w Paryżu^[5]. W sporach politycznych na emigracji początkowo stał w opozycji do obozu ks. A.J. Czartoryskiego, jednak w roku 1844 uznał jego przywództwo^[4]. W Angoulême, do którego wyjechał w związku nieudanym zamachem na gen. Józefa Bema^[5], wstąpił do loży masońskiej „Les Amis de la Paix”. W 1835 roku w prasie francuskiej ukazywały się pochwalne artykuły opisujące postawę Nasierowskiego, gdy w Bordeaux uratował życie tonącemu w nurtach rzeki Garonny młodemu Francuzowi^[3].

Żył w trudnych warunkach materialnych, otrzymywał pomoc finansową ze strony pozostającej w kraju rodziny^[5].

Pomimo wcześniejszych starań i wniosków o zezwolenie, do rodzinnej Wielkopolski wrócił dopiero w lipcu 1848 (nie brał więc udziału w wypadkach Wiosny Ludów^[4]). Jako emigrant z Francji nie mógł czynnie angażować się w życie publiczne – dopiero po uzyskaniu naturalizacji uzyskał prawo działalności publicznej, ale tylko w obrębie powiatu^[12]. Od 1866 r. był członkiem-dobroczyńcą Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. 29 listopada 1880 roku, tj. w 50. rocznicę wybuchu powstania listopadowego, Nasierowski był przyjmowany w Poznaniu z honorami na uroczystej uczcie, w towarzystwie m.in. Edwarda Ponińskiego i Arsena Kwileckiego. Wygłosił wówczas słynne przemówienie o istocie powstań narodowych, w którym bronił i uzasadniał motywy i cele powstania listopadowego^[13], ale jednocześnie przestrzegał przed wzniecaniem źle przygotowanych i przedwczesnych powstań w przyszłości^[12].

Walenty Nasierowski zmarł – jako ostatni belwederczyk – w Poznaniu w dniu 27 października 1888 roku.

W 1853 r. w Krotoszynie wziął ślub z Filipiną Wilczyńską^[14]. Zamieszkał w Oczkowicach, gdzie poświęcił się pracy w gospodarstwie i działalności publicznej^[1][15]. Mieli syna Witolda (ur. 1854) oraz cztery córki: Karolinę (ur. 1853), Marię (ur. 1856), Zofię Antoninę (ur. 1857) i Marię Magdalenę (ur. 1860)^[1].

Przed śmiercią sprzedał majątek w Oczkowicach za sumę 360 tys. marek^[1].

Po śmierci Nasierowskiego ufundowano i wmurowano w kościele farnym w Poznaniu tablicę pamiątkową poświęconą belwederczykowi. Tablica ta uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej^[3].

Słynna grafika Fryderyka Krzysztofa Dietricha Atak spiskowców na Belweder 29 listopada 1830 r., przedstawia grupę dziewięciu spiskowców wdzierających się na dziedziniec pałacowy – jednym z nich jest Walenty Nasierowski.