Sylwa

Sylwa (łac. silva rerum dosł. las rzeczy) – forma piśmiennictwa popularna wśród szlachty polskiej[1], wywodząca się m.in. ze zbioru Silvae rzymskiego poety Stacjusza, obejmująca niejednorodne formalnie teksty zapisywane „na gorąco” i wyróżniające się różnorodną tematyką.

Silva Rerum rodu Krassowskich herbu Ślepowron z Ziemi Drohickiej na Podlasiu 1763

Charakterystyka gatunku

Sylwy przybierały postać dwoistą – były poetycko-filozoficznymi „wirydarzami”, „ogrodami”, „hortulusami”, czyli zbiorami, w których obok prozaicznych zapisków z życia codziennego autora rękopisu przeważały teksty o charakterze literackim bądź refleksyjnym. Sylwy były również zwane „Bibliami domowymi”, pośród wielu zapisków o charakterze informacyjnym (np. narodziny członków rodziny, śmierci, wydarzenia w okolicy, wyniki sejmów i spotkań samorządowych) znajdowały się również zapisy literackie. Sylwy były także zbiorami zasłyszanych dowcipów czy też przepisów kulinarnych. Mogą znaleźć się w niej nie tylko wspomnienia o ślubach czy narodzinach, ale także pamiątki, np. pukle włosów. Bardzo często umieszcza się również drzewo genealogiczne rodu (rodziny).

Sylwy cechuje różnorodna konstrukcja, zawarte są w nich elementy znane z roczników, kronik, dzienników i pamiętników. Służą dokumentacji, archiwizacji, zabezpieczeniu pamięci. Pisane również w celach rozrywkowych i towarzyskich[2].

Dzięki sylwom zachowały się wiersze m.in. Daniela Naborowskiego i Jana Andrzeja Morsztyna.

Główne właściwości sylw

  • Varietas, na którą składają się:
    • wielość tekstów w jednym zbiorze[2]
    • różność ich treści, formy, rodzaju[2]
    • niewspółmierność w istotności tematyki[2]
  • Uszeregowanie wszystkich tekstów w jednym planie, tworząc otwartą formę, gdzie koniec jest nieokreślony, a decyduje o nim mechaniczne przerwanie[2].
  • Jedność nadawcy i biograficzny wymiar tekstu[3]
  • Unifikacja twórcy i odbiorcy[4]

Przykłady sylw

  • Jakub Michałowski (1612–1663), Jakuba Michałowskiego, wojskiego lubelskiego, a późniéj kasztelana bieckiego, Księga pamiętnicza[5]
  • Stefan Franciszek Medeksza, Stefana Franciszka z Prószcza Medekszy, sekretarza Jana Kazimierza, sędziego ziemskiego kowieńskiego, Księga pamiętnicza wydarzeń zaszłych na Litwie 1654-1668[6]
  • Mikołaj Erazm Łoś[7].

Sylwa współcześnie

Literatura sylwiczna bywa też pisana w okresie postmodernizmu. W praktyce oznacza wymieszanie gatunków literackich, zmienność poetyki i nastroju, stosowanie stylizacji i cytatów, dodatków graficznych.
Oznacza także pomieszanie tematów, brak dominującego wątku, splatanie się spraw ważnych i błahych[8]. Sylwiczne wypowiedzi składają się z fragmentów niewspółmiernych, różnych stylowo, tworzących mozaikę tematów, zdarzeń, problemów[9]. Cechy te są tożsame do założeń postmodernizmu, gdzie wszystko jest jednakowo ważne i niepotrzebne[9], a efekt końcowy dzieła często jest mieszaniną wielu stylów.

Polskimi przykładami tego typu twórczości są niektóre książki Tadeusza Konwickiego, np. Kalendarz i klepsydra, czy Dzienniki Edwarda Stachury[10]. Ich wielowątkowość zahacza często o elementy autobiograficzne.

Do formy sylwy odnosi się również podcast Jana Konrada Kleina Audycja sylwiczna[11].

Przypisy