Sprężyki
Sprężyki[2] (Elateroidea) – nadrodzina chrząszczy z podrzędu wielożernych i serii sprężykokształtnych.
Elateroidea[1] | |
Leach, 1815 | |
![]() Ampedus balteatus z rodziny sprężykowatych | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Gromada | |
Podgromada | |
Rząd | |
Podrząd | |
Infrarząd | |
Nadrodzina | sprężyki |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Firefly_Nevit_02670_cr.jpg/220px-Firefly_Nevit_02670_cr.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Melasis_buprestoides_%28Linn%C3%A9%2C_1761%29_%285926273386%29.jpg/220px-Melasis_buprestoides_%28Linn%C3%A9%2C_1761%29_%285926273386%29.jpg)
Grupa zróżnicowana. U Cerophytidae, goleńczykowatych, podrywkowatych i sprężykowatych wyrostek przedpiersia i bruzda na śródpiersiu tworzą mechanizm sprężynujący, umożliwiający podskakiwanie po przewróceniu na grzbiet[2][3]. Pojawił się on niezależnie przynajmniej dwa razy[3]. Larwy większości gatunków żywią się martwym drewnem, pozostałych korzeniami lub są drapieżne[2]. Rodziny kantaroidalne, jak omomiłkowate, karmazynkowate i świetlikowate, cechują miękkie ciała, narządy gębowe przystosowane do pokarmu płynnego, a te aktywne w dzień zwykle także ubarwienie ostrzegawcze[2]. W wielu grupach pojawiła się niezależnie neotenia u samic, np. u Omalisidae, Phengodidae, Rhagophthalmidae, świetlikowatych oraz plemion Cebrionini i Drilini ze sprężykowatych. W rodzinach świetlikowatych, Phengodidae, Rhagophthalmidae i sprężykowatych znana jest zdolność do bioluminescencji[3].
Systematyka i filogeneza
Należą tu ponad 24 tysiące opisanych gatunków[2]. Początkowo klasyfikowane były one w trzech nadrodzinach: Artematopoidea, Cantharoidea i Elateroidea s.str.. O możliwej konieczności połączenia ich w jedną nadrodzinę wspominał już Crowson w 1955 roku, a dokonali tego w 1995 Lawrence i Newton. Monofiletyzm tak definiowanych Elateroidea potwierdzony został m.in. analizami molekularnymi Bocakovej i innych z 2007 oraz Kundraty i Bocáka z 2011 oraz morfologiczną Lawrence'a i innych z 2011 (z wyłączeniem Rhinothipidae). W analizie Lawrence'a Elateroidea jawiły się jako grupa siostrzana Psephenoidea, natomiast w analizie Kundraty i Bocáka oraz Kundraty i innych z 2014 jako siostrzane dla Byrrhoidea[3].
W obrębie sprężyków pozycję bazalną zajmują Artematopodidae[4][3] lub klad obejmujący Artematopodidae, Telegeusidae i Omethidae. Badania molekularne wskazują, że rodziny Eucnemidae, Cerophytidae i Throscidae, które dawniej uważane były za pokrewne sprężykowatym, są z nimi dalej spokrewnione niż np. omomiłkowate. Rodziny Lycidae, Lampyridae, Cantharidae, Omalisidae, Rhagophthalmidae, Phengodidae i Elateridae tworzą klad określany jako „wyższe sprężyki”, w którym pierwsza z wymienionych zajmuje według analizy Kundraty i innych pozycję bazalną[3].
W systemie Boucharda i innych z 2011 do sprężyków zaliczono 19 rodzin[5]:
- Rhinorhipidae Lawrence, 1988
- Artematopodidae Lacordaire, 1857
- Brachypsectridae LeConte et Horn, 1883
- Cerophytidae Latreille, 1834
- Eucnemidae Eschscholtz, 1829 – goleńczykowate
- Throscidae Laporte, 1840 – podrywkowate
- †Praelateriidae Dolin, 1973
- Elateridae Leach, 1815 – sprężykowate
- Plastoceridae Crowson, 1972
- Drilidae Blanchard, 1845 – ślimacznikowate
- Omalisidae Lacordaire, 1857 – rozgniotkowate
- †Berendtimiridae Winkler, 1987
- Lycidae Laporte, 1836 – karmazynkowate
- Telegeusidae Leng, 1920
- Phengodidae LeConte, 1861
- Rhagophthalmidae Olivier, 1907
- Lampyridae Rafinesque, 1815 – świetlikowate
- Omethidae LeConte, 1861
- Cantharidae Imhoff, 1856 (1815) – omomiłkowate
Badania molekularne wskazują jednak, że ślimacznikowate należy klasyfikować w obrębie sprężykowatych (zaliczone jako plemię do Agrypinae[6]), a Telegeusidae w obrębie Omethidae[3].