Ryby Polski
Ryby Polski – gatunki wodnych kręgowców oddychających skrzelami i poruszających się za pomocą płetw, występujących w czasach nowożytnych (po roku 1500), na terenie Polski. Pierwsze opisy ryb występujących w Polsce sporządził w XV w. Jan Długosz[1] w dziele Chorographia Regni Poloniae.
Wykaz obejmuje przedstawicieli następujących, dość odlegle spokrewnionych ze sobą grup kręgowców tradycyjnie zaliczanych do ryb (Pisces) i krągłoustych (Cyclostomata), a współcześnie klasyfikowanych jako gromady lub nadgromady: ryby kostnoszkieletowe, chrzęstnoszkieletowe oraz krągłouste. Zawiera on słodkowodne i dwuśrodowiskowe gatunki rodzime i obce oraz morskie gatunki bytujące stale lub pojawiające się okazjonalnie w południowej części Morza Bałtyckiego. Wymieniono również gatunki obce, które nie zaaklimatyzowały się pomimo celowej lub incydentalnej introdukcji w wodach Polski. Do 2012 roku do polskich wód słodkich z różnych powodów (m.in. akwakultura, uzupełnienie rodzimego składu gatunkowego, wędkarstwo, zwalczanie niepożądanych organizmów i hodowla ryb ozdobnych) usiłowano wprowadzić 37 gatunków obcych[2].
Gatunki
Objaśnienia:
§§ – gatunek objęty ochroną ścisłą[3].
§ – gatunek objęty ochroną częściową[3].
(I) – gatunek obcy, w tym uciekinierzy z hodowli
(IE) – gatunek obcy, który wyginął w Polsce
Ф – poszczególne tzw. formy ekologiczne troci, tradycyjnie traktowane jak osobne gatunki.
Środowisko życia:
S – woda słodka
M – woda morska
↑S – gatunek anadromiczny
↓M – gatunek katadromiczny
Ryby kostnoszkieletowe (Osteichthyes)'
Nazwa systematyczna | Nazwa zwyczajowa | Przypisy | Uwagi |
---|---|---|---|
Rząd: Acipenseriformes – jesiotrokształtne | |||
Rodzina: Acipenseridae – jesiotrowate | |||
Acipenser baeri | jesiotr syberyjski | [4][2] | (M)↑S (IE) Gatunek obcy, sprowadzony w 1985[2]. |
Acipenser gueldenstaedti | jesiotr rosyjski | [4][2][5] | M↑S (I) Gatunek obcy, sprowadzony w 1985[2], w 2000 pojawił się w Bałtyku[5], występuje w hodowlach. |
Acipenser oxyrinchus | jesiotr ostronosy | [4][6][a] | M↑S §§[b], [c] |
Acipenser ruthenus | sterlet | [1][4][2] | S(M) (IE) Nieudana próba introdukcji w 1837 roku, ponownie wprowadzony w 1985[2]. |
Huso huso | bieługa | [7] | M↑S (I) Wsiedlony do środowiska przyrodniczego około 1971 roku, wyginął[7]. |
Rodzina: Polyodontidae – wiosłonosowate | |||
Polyodon spathula | wiosłonos amerykański | [4][2] | S (I) Sprowadzony do hodowli w latach 90. XX wieku, sporadycznie spotykani są uciekinierzy z hodowli[2]. |
Rząd: Anguilliformes – węgorzokształtne | |||
Rodzina: Anguillidae – węgorzowate | |||
Anguilla anguilla | węgorz europejski | [1][4][6] | S↓M |
Rząd: Clupeiformes – śledziokształtne | |||
Rodzina: Clupeidae – śledziowate | |||
Alosa alosa | aloza | [1][4][6] | M↑S § |
Alosa fallax | parposz | [1][4][6] | M(S) § |
Clupea harengus | śledź atlantycki | [1][6] | M |
Sardina pilchardus | sardynka europejska | [8] | M[d] |
Sprattus sprattus | szprot | [1][6] | M |
Rodzina: Engraulidae – sardelowate | |||
Engraulis encrasicolus | sardela europejska | [1][9] | M, [d] |
Rząd: Cypriniformes – karpiokształtne | |||
Rodzina: Balitoridae – przylgowate | |||
Barbatula barbatula | śliz pospolity | [1][4][6] | S § |
Rodzina: Catostomidae – czukuczanowate | |||
Ictiobus niger | buffalo czarny | [4][2] | S (IE) Sprowadzony do hodowli w 1989, próby aklimatyzacji zostały zaniechane[2]. |
Rodzina: Cobitidae – piskorzowate | |||
Cobitis elongatoides | koza dunajska | [10][11] | S § |
Cobitis taenia | koza pospolita | [1][4][6] | S § |
Misgurnus fossilis | piskorz | [1][4][6] | S § |
Sabanejewia aurata | koza złotawa | [1][4] | S §§ |
Sabanejewia baltica | [12][13] | S | |
Sabanejewia balcanica | kózka bałkańska | [14] | S(M) |
Rodzina: Cyprinidae – karpiowate | |||
Abramis ballerus | rozpiór | [1][4][6] | S |
Abramis brama | leszcz | [1][4][6] | S(M) |
Abramis sapa | sapa | [4] | S |
Alburnoides bipunctatus | piekielnica | [1][4][6] | S § |
Alburnoides rossicus | piekielnica wschodnia | [15] | S |
Alburnus alburnus | ukleja | [1][4][6] | S |
Aristichthys nobilis | tołpyga pstra | [1][4][6][2] | S (I) Gatunek obcy, introdukowany w 1965[2]. |
Barbus barbus | brzana | [1][4][6] | S |
Barbus carpathicus | brzanka | [4][6][e] | S §[f] |
Barbus (cyclolepis) waleckii | brzana karpacka | [1][4] | S |
Blicca bjoerkna | krąp | [1][4][6] | S |
Carassius auratus | karaś chiński | [4][g] | S (I) Złota rybka (Carassius a. auratus), takson obcy, sprowadzony z Azji[4]. |
Carassius carassius | karaś pospolity | [1][4][6] | S |
Carassius gibelio | karaś srebrzysty | [1][4][6][2][h] | S (I) Gatunek obcy, sprowadzony z Azji[4] w latach 1930–1933[2]. |
Chondrostoma nasus | świnka | [1][4][6] | S |
Ctenopharyngodon idella | amur biały | [1][4][6][2] | S (I) Gatunek obcy, introdukowany w 1964[2]. |
Cyprinus carpio | karp | [1][4][6][2] | S (I) Gatunek obcy, sprowadzony pomiędzy XII a XIII w.[2] |
Eupallasella percnurus | strzebla błotna | [1][4][6] | S §§[b] |
Gobio gobio | kiełb | [1][4][6] | S |
Hypophthalmichthys molitrix | tołpyga biała | [1][4][6][2] | S (I) Gatunek obcy, introdukowany w 1965[2]. |
Leucaspius delineatus | słonecznica | [1][4][6] | S |
Leuciscus aspius | boleń | [1][4][6] | S(M) |
Leuciscus cephalus | kleń | [1][4][6] | S(M) |
Leuciscus idus | jaź | [1][4][6] | S(M) |
Leuciscus leuciscus | jelec europejski | [1][4][6] | S(M) |
Pelecus cultratus | ciosa | [1][4][6] | S §[i] |
Phoxinus phoxinus | strzebla potokowa | [1][4][6] | S |
Pseudorasbora parva | czebaczek amurski | [4][2] | S (I) Gatunek obcy, introdukowany przypadkowo w 1990[2]. |
Rhodeus amarus | różanka europejska | [1][4][6][j] | S §[k] Popularny synonim Rhodeus sericeus w rzeczywistości jest nazwą gatunkową ryby występującej w dorzeczu Amuru. |
Romanogobio albipinnatus | kiełb białopłetwy | [1][4] | S § |
Romanogobio belingi | [16][13] | S | |
Romanogobio kesslerii | kiełb Kesslera | [1][4] | S § |
Romanogobio uranoscopus | kiełb długowąsy | [17] | S |
Romanogobio vladykovi | [18] | S | |
Rutilus rutilus | płoć | [1][4][6] | S(M) |
Rutilus virgo | [19] | S | |
Scardinius erythrophthalmus | wzdręga | [1][4][6] | S |
Tinca tinca | lin | [1][4][6] | S(M) |
Vimba vimba | certa | [1][4][6] | (M)↑S |
Rząd: Siluriformes – sumokształtne | |||
Rodzina: Clariidae – długowąsowate | |||
Clarias gariepinus | sum afrykański | [4][2] | S (IE) Sprowadzony do hodowli w 1990[2]. |
Rodzina: Ictaluridae – sumikowate | |||
Ameiurus melas | sumik czarny | [2] | S (I) Gatunek obcy, stwierdzony w 2007[2]. |
Ameiurus nebulosus | sumik karłowaty | [1][4][6][2] | S(M) (I) Gatunek obcy, sprowadzony z Ameryki Północnej w 1885[2]. |
Rodzina: Loricariidae – zbrojnikowate | |||
Pterygoplichthys gibbiceps | zbrojnik lamparci | [2] | S (IE) Gatunek obcy, stwierdzony w 2006 w Brdzie[2]. |
Rodzina: Pangasiidae | |||
Pangasianodon hypophthalmus | sum rekini | [2] | S (IE) Stwierdzony w 2005[2]. |
Rodzina: Siluridae – sumowate | |||
Silurus glanis | sum europejski | [1][4][6] | S |
Rząd: Characiformes – kąsaczokształtne | |||
Rodzina: Serrasalmidae – piraniowate | |||
Piaractus brachypomus | pirapitinga | [20][21] | S (I) Gatunek obcy, dwa osobniki wyłowione w czerwcu 2002 w ciepłym kanale w Szczecinie, dwa złowione we Wrocławiu i jeden w Jelczu-Laskowicach[20][21]. |
Rząd: Esociformes – szczupakokształtne | |||
Rodzina: Esocidae – szczupakowate | |||
Esox lucius | szczupak pospolity | [1][4][6] | S(M) |
Rodzina: Umbridae – muławkowate | |||
Umbra krameri | muławka bałkańska | [1][4][2] | S (IE) Gatunek obcy, stwierdzony w 1921 i 1967[2]. |
Umbra pygmaea | muławka wschodnioamerykańska | [4][2] | S (I) Gatunek obcy, stwierdzony w 1995[2]. |
Rząd: Osmeriformes – stynkokształtne | |||
Rodzina: Osmeridae – stynkowate | |||
Osmerus eperlanus | stynka | [1][4][6] | M↑S |
Rząd: Salmoniformes – łososiokształtne | |||
Rodzina: Salmonidae – łososiowate | |||
Coregonus albula | sielawa | [1][4][6] | S(M) |
† Coregonus fera | [2] | S (IE) Nieudane próby introdukcji w latach 1858–1862, gatunek wymarły[2]. | |
Coregonus lavaretus | sieja pospolita | [1][4][6][22][13] | M↑S[l] |
Coregonus muksun | muksun | [4][2] | (M)↑S (I) Gatunek obcy, introdukowany do Wisły i Odry w 1984[2]. |
Coregonus nilssoni | sieja szlachetna | [24][13] | S (I) Gatunek obcy, introdukowany do kilku jezior w dorzeczu Odry[13]. |
Coregonus peled | peluga | [1][4][6][2] | S (I) Gatunek obcy, introdukowany w 1966[2]. |
Coregonus widegreni | sieja wolasta | [25][13] | (M)↑S |
Hucho hucho | głowacica | [1][4][6] | S §§[m] |
Oncorhynchus gorbuscha | gorbusza | [2] | M↑S (IE) Podejmowano próby introdukcji w latach 70. XX wieku[2]. |
Oncorhynchus kisutsch | kiżucz | [2] | ↑S Gatunek obcy, introdukowany w 1859, bez powodzenia[2]. |
Oncorhynchus mykiss | pstrąg tęczowy | [1][4][6][2] | S (I) Gatunek obcy, sprowadzony z Ameryki Północnej w latach 1881–1889[2]. |
Oncorhynchus tshawytscha | czawycza | [1][2] | M↑S (IE) Nieudana próba introdukcji w 1889[2]. |
Salmo labrax | troć czarnomorska | [26] | M↑S |
Salmo salar | łosoś szlachetny | [1][4][6] | M↑S |
Salmo trutta m. fario | pstrąg potokowyФ | [1][4][6] | S |
Salmo trutta m. lacustris | troć jeziorowaФ | [1][4][6] | S |
Salmo trutta m. trutta | troć wędrownaФ | [1][4][6] | M↑S |
Salvelinus alpinus | golec zwyczajny | [1][2] | M↑S (IE) Podejmowano próby introdukcji w 1603(?) i 1840 roku[2]. |
Salvelinus fontinalis | pstrąg źródlany | [1][4][6][2] | S (I) Gatunek obcy, sprowadzony z Ameryki Północnej w 1890[2]. |
Thymallus baicalensis | lipień bajkalski | [4][27] | S (IE) Gatunek obcy, w 1973 r. wydostał się z hodowli w Czechach, potem wyginął[4][27] lub skrzyżował się z rodzimym lipieniem pospolitym[4]. |
Thymallus thymallus | lipień pospolity | [1][4][6] | S |
Rząd: Aulopiformes – skrzelokształtne | |||
Rodzina: Paralepididae | |||
Magnisudis atlantica | [28] | M[d] | |
Rząd: Gadiformes – dorszokształtne | |||
Rodzina: Gadidae – dorszowate | |||
Enchelyopus cimbrius | motela | [1][6] | M |
Gadus morhua | dorsz | [1][6] | M |
Lota lota | miętus pospolity | [1][4][6] | S |
Melanogrammus aeglefinus | plamiak | [1][9] | M[d] |
Odontogadus merlangus | witlinek | [1][6] | M |
Pollachius virens | czarniak | [1][29] | M[d] |
Pollachius pollachius | rdzawiec | [1][30][n] | M |
Raniceps raninus | żabogłów | [32][n] | M[d] |
Trisopterus esmarkii | okowiel | [33][n] | M |
Trisopterus minutus | karlik | [34] | M[d], 1 osobnik złowiony w 2017 roku[34]. |
Rząd: Beloniformes – belonokształtne | |||
Rodzina: Belonidae – belonowate | |||
Belone belone | belona pospolita | [1][6] | M |
Rodzina: Scomberesocidae – makreloszowate | |||
Scomberesox saurus | makrelosz | [35] | M[d] |
Rząd: Gasterosteiformes – ciernikokształtne | |||
Rodzina: Gasterosteidae – ciernikowate | |||
Gasterosteus aculeatus | ciernik | [1][4][6] | S(M) |
Gasterosteus gymnurus | [36] | S(M) | |
Pungitius pungitius | cierniczek | [1][4][6] | S(M) |
Spinachia spinachia | pocierniec | [1][6] | M § |
Rząd: Mugiliformes – mugilokształtne | |||
Rodzina: Mugilidae – mugilowate | |||
Chelon auratus | cefal złocisty | [37] | M(S)[d] |
Chelon labrosus | tępogłów grubowargi | [29] | M(S)[d] |
Liza ramada | cefal cienkowargi | [38] | M(S)[d] |
Rząd: Perciformes – okoniokształtne | |||
Podrząd: Percoidei – okoniowce | |||
Rodzina: Percidae – okoniowate | |||
Gymnocephalus cernuus | jazgarz | [1][4][6] | S(M) |
Perca fluviatilis | okoń europejski | [1][4][6] | S(M) |
Sander lucioperca | sandacz | [1][4][6] | S(M) |
Sander volgensis | bersz | [39] | S(M) |
Zingel streber | czop żółty | [40] | S |
Zingel zingel | czop czarny | [41] | S |
Rodzina: Bramidae – bramowate | |||
Taractichthys longipinnis | [42] | M[d] | |
Rodzina: Carangidae – ostrobokowate | |||
Trachurus trachurus | ostrobok pospolity | [1][29][9] | M[d] |
Rodzina: Centrarchidae – bassowate | |||
Micropterus salmoides | bass wielkogębowy | [1][4][6][2] | S (IE) Gatunek obcy, sprowadzony prawdopodobnie w 1912, hodowany z powodzeniem, przez ostatnie 40 lat nie został zaobserwowany[2]. |
Lepomis gibbosus | bass słoneczny | [1][4][2] | S (I) Gatunek obcy, sprowadzony w 1927[2]. |
Rodzina: Moronidae – moronowate | |||
Dicentrarchus labrax | labraks | [29] | M(S)[d] |
Rodzina: Mullidae – barwenowate | |||
Mullus surmuletus | barwena | [1][29] | M |
Podrząd: Labroidei – wargaczowce | |||
Rodzina: Cichlidae – pielęgnicowate | |||
Oreochromis niloticus | tilapia nilowa | [4][2] | S (IE) Gatunek obcy, sprowadzony do hodowli w 1994[2]. Obecnie hodowany w zamkniętej akwakulturze[43]. |
Rodzina: Labridae – wargaczowate | |||
Labrus bergylta | wargacz kniazik | [29] | M[d] |
Podrząd: Zoarcoidei – węgorzycowce | |||
Rodzina: Pholidae – ostropłetwcowate | |||
Pholis gunnellus | ostropłetwiec | [1][6] | M |
Rodzina: Stichaeidae – stychejkowate | |||
Lumpenus lampretaeformis | taśmiak długi | [1][44][9] | M § |
Rodzina: Zoarcidae – węgorzycowate | |||
Zoarces viviparus | węgorzyca | [1][6] | M |
Rodzina: Anarhichadidae – zębaczowate | |||
Anarhichas lupus | zębacz pasiasty | [1] | M |
Podrząd: Trachinoidei – ostroszowce | |||
Rodzina: Ammodytidae – dobijakowate | |||
Ammodytes marinus | dobijak niebieski | [6][45] | M(S) |
Ammodytes tobianus | tobiasz | [1][6] | M(S) |
Rodzina: Trachinidae – ostroszowate | |||
Trachinus draco | ostrosz | [1][46] | M[d] |
Hyperoplus lanceolatus | dobijak | [1][47][48] | M |
Podrząd: Gobioidei – babkowce | |||
Rodzina: Gobiidae – babkowate | |||
Aphia minuta | babka przezroczysta | [1] | M |
Gobius niger | babka czarna | [1][6] | M § |
Gobiusculus flavescens | babka czarnoplamka | [1][6] | M § |
Neogobius fluviatilis | babka szczupła | [2][49] | SM (I) Inwazyjny gatunek obcy[49], stwierdzony w 1997[2]. |
Neogobius gymnotrachelus | babka łysa | [4][2][49] | M(S) (I) Inwazyjny gatunek obcy[49], stwierdzony w 1995[2]. |
Neogobius melanostomus | babka bycza | [2][49] | M(S) (I) Inwazyjny gatunek obcy[49], od 1990 w Zatoce Puckiej, w 2002 stwierdzony w wodach śródlądowych[2]. |
Pomatoschistus microps | babka piaskowa | [1][50] | M § |
Pomatoschistus minutus | babka mała | [1][6] | MS § |
Proterorhinus marmoratus | babka marmurkowata | [51] | S(M) (I) Gatunek obcy, stwierdzony w 2008[51]. |
Proterorhinus semilunaris | babka rurkonosa | [2] | S (I) Gatunek obcy, stwierdzony w 2008[2]. |
Rodzina: Odontobutidae | |||
Perccottus glenii | trawianka | [4][49] | S (I) Inwazyjny gatunek obcy[49] zawleczony lub introdukowanym przed rokiem 1993[2]. |
Podrząd: Scombroidei – makrelowce | |||
Rodzina: Scombridae – makrelowate | |||
Scomber scombrus | makrela atlantycka | [1][6] | M |
Thunnus thynnus | tuńczyk | [1][6] | M[d] |
Rodzina: Xiphiidae – włócznikowate | |||
Xiphias gladius | włócznik (miecznik) | [1][29] | M |
Rząd: Pleuronectiformes – flądrokształtne | |||
Rodzina: Pleuronectidae – flądrowate | |||
Hippoglossoides platessoides | niegładzica | [1][9] | M[d] |
Limanda limanda | zimnica | [1][6] | M |
Platichthys flesus | stornia | [1][6] | M(S) |
Pleuronectes platessa | gładzica | [1][6] | M |
Rodzina: Scophthalmidae – nagładowate | |||
Scophthalmus rhombus | nagład | [1][6] | M |
Scophthalmus maximus | skarp (turbot) | [1][6] | M |
Rodzina: Soleidae – solowate | |||
Solea solea | sola zwyczajna | [52][53] | M[d] |
Rząd: Scorpaeniformes – skorpenokształtne | |||
Rodzina: Agonidae – lisicowate | |||
Agonus cataphractus | lisica | [1][6] | M[d] |
Rodzina: Cottidae – głowaczowate | |||
Cottus gobio | głowacz białopłetwy | [1][4][6] | S § |
Cottus microstomus | [54] | S(M) | |
Cottus poecilopus | głowacz pręgopłetwy | [1][4][6] | S § |
Myoxocephalus quadricornis | kur rogacz | [1][55][53] | MS §[d], |
Myoxocephalus scorpius | kur diabeł | [1][6] | M |
Taurulus bubalis | kur głowacz | [1][6] | M[d] |
Rodzina: Cyclopteridae – taszowate | |||
Cyclopterus lumpus | tasza | [1][6] | M |
Rodzina: Liparidae – dennikowate | |||
Liparis liparis | dennik | [1][9] | M § |
Rodzina: Triglidae – kurkowate | |||
Trigla guarnardus | kurek szary | [1][6] | M[d] |
Trigla lucerna | kurek czerwony | [1][29] | M[d] |
Rząd: Syngnathiformes – igliczniokształtne | |||
Rodzina: Syngnathidae – igliczniowate | |||
Entelurus aequoreus | wężyna | [29] | M[d] |
Nerophis ophidion | wężynka | [1][6] | M § |
Syngnathus rostellatus | igliczka | [6] | M |
Syngnathus typhle | iglicznia | [1][56] | M § |
Rząd: Tetraodontiformes – rozdymkokształtne | |||
Rodzina: Molidae – samogłowowate | |||
Mola mola | samogłów | [57][58] | M |
Ryby chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)
Nazwa systematyczna | Nazwa zwyczajowa | Przypisy | Uwagi |
---|---|---|---|
Rząd: Pristiformes – piłokształtne | |||
Rodzina: Pristidae – piłowate | |||
Pristis pectinata | piła drobnozębna | [1] | M[d] |
Rząd: Rajiformes – rajokształtne | |||
Rodzina: Rajidae – rajowate | |||
Amblyraja radiata | płaszczka gwiaździsta | [1] | M[d] |
Rząd: Squaliformes – koleniokształtne | |||
Rodzina: Etmopteridae | |||
Etmopterus spinax | kolczak czarny | [59] | M[d], Stwierdzony w 2016[59]. |
Rodzina: Squalidae' – koleniowate | |||
Squalus acanthias | koleń pospolity | [1][o] | M[d] |
Bezżuchwowce Agnatha
Nazwa systematyczna | Nazwa zwyczajowa | Przypisy | Uwagi |
---|---|---|---|
Rząd: Petromyzontiformes – minogokształtne | |||
Rodzina: Petromyzontidae – minogowate | |||
Eudontomyzon mariae | minóg ukraiński | [1][4] | S § |
Eudontomyzon vladykovi | minóg Władykowa | [1] | S |
Lampetra fluviatilis | minóg rzeczny | [1][4][6] | M(S) § |
Lampetra planeri | minóg strumieniowy | [1][4][6] | S § |
Petromyzon marinus | minóg morski | [1][4][6] | M↑S §§[b] |
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Brylińska Maria (red.): Ryby słodkowodne Polski. Wyd. nowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13100-4.
- J. M. Rembiszewski, H. Rolik. Krągłouste i ryby Cyclostomata et Pisces. „Katalog Fauny Polski”. 24, s. 251, 1975. PAN – Instytut Zoologii, PWN, Warszawa.
- Andrzej Rudnicki: Ryby wód polskich; Atlas. Tablice kolorowe wykonał Janusz Towpik. Wyd. piąte. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1989. ISBN 83-02-01071-5.
- Andrzej Witkowski, Joanna Grabowska. The non-indigenous freshwater fishes of Poland: Threats for native ichthyofauna and consequence for fishery: A review. „Acta Ichthyologica et Piscatoria”. 42 (2), s. 77-87, 2012. DOI: 10.3750/AIP2011.42.2.01. (ang.). (pdf)