Ulica Brzeska w Warszawie

Na odcinku Od ul. Kijowskiej do ulicy Ząbkowskiej wytyczona po roku 1870, gdy odnotowano fakt wykupu gruntu przez magistrat^[4]. Po raz pierwszy pojawia się na planie z roku 1873^[4]. Została wytyczona w pobliżu Dworca Terespolskiego, nazywanego także Brzeskim^[5]. Jej zaplanowany w okresie międzywojennym odcinek do ulicy Białostockiej, który miał nosić nazwę ulicy Słonimskiej, przebito po 1945^[6].

Najstarszym zachowanym obiektem przy ulicy jest Gmach Szkoły Technicznej Kolei Warszawsko-Terespolskiej oraz sąsiadujący z nią zespół zabudowań Szpitala Kolei Skarbowych Nadwiślańskich. Wzniesione w latach 1872–1873 według projektu Anzelma Krysińskiego. W 1910 od strony ul. Markowskiej wzniesiono neogotycką kaplicę Najświętszego Serca Pana Jezusa, ufundowaną przez siostry kanoniczki^[7]. Szpital był później rozbudowywany.

W 1882 na posesji znajdującej się między ulicami: Targową, Ząbkowską i Brzeską otwarto istniejący do dzisiaj bazar Różyckiego^[8].

Około 1900 na dużej posesji pomiędzy Brzeską i Markowską powstał czterokondygnacyjny młyn parowy należący do spółki Schultz i Parzyński, a około 1912 magazyn mąki^[9]. Po przejęciu za długi przez Bank Handlowy po pożarze w 1934 młyn został przekształcony w kaszarnię^[9]. Zakład zamknięto po 1970^[9]. Z obiektu zachowały się zrujnowany budynek portierni i biura znajdujący się przy ulicy^[10].

W latach 1905–1914 po wschodniej po wschodniej stronie ulicy wzniesiono kilka kamienic o wyższym standardzie^[2]. Eklektyczne fasady kamienic kontrastowały często ze skromnymi wnętrzami, a wiele kamienic posiadało kilka podwórzy. Kamienice przy Brzeskiej należały w większości do właścicieli pochodzenia żydowskiego^[4]. Zamieszkiwali je głównie kolejarze, dorożkarze i robotnicy^[4]. W latach 1905–1914 powstało przy Brzeskiej, po jej wschodniej stronie, kilka kamienic o wyższym standardzie.

Pod nr 24 wzniesiono budynek automatycznej centrali telefonicznej, jeden z sześciu tego typu obiektów na terenie Warszawy należących do Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST-y)^[11]. Budynek został na krótko opanowany przez żołnierzy Obwodu VI Praga Armii Krajowej w pierwszym dniu powstania warszawskiego. W ceglanej ścianie budynku zachowały się ślady kul niemieckiego ostrzału. Wydarzenia z 1 sierpnia 1944 upamiętnia napis i „kotwica” Polski Walczącej^[12]. 14 września 1944 ulica została opanowana przez oddziały 1 Armii Wojska Polskiego^[13].

Po wojnie pod nr 29/31 działała popularna restauracja „Schron u Marynarza”, której współwłaścicielem (z Józefem Brzeskim)^[14] był ważący ponad 200 kg były marynarz Wincenty Andruszkiewicz^[15]. W wielu kamienicach funkcjonowały nielegalne punkty sprzedaży alkoholu (tzw. mety)^[16].

Po 1945 roku do kamienic przy ulicy przesiedlano osoby eksmitowane z innych lokalizacji, w tym pochodzące z marginesu społecznego, pojawili się także tzw. dzicy lokatorzy^[17]. Był to główny powód, dla którego ulica zyskała złą sławę^[17].

Na podwórkach kamienic pod nr 9, 11, 13, 15/17, 17a i 21 znajdują się kapliczki^[18].

W 2009 założenie urbanistyczne ulicy Brzeskiej na odcinku pomiędzy ulicami Ząbkowską i Kijowską zostało wpisane do rejestru zabytków^[19].

W 2022 deweloper rozebrał zabytkowe relikty młyna parowego Schutza i Parzyńskiego (nr 8) w celu ich ponownego wkomponowania we front nowo wzniesionego w tym miejscu budynku mieszkalnego^[20].

• Siedziba spółki 11 bit studios (nr 2)
• Szpital im. Michała Okońskiego (nr 12)
• Bazar Różyckiego
• Zabytkowa kamienica Menachema Rotlewiego z lat 1913–1914 w stylu wczesnomodernistycznym (nr 18)^[21]
• Budynek jednej z automatycznych central telefonicznych Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej, miejsce walk podczas powstania warszawskiego (nr 24)

• Realia ulicy Brzeskiej i tej części Warszawy podczas okupacji niemieckiej opisała w Notatkach z prawobrzeżnej Warszawy Sabina Sebyłowa, która przez większość życia mieszkała w kamienicy nr 5^[22].
• W okresie PRL ulica występowała często w powieściach milicyjnych^[15].
• Ulica i jej mieszkańcy zostali opisani w reportażu Barbary Łopieńskiej Ulica Brzeska (1976)^[23]