Stipes (architektura)

Stipes – element konstrukcyjny ołtarza, na którym spoczywa mensa.

Podstawa ołtarza najczęściej była ściśle złączona z mensą^[1].Miała formę nóżek (kolumienek), bloku kamiennego lub ceglanego, sarkofagu itp.^[2][3]. W stipes mogły być umieszczane relikwie^[1]. Ze względu na znaczną wagę mensy (często ponad 1000 kg), stipes musiał posiadać odpowiednią wytrzymałość. Od strony wiernych stipes często przesłonięte było przez antepedium^[3], w związku z tym podstawa ołtarza nie była ozdabiana^[1].
Od XVII wieku nie stosowano antepedium, jeśli stipes był wykonany z marmuru oraz przy ołtarzach sarkofagowych^[1].
W niektórych kościołach dekorowano podstawę ołtarza upodabniając ją do antepedium np. w kolegiacie św. Anny w Krakowie^[1] lub w kościele przy klasztorze w Czernej. W ołtarzach w Czernej stipes wykonane z czarnego „marmuru dębnickiego” pokryte są rytym ornamentem na wzór tkaniny z motywem kwiatowym^[4].