Rohatyn

Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 15 maja 1390 z dokumentu papieża Bonifacego IX wystawionego biskupowi przemyskiemu Erykowi z Winsen. W 1415 otrzymał prawa miejskie od króla Władysława Jagiełły. W 1440 wzmianka o pierwszym kościele katolickim. W 1509 splądrowane przez hospodara mołdawskiego Bohdana, a wdowa po dziedzicu, Barbara z Pileckich, uprowadzona wraz z synami Rafałem i Piotrem^[4]. W 1520 najechany przez Tatarów, którzy porwali Aleksandrę Lisowską (Roksolanę), późniejszą żonę Sulejmana Wspaniałego i matkę sułtana Selima II. W 1535 król Zygmunt Stary przekazał miasto w zarząd dożywotni królowej Bonie. W 1538 wybudowano w mieście późnogotycki kościół. W 1539 król wydał przywilej nakazujący wybudować w mieście fortyfikacje, ratusz i sukiennice. Od 1558 do 1562 roku proboszczem był tu Marcin Kromer. W 1614 Mikołaj Wysocki z Kwoczan ufundował w mieście kościół i klasztor zakonu dominikanów. W 1625 w Rohatynie na pewien czas schronił się przed zarazą Symeon z Zamościa^[5]. W 1648 zajęty przez powstańców kozackich Bohdana Chmielnickiego. W 1666 ponownie konsekrowano kościół farny. W II poł. XVIII w. starostwo rohatyńskie posiadał kasztelan Józef Bielski (Bilski^[6]).

Podczas I rozbioru Polski w 1772 roku Rohatyn został włączony do Austrii. W 1775 roku miasto jako odszkodowanie otrzymała księżna Zofia Lubomirska. Niedługo później wybudowano w mieście pałac. W 1784 r. władze austriackie skasowały klasztor dominikanów w Rohatynie^[7]. W 1852 roku w pobliżu miasta wybudowano linię kolejową Halicz-Tarnopol. W 1914 roku podczas I wojny światowej w pobliżu miasta prowadzono ciężkie walki pozycyjne pomiędzy wojskami rosyjskimi i austriackimi.

W II Rzeczypospolitej stolica powiatu w województwie stanisławowskim. W sierpniu 1920 r. po ciężkich walkach z Rosjanami w pobliżu wsi Dytiatyn (Bitwa pod Dytiatynem) miasto zajął 37 Łęczycki Pułk Piechoty. W 1927 został wybity medal upamiętniający o treści Królewskie miasto Rohatyn, zaprojektowany przez Rudolfa Mękickiego^[8].

W 1930 roku miasto liczyło 8 tys. mieszkańców. Przed 1939 wśród mieszkańców byli mennonici^[9].

Po 17 września 1939 roku do Rohatyna wkroczyły wojska sowieckie. Dokonały one egzekucji polskich jeńców, mordując także ludność cywilną, w tym kobiety i dzieci. W lecie 1941 roku miasto zajęły wojska niemieckie, które w 1942 roku wymordowały tu około 3,5 tys. okolicznych Żydów. W okolicznych wsiach Potok, Zalipie, Czercze, Puków, Wierzbołowce w latach 1941–1943 Ukraińska Powstańcza Armia dokonała licznych mordów na ludności polskiej^[10]. W różnych okolicznościach zamordowała też 16 mieszkańców miasta^[11]. W 1945 roku ludność polską wysiedlono, a miasto włączono do ZSRR.

Od 1995 r. w parafii rzymskokatolickiej w Rohatynie i okolicznych wioskach posługę pełnią siostry prezentki^[12].

• cerkiew drewniana św. Ducha z XVII-wiecznym ikonostasem, wpisana na listę UNESCO
• cerkiew murowana pw. Narodzenia Matki Boskiej z drugiej poł. XVI wieku^[4]
• cerkiew unicka św. Mikołaja z drewna z 1729 r.
• cmentarz żołnierzy polskich z 1920 r.
• kościół pw. świętego Mikołaja z 1533 r., późnogotycki, halowy, fundacji Ottona Chodeckiego. W XVI wieku dobudowano wieżę i dwie kaplice. Na początku XVII wieku proboszczem w nim był Piotr Skarga. W latach 30 XVII wieku z zewnątrz ozdobiono w duchu renesansu lubelskiego prawdopodobnie przez warsztat Jana Wolffa (analogie zdobień do kościołów w Turobinie i Uchaniach). 19 stycznia 1686 roku król Jan III Sobieski wydał w Żółkwi przywilej, potwierdzający mianowanie sekretarza królewskiego ks. Konstantego Mrozowickiego, archidiakona lwowskiego na proboszcza tutejszej parafii^[13]. Konsekrowany ponownie po zniszczeniach z poł. XVII wieku. Zwieńczenie wieży z 1862 roku, przebudowane po zniszczeniach z okresu I wojny światowej. W 1944 roku uszkodzony przez trzy bomby^[4]. Po 1945 roku zamieniony na magazyn zboża, potem sklep meblowy, a wyposażenie całkowicie zniszczono. W 1991 wrócił do katolików. We wnętrzu zrekonstruowany w 2000 roku ołtarz główny. Na ścianie zewnętrznej zachowała się marmurowa tablica z 1891 roku upamiętniająca setną rocznicę Konstytucji 3 Maja.
• obelisk ku czci Adama Mickiewicza, wzniesiony przy kościele z okazji 100. rocznicy urodzin wieszcza
• Zakład Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo (szarytek) z 1882 roku, ustanowiony dzięki zapisowi testamentowemu hrabiego Leopolda Krasińskiego. We wnętrzu krypta Krasińskich^[14].
• zamek^[15]
• cmentarz żydowski

• Brzeżany
• Bursztyn
• Chodorów
• Kozowa
• Podhajce

Miasto Rohatyn współpracuje z polskim miastem Radlin na Górnym Śląsku^[16][17]

• Liczne nawiązania do miasta w XVIII wieku znajdują się w powieści Olgi Tokarczuk pt. Księgi Jakubowe (2014).
• Z Rohatyna (Rogatino) pochodzi Red Sonya, bohaterka opowiadania Roberta E. Howarda The Shadow of the Vulture (1934), luźny pierwowzór komiksowo-filmowej Red Sonji.

W czasach II RP w mieście siedzibę miał klub piłkarski Polonia-Strzelec Rohatyn.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Rohatynem.

Honorowi obywatele

• Kazimierz Badeni^[18]
• Seweryn Bańkowski^[19]
• Seweryn Kniaziołucki (1909)^[20]

• Rohatyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 692 .
• Zamek w Rohatynie
• Tekst „Rohatynianki”
• Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona