Tomasz Witkowski

Tomasz Witkowski ukończył psychologię na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie w 1996 uzyskał doktorat na podstawie napisanej pod kierunkiem Michała Dąbka rozprawy Mechanizmy egotystyczne w procesie powstawania deficytów wyuczonej bezradności^[2]. Był pracownikiem naukowym Instytutu Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Wydziału Zamiejscowego we Wrocławiu Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej^[3]. Prowadził badania poświęcone psychologii społecznej oraz motywacji na uniwersytetach w Bielefeld oraz w Hildesheim^[4]. Autor kilkudziesięciu artykułów naukowych oraz ponad stu artykułów popularnonaukowych^[5]. Publikował m.in. w British Journal of Social Psychology, Polish Psychological Bulletin, Journal of Social Psychology, Skeptical Inquirer oraz w The Scientific Review of Mental Health Practice^[5][6]. Jego felietony i artykuły publikowały m.in. Polityka, Rzeczpospolita, Newsweek, a za granicą Areo Magazine i Science-Based Medicine. Jako guest blogger współpracuje na stałe z Research Digest publikowanym przez British Psychological Association^{[potrzebny przypis]}.

Jest założycielem Klubu Sceptyków Polskich^[4]. W 2015 ukazała się w USA jego książka Psychology Gone Wrong. The Dark Sides of Science and Therapy, napisana wspólnie z Maciejem Zatońskim, a w 2016 Psychology Led Astray: Cargo Cult in Science and Therapy. Obie książki opublikowało wydawnictwo Brown Walker Press(inne języki). W 2020 nakładem wydawnictwa Palgrave Macmillan ukazał się zbiór wywiadów przeprowadzonych przez niego z najwybitniejszymi psychologami świata zatytułowany Shaping Psychology: Perspectives on Legacy Controversy and the Future of the Field. Wśród jego rozmówców znaleźli się m.in. Elizabeth Loftus, Noam Chomsky, Daniel Kahneman i inni. W 2022 nakładem Universal Publishers ukazała się jego książka Fades, Fakes, and Frauds. Exploding Myths in Culture, Science and Psychology.

Publikuje także prozę literacką i pisze scenariusze. Jego opowiadania ukazywały się w czasopismach literackich Wyspa, Migotania, Pisarze.pl, a scenariusz filmu krótkometrażowego otrzymał w 2022 roku honorowe wyróżnienie w Konkursie im Krzysztofa Gradowskiego organizowanym przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS i Fundację Cinemania^[7].

Tomasz Witkowski znany jest przede wszystkim z krytyki psychologii jako dyscypliny i jako praktyki – i daje jej wyraz w swoich publikacjach. Swoje podejście do nauki określa jako epistemologię subtraktywną. W październiku 2007, udając nieistniejącą francuską psycholożkę Renatę Aulagnier, opublikował na łamach miesięcznika „Charaktery” artykuł pod tytułem Wiedza prosto z pola^[8]. Praca ta była mistyfikacją podobną do parodii Sokala. Autor skomentował to potem w artykule „Modne bzdury wciąż modne”^[9]. Jego prowokacja stała się pretekstem do debaty o kodeksie etyczno-zawodowym psychologa i o statusie naukowym psychologii^[10][11].

Jednym z przedmiotów jego krytyki jest terapia oparta na tak zwanym syndromie dorosłych dzieci alkoholików:

Tomasz Witkowski skrytykował również wartość naukową i praktyczną testów projekcyjnych; Polskie Towarzystwo Psychologiczne odpowiedziało na tę krytykę^[13], ze względu na istotność tych narzędzi m.in. w opiniowaniu sądowym.

Jest zdecydowanym krytykiem NLP; wykonane przez niego przeglądy wyników badań naukowych wskazują, że założenia NLP nigdy nie zostały empirycznie potwierdzone, a tym samym jest ono pseudonauką^[6][14][15].

Jest zwolennikiem zastosowań sztucznej inteligencji i nowych technologii w psychologii^{[16][17][18][19]}.

W 2010 roku za swoją działalność został uhonorowany nagrodą Racjonalista Roku przyznawaną przez Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów^[20].

W 2020 roku został zwycięzcą naukowego plebiscytu Soczewki Focusa 2019 w kategorii aktywista^[21].

W 2022 roku otrzymał pierwszą nagrodę w Konkursie Literackim im. J.I. Kraszewskiego^[22].

W 2023 roku podczas Międzynarodowego Festiwalu Kina Niezależnego Off Camera w konkursie scenariuszowym Script Pro otrzymał Nagrodę Główną Storytel oraz Nagrodę Stowarzyszenia Autorów ZAiKS^[23].

W dorobku publikacyjnym T. Witkowskiego znajdują się, m.in.^[24]:

Autorstwo

• Tomasz Witkowski: Psychomanipulacje. Jak je rozpoznawać i jak sobie z nimi radzić. Wałbrzych: Unus, 2000, s. 289.
• Tomasz Witkowski: Psychologia kłamstwa. Motywy, strategie, narzędzia. Wałbrzych: Unus, 2002, s. 380.
• Tomasz Witkowski: Inteligencja makiaweliczna. Rzecz o pochodzeniu natury ludzkiej. Taszów: Moderator, 2005, s. 253.
• Tomasz Witkowski: Zakazana psychologia. Pomiędzy szarlatanerią a nauką.. T. 1. Taszów: Moderator, 2009, s. 442.
• Tomasz Witkowski: Zakazana psychologia. Nauka kultu cargo i jej owoce.. T. 2. Stare Groszki: Wydawnictwo CiS, 2013, s. 426.
• Tomasz Witkowski: Psychology led astray: Cargo cult in science and therapy. Boca Raton, FL: BrownWalker Press, 2016, s. 278.
• Tomasz Witkowski: Psychoterapia bez makijażu. Rozmowy o terapeutycznych niepowodzeniach. Wrocław: Wydawnictwo Bez Maski, 2018, s. 430.
• Tomasz Witkowski: Zakazana psychologia. O cnotach, przywarach i uczynkach małych wielkich uczonych. T. 3. Wrocław: Wydawnictwo Bez Maski, 2019, s. 427.
• Tomasz Witkowski: Shaping Psychology: Perspectives on Legacy Controversy and the Future of the Field. Palgrave Macmillan, 2020, s. 331.
• Tomasz Witkowski: Giganci psychologii. Rozmowy na miarę XXI wieku. Wrocław: Wydawnictwo Bez Maski, 2021, s. 455.
• Tomasz Witkowski: Fades, Fakes, and Frauds. Exploding Myths in Culture, Science and Psychology. Boca Raton, FL: Universal Publishers, 2022, s. 236.

Współautorstwo

• Stanisław Chełpa, Tomasz Witkowski: Psychologia konfliktów. Praktyka radzenia sobie ze sporami. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1995, s. 204.
• Sławomir Jarmuż, Tomasz Witkowski: Podręcznik trenera. Taszów: Moderator, 2004, s. 298.
• Małgorzata Kossowska, Sławomir Jarmuż, Tomasz Witkowski: Psychologia dla trenerów. Kraków: Wolters Kluwer, 2008, s. 231.
• Tomasz Witkowski, Maciej Zatoński: Psychology gone wrong: The dark sides of science and therapy. Boca Raton, FL: BrownWalker Press, 2015, s. 304.

Redakcja naukowa

• Nowoczesne metody doboru i oceny personelu, Tomasz Witkowski (red.), Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, 1998, s. 325.
• Dobór personelu. Koncepcje, narzędzia, konteksty, Tomasz Witkowski (red.), Taszów: Moderator, 2007, s. 518.

Wybrane artykuły

• Tomasz Witkowski: Teoria i praktyka NLP w oczach psychologa społecznego, „Nauka”, 4/2006, s. 55-71.
• Tomasz Witkowski: Thirty-Five Years of Research on Neuro-Linguistic Programming. NLP Research Data Base. State of the Art or Pseudoscientific Decoration?, „Polish Psychological Bulletin”, 2010, vol 41 (2), s. 58-66.
• Tomasz Witkowski: Psychological Sokal-style hoax, „The Scientific Review of Mental Health Practices”, 2011, vol. 8 (1), s. 50-60.
• Tomasz Witkowski: A Review of Research Findings on Neuro-Linguistic Programming, „The Scientific Review of Mental Health Practice”, 2012, vol. 9 (1), s. 29-40.
• Tomasz Witkowski, Maciej Zatoński: In Twenty-First-Century Europe Public Prosecutor Appoints Clairvoyant as Expert Witness, „Skeptical Inquirer”, September/October 2013, s. 7.
• Tomasz Witkowski: A Scientist Pushes Psychology Journals toward Open Data, „Skeptical Inquirer”, July/August 2017.
• Tomasz Witkowski: The Primum non nocere principle in psychotherapy: A science based approach, "Science Based Medicine", July 26, 2018.
• Tomasz Witkowski: Is the Glass Half Empty or Half Full? Latest Results in the Replication Crisis in Psychology, "Skeptical Inquirer", March/April 2019.

• Strona prywatna [online], W obronie rozumu [dostęp 2022-01-04] .strona główna serwisu
• Naukowe podstawy psychoterapii - "Zakazana psychologia" 2013-06-27; Polskie Radio Dwójka Rozmowy po zmroku; uczestnicy dyskusji: Tomasz Witkowski, Rafał Styła, Hubert Suszek, Tomasz Stawiszyński. Czas audycji (podkastu): około 59 minut
• Psychobiznes wmawia chorobę dzieciom alkoholików? Spór o DDA Spór dra Witkowskiego z prof. Mellibrudą : 2013-07-28 Dziennik.pl
• Pełny zapis dyskusji w radiu Tok FM, w cyklu Konfrontacje, 2013-05-13, czas podkastu ok. 43 minut