Skrzydłokwiat

Pokrój

Niskie do średniej wielkości rośliny zielne.

Łodyga

Krótka, wzniesiona lub płożąca, jedynie w przypadku S. solomonense pnąca, niekiedy tworząca rozłogi.

Liście

Ogonki liściowe wierzchołkowo kolankowate, tworzące długą pochwę liściową. Blaszki liściowe lancetowate do eliptycznych, ostro-zaostrzone. Użyłkowanie pierwszorzędowe pierzaste, zbiegające się do żyłki marginalnej, nerwacja dalszego rzędu równoległo-pierzaste do siatkowatego.

Kwiaty

Roślina tworzy jeden kwiatostan typu kolbiastego pseudancjum. Pęd kwiatostanowy równej długości lub dłuższy od ogonków liściowych. Pochwa kwiatostanowa podłużna, eliptyczna, jajowata do odwrotnie jajowatej, ostro-zaostrzona, trwała, biała, rzadziej zielona, zieleniejąca po przekwitnięciu rośliny, z wyraźnym, pierzastym użyłkowaniem pierwszorzędowym. Kolba kwiatostanu zwykle osadzona na częściowo przyrośniętej do pochwy szypule, rzadziej siedząca, cylindryczna, wzniesiona, krótsza od pochwy. Kwiaty obupłciowe. Okwiat zbudowany z od 4 do 6 wolnych listków o ściętych wierzchołkach. Pręciki od 4 do 6, wolne, o krótkich, podłużnych i spłaszczonych nitkach i podłużno-eliptycznych do jajowatych pylnikach. Zalążnie pojedyncze, jajowate, niemal cylindryczne lub butelkowate, 3-komorowe (rzadko 2- lub 4-komorowej), zawierające w każdej komorze 2, 4, 6 lub 8 anatropowych do hemianatropowych zalążków. Szyjki słupków długie, wyrastające ponad okwiat, rzadziej krótkie i niepozorne.

Owoce

Okrągłe, jajowate lub smukłe, zielonkawe jagody, zawierające od 1 do 8 nasion. Nasiona podłużne, eliptyczne do jajowatych lub nerkowatych, jasnożółte do brązowych, o obfitym bielmie^[5].

Rozwój

Wieloletnie, wiecznie zielone rośliny zielne, hemikryptofity^[4]. Skrzydłokwiaty są zapylane przez pszczoły właściwe z plemion Euglossini i Meliponini^[5].

Siedlisko

Skrzydłokwiaty stanowią element runa wilgotnych lasów równikowych lub rzadziej lasów mglistych. Występują na stanowiskach wilgotnych, niektóre gatunki rzadko zasiedlają też głazy w strumieniach. S. solomonense jest jedynym hemiepifitycznym przedstawicielem tego rodzaju^[5].

Cechy fitochemiczne

Tkanki tych roślin zawierają w idioblastach kryształy szczawianu wapnia. Ugryzienie, żucie lub spożycie tych roślin może wywołać pieczenie języka, wzmożone pragnienie, skurcze oraz zaburzenia rytmu serca^[6].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 30, 60^[5].

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do plemienia Spathiphylleae^[7], podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)^[2].

Lista gatunków^[4] zgodnie z podziałem rodzaju na sekcje według Mayo (1997)^[8][9]

• sekcja Massowia (Koch) Engl. – rośliny naziemne, listki okwiatu zrośnięte
  • Spathiphyllum cannifolium (Dryand. ex Sims) Schott
  • Spathiphyllum commutatum Schott
  • Spathiphyllum laeve Engl.
• sekcja Amomophyllum (Engl.) Engl. – rośliny naziemne, listki okwiatu wolne, słupki wierzchołkowo ścięte, ledwie wystające ponad okwiat
  • Spathiphyllum cuspidatum Schott
  • Spathiphyllum floribundum (Linden & André) N.E.Br. – skrzydłokwiat kwiecisty
  • Spathiphyllum fulvovirens Schott
  • Spathiphyllum gardneri Schott
  • Spathiphyllum gracile G.S.Bunting
  • Spathiphyllum jejunum G.S.Bunting
  • Spathiphyllum juninense K.Krause
  • Spathiphyllum kalbreyeri G.S.Bunting
  • Spathiphyllum lechlerianum Schott
  • Spathiphyllum maguirei G.S.Bunting
  • Spathiphyllum minor G.S.Bunting
  • Spathiphyllum monachinoi G.S.Bunting
  • Spathiphyllum neblinae G.S.Bunting
  • Spathiphyllum patinii (R.Hogg) N.E.Br. – skrzydłokwiat kolumbijski
  • Spathiphyllum patulinervum G.S.Bunting
  • Spathiphyllum perezii G.S.Bunting
  • Spathiphyllum quindiuense Engl.
  • Spathiphyllum schomburgkii Schott
  • Spathiphyllum silvicola R.A.Baker
  • Spathiphyllum tenerum Engl.
• sekcja Dysspathiphyllum Engl. – rośliny naziemne, listki okwiatu wolne, słupki wierzchołkowo tępe, ledwie wystające ponad okwiat
  • Spathiphyllum humboldtii Schott
• sekcja Spathiphyllum – rośliny naziemne, listki okwiatu wolne, słupki smukłe lub stożkowate, mocno wystające ponad okwiat
  • Spathiphyllum atrovirens Schott
  • Spathiphyllum blandum Schott
  • Spathiphyllum brevirostre (Liebm.) Schott
  • Spathiphyllum cochlearispathum (Liebm.) Engl.
  • Spathiphyllum friedrichsthalii Schott
  • Spathiphyllum grandifolium Engl.
  • Spathiphyllum kochii Engl. & K.Krause
  • Spathiphyllum lanceifolium (Jacq.) Schott
  • Spathiphyllum matudae G.S.Bunting
  • Spathiphyllum ortgiesii Regel
  • Spathiphyllum phryniifolium Schott
  • Spathiphyllum wallisii Regel – skrzydłokwiat Wallisa
  • Spathiphyllum wendlandii Schott
• sekcja Chlaenophyllum – rośliny pnące
  • Spathiphyllum solomonense Nicolson
• przynależność nieustalona
  • Spathiphyllum barbourii Croat
  • Spathiphyllum bariense G.S.Bunting
  • Spathiphyllum brent-berlinii Croat
  • Spathiphyllum buntingianum Croat
  • Spathiphyllum diazii Croat
  • Spathiphyllum dressleri Croat & F.Cardona
  • Spathiphyllum grazielae L.B.Sm.
  • Spathiphyllum mawarinumae G.S.Bunting
  • Spathiphyllum montanum (R.A.Baker) Grayum
  • Spathiphyllum schlechteri (Engl. & K.Krause) Nicolson
  • Spathiphyllum uspanapaensis Matuda

Etymologia nazwy naukowej

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów σπάθα (spatha – szabla) i φυλλων (phillon – liście) i odnosi się do kształtu blaszek liściowych tych roślin^[5].

Nazwy rodzajowe

Rodzaj znany jest obecnie w Polsce pod nazwą skrzydłokwiat, jednak jeszcze na przełomie XIX i XX wieku opisywany był pod nazwą "skrzydłolist", zbliżoną do łacińskiej nazwy naukowej tych roślin^[10].

Niektóre gatunki skrzydłokwiatów są uprawiane jako rośliny ozdobne. W Polsce najbardziej znane i uprawiane to: skrzydłokwiat Wallisa oraz skrzydłokwiat kwiecisty. Obydwa gatunki są łatwe w uprawie. Osiągają wysokość ok. 35 cm, wszerz rozrastają się na ok. 1 m (np. odmiana 'Mauna Loa'). Ich walorami ozdobnymi są piękne, błyszczące liście oraz kwiatostany i owocostany. Uprawiane są jako rośliny pokojowe. Ich kwiaty czasami wykorzystywane są na kwiat cięty, w wodzie długo zachowują świeżość. Są to rośliny długowieczne, w ogrzewanej szklarni można je uprawiać przez długi okres i osiągają znaczne rozmiary, w mieszkaniu jednak po kilku latach uprawy stają się nieładne i lepiej jest je co 3–4 lata odnowić. Nadają się dobrze do uprawy hydroponicznej, bywają też uprawiane jako rośliny akwariowe^[11].

Wymagania

Ziemia powinna być żyzna, próchniczna. Roślina lubi średnie temperatury: latem 18–25 °C, zimą min. 16 °C. Najlepiej rośnie w zacienionych miejscach, w zbyt jasnych liście zmieniają kolor na bladozielone i roślina wolno rośnie. Podlewanie umiarkowane, miękką wodą o temperaturze pokojowej. Zbyt intensywne powoduje żółknięcie i więdnięcie liści. Roślina lubi dużą wilgotność powietrza i zraszanie w czasie upałów. Przecinanie nie jest potrzebne.

Pielęgnacja

W lecie nawozi się co 2 tygodnie rozpuszczonym nawozem wieloskładnikowym, stosując niewielką jego dawkę. W zimie roślina wymaga zraszania, dobrze też jest ustawić doniczkę w większym pojemniku ze stale wilgotnym torfem. Zakurzone liście przeciera się wilgotną szmatką. Przesadzanie corocznie w miesiącach luty–marzec.

Rozmnażanie

Najłatwiej przez podział rozrośniętych roślin. Można też przez wysiew nasion w mnożarce, pod przykryciem (folia, szkło) w temperaturze 21 °C^[11].

• Zdjęcia wybranych gatunków na stronie International Aroid Society