Rataje (Poznań)

Charakteryzuje się gęstą zabudową wielorodzinną, skupioną na wyszczególnionych osiedlach mieszkaniowych:

• Osiedle Armii Krajowej
• Osiedle Bohaterów II Wojny Światowej
• Osiedle Jagiellońskie
• Osiedle Oświecenia
• Osiedle Piastowskie
• Osiedle Powstań Narodowych
• Osiedle Rzeczypospolitej

Jednostkę obszarową Systemu Informacji Miejskiej Rataje wytyczają ulice (od zachodu ogranicza go rzeka Warta, a od środkowego wschodu osiedle Polan):^[2]

• Bolesława Krzywoustego (od mostu Królowej Jadwigi do Inflanckiej),
• Inflancka (na północy: od Krzywoustego do Piłsudskiego; na południu: od Pawiej do Żegrze),
• Żegrze (od ronda Żegrze do skrzyżowania z Inflancką i Kurlandzką),
• Hetmańska (od mostu Przemysła I do ronda Żegrze),

Jednostka obszarowa SIM Rataje podzielona jest na pomniejsze obszary, którymi są:

• Osiedle Armii Krajowej
• Osiedle Bohaterów II Wojny Światowej
• Osiedle Jagiellońskie
• Osiedle Oświecenia
• Osiedle Piastowskie
• Osiedle Powstań Narodowych
• Osiedle Rzeczypospolitej

Osobny artykuł: Historia budowy Rataj w Poznaniu.

Pierwsza wzmianka o wsi Rataje pochodzi z przywileju lokacyjnego Poznania z 1253 roku. Leżała ona w miejscu dzisiejszego osiedla Piastowskiego. Poznań w XVI wieku korzystał zwyczajowo z lasku ratajskiego, który rósł w okolicy młyna Topolnego, celem pozyskiwania chrustu i gałęzi do umacniania grobli miejskich. W 1561 doszło nawet do sporu sądowego o korzystanie z tego lasu między miastem, a właścicielami terenu^[6]. Wieś szlachecka Rataie położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[7]. Według danych ze spisu powszechnego w 1789 (pierwszego w Polsce) Rataje zamieszkiwało 131 osób, a w 1819 było ich już 196^[8].

Teren Rataj oraz wsi Chartowo i Żegrze, stanowiących część dzielnicy Nowe Miasto, włączono w granice Poznania w 1925 roku. Idea przekształcenia, zachowującej do tego czasu swój wiejski charakter części miasta zrodziła się w latach 1950-1952, gdy rozpisano konkurs urbanistyczny na zagospodarowanie tych terenów o powierzchni około 2100 ha. Plan zagospodarowania przestrzennego został w 1962 roku zatwierdzony przez Radę Narodową Poznania. Pracami nad kształtem nowego kompleksu osiedli zajmować się miała specjalna pracownia „Rataje” w obrębie poznańskiego „Miastoprojektu” kierowana przez J. Wellengera.

23 sierpnia 1977 osiedla ratajskie, jako przykład nowoczesnego budownictwa mieszkaniowego, zwiedzał Mohammad Reza Pahlawi – szach Iranu^[9].

Rataje w latach 1954–1990 należały do dzielnicy Nowe Miasto.

Widok na osiedla: Orła Białego, Stare Żegrze i Polan na Żegrzu i Armii Krajowej, Bohaterów II Wojny Światowej na Ratajach. Widoczne ulice: Żegrze, Inflancka, Pawia, Redarowska (2009)

Całość Rataj podzielono na dwie części, tzw. tarasy. Dolny taras stanowić miały osiedla Piastowskie, Jagiellońskie, Rzeczypospolitej, Manifestu Lipcowego (obecnie Armii Krajowej), Bohaterów II Wojny Światowej, Oświecenia, Powstań Narodowych i Związku Młodzieży Socjalistycznej (obecnie Polan). Na os. Piastowskim w grudniu 1967 roku ukończono pierwszy ratajski blok. Początkowo istniały jedynie dwa typy pięciokondygnacyjnych budynków. Zbudowano z nich całe os. Piastowskie oraz część os. Jagiellońskiego. W późniejszym okresie dodano dwa kolejne typy budynków pięciokondygnacyjnych o większej liczbie klatek schodowych oraz mieszkaniach o większej powierzchni. Uzupełnieniem tych podstawowych budynków były tzw. „deski”, czyli jedenastokondygnacyjne bloki o długości 220 m, szerokości 13 m, sześciu klatkach schodowych, 540 mieszkaniami z 1260 izbami na 1800 mieszkańców oraz osiemnastokondygnacyjne „punktowce” ze 128 mieszkaniami.

Wykaz placówek oświatowych znajdujących się na terenie Rataj:

• Szkoła podstawowa nr 3 im. Bolesława Krzywoustego, os. Piastowskie 27^[10]
• Sportowa Szkoła Podstawowa nr 14 im. Władysława Łokietka, os. Piastowskie 65^[11]
• Liceum Ogólnokształcące nr 14 im. Kazimierza Wielkiego, dawna Szkoła Podstawowa nr 31, os. Piastowskie 106^[12][13]
• Szkoła podstawowa nr 20 im. Stefana Batorego, os. Rzeczypospolitej 44^[14]
• Liceum Ogólnokształcące nr 10 im. Przemysła II, os. Rzeczypospolitej 111
• Zespół Szkół Salezjańskich w Poznaniu, Publiczna Salezjańska Szkoła Podstawowa, Publiczne Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. bł. Piątki Poznańskiej, os. Bohaterów II Wojny Światowej 29^[15]
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. „Szarych Szeregów”, os. Jagiellońskie 128^[16]
• Społeczna Szkoła Podstawowa nr 4 STO im. prof. Adama Wodziczki, os. Oświecenia 64 ^[17]
• Szkoła podstawowa nr 19 im. Stanisława Staszica, os. Oświecenia 1^[18]
• Szkoła podstawowa nr 18 im. Zofii Nałkowskiej, os. Armii Krajowej 100^[19]
• Zespół Szkół Samochodowych im. inż. Tadeusza Tańskiego, ul. Zamenhofa 142

23 lutego 1979 oddano do użytku trasę na os. Lecha (rozpoczęcie budowy nastąpiło w maju 1978^[20]). Początkowo kursowały tam tramwaje linii 5 z Górczyna, a także nowo utworzonej linii 23, kursującej jedynie w dni robocze do ul. Gwarnej (wówczas Lampego). Pierwszy wagon z przedstawicielami władz Poznania, który przejechał po linii, to 102Na-22 (linia 5, prowadzony przez motorniczego Waldemara Jakubowskiego)) oraz typu N (linia 23)^[21]. Pierwszym tramwajem przejechali m.in. prezydent Władysław Śleboda oraz I sekretarz KW PZPR w Poznaniu Jerzy Zasada. Skarpa przy ul. Piaśnickiej pełna była ludzi z transparentami. Na czele tramwaju wisiała tablica z napisem: W rocznicę wyzwolenia Poznania budowniczowie przekazują społeczeństwu miasta nową linię tramwajową do os. Lecha^[20].

Od 1 lutego 1982 na os. Lecha skierowano również linie 17 z pętli Budziszyńska przez Śródkę. Od 1 listopada 1982 linia 23 kursowała także w weekendy. Pętla na os. Lecha była w zamierzeniu tymczasową. Wraz z nią wybudowano tunele w kierunku Franowa i Ronda Żegrze. 18 października 1983 otwarto odcinek z Ronda Starołęka, przez Rondo Żegrze do osiedla Stare Żegrze (wówczas ZWM). Kursował tu dwukierunkowy wagon 4N-737 (jazda wahadłowa, linia W). Miał on dwa stanowiska motorniczego, jednak drzwi tylko z jednej strony. Z uwagi na wysoką frekwencję pasażerów skład ten rozbudowano do wahadłowej wersji N+ND+N. 30 sierpnia 1985 oba odcinki połączono ulicami Żegrze i Chartowo (wówczas Jedności Słowiańskiej). Nazywany on jest Górnym Tarasem Rataj (GTR). Kursowała tu linia 23 przedłużona do Starołęki, a w nocy linia 4 z Serbskiej na Zawady. Z uwagi na niedostatki wyposażenia podstacji trakcyjnej GTR przez długie lata mogła tu kursować tylko jedna linia tramwajowa, obsadzona wyłącznie taborem typu N (od 1986 także w trójskładach). Od 5 stycznia 1987 skierowano na GTR linię 20 z Ogrodów na Miłostowo, a od 1988 kursowały tu trójskłady 105Na na linii 5 (wycofane w 1994). Od 6 lutego 1989 na trasę tę skierowano linię 0 (okólną). 1 stycznia 1992 zlikwidowano linię 23 oraz zmieniono trasy linii 0 i 17 („zerówkę” zlikwidowano 1 września 1992). Od 1 stycznia 1993 po Trasie Kórnickiej jeździły linie 1 i 5. 1 marca 1999 do os. Lecha skierowano linię D z os. Sobieskiego, a od 1 września tego samego roku poprzez GTR kursowała linii 11 z Piątkowskiej. 1 marca 2005 podzielono linię 1 na dwie: 1 i 17 (1 kursowała po GTR, a 17 do os. Lecha z Ogrodów). Od tego samego dnia linia 11 skrócona została do os. Lecha (i dodatkowo zmieniono jej przebieg), a na GTR skierowano linie 3 i 4 (11 października te dwie linie wycofano z GTR i zastąpiono wydłużoną „siedemnastką”)^[20]. 30 sierpnia 2005 odbyły się przez GTR przejazdy specjalne z okazji 10-lecia trasy^[21]. 15 sierpnia 2007 do os. Lecha zaczęła kursować linie 16 z os. Sobieskiego^[20].

Obecnie przez Rataje biegną liczne linie tramwajowe oraz autobusowe.

• Linie dzienne^[22]

•  1 Junikowo - Franowo
•  3 Unii Lubelskiej - Błażeja
•  6 Miłostowo - Budziszyńska
•  7 Ogrody – Połabska
•  11 Piątkowska – Unii Lubelskiej
•  12 Osiedle Sobieskiego – Starołęka PKM
•  13 Junikowo – Starołęka PKM
•  18 Ogrody - Franowo

• Linie nocne

•  201 Osiedle Sobieskiego – Unii Lubelskiej

• Linie dzienne MPK Poznań^[23]

•  152 Rondo Rataje – Darzybór
•  154 Rondo Rataje – Spławie
•  162  196 Rondo Rataje – Krzesiny – Rondo Rataje (linie okrężne przeciwbieżne)
•  166 Rondo Rataje – Zieliniec
•  174 Osiedle Sobieskiego – Unii Lubelskiej
•  181 Rondo Rataje – Krzywoustego/Kinepolis
•  184 Rondo Rataje – Termy Maltańskie (- Nowe ZOO)
•  190 Rondo Rataje – Osiedle Sobieskiego

• Linie nocne MPK Poznań^[24]

• 211 Garbary - Rondo Rataje - Unii Lubelskiej - Starołęka (- Rondo Minikowo)
• 212 Kacza - Rondo Kaponiera - Szwajcarska Szpital
• 218 Os. Sobieskiego - Rondo Kaponiera - Franowo
• 220 Garbary - Rondo Rataje - Spławie - Krzesiny - Rondo Rataje - Garbary (linia okrężna)
• 221 Garbary - Rondo Rataje - Starołęka - Sypniewo
• 222 Port Lotniczy Ławica - Rondo Kaponiera - Szwajcarska Szpital - Franowo (- Darzybór) - Mogileńska
• 227 Rondo Rataje - Główna (- Koziegłowy Os. Leśne (- Kicin Pętla) / Janikowo)

Na osiedlu Bohaterów II Wojny Światowej zlokalizowany jest Referat Straży Miejskiej Nowe Miasto^[25].

Na Ratajach założono cztery parafie Kościoła rzymskokatolickiego, które są zgrupowane w dekanacie Poznań-Nowe Miasto i dekanacie Poznań-Rataje, a są to:

• Parafia św. Rocha
• Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
• Parafia Najświętszej Bogarodzicy Maryi
• Parafia Nawrócenia św. Pawła

• Ratajska Telewizja Kablowa (od 1997),
• Bezpłatny miesięcznik lokalny: „Gazeta ratajska” (nakł. 5 000 egz.). Adresowany jest on do mieszkańców Rataj, Chartowa, Żegrza i Malty. Redaktorem naczelnym jest Jerzy Raube^[26],
• Darmowy miesięcznik lokalny: „Oferta Rataj”^[27],
• Kwartalnik Rady Osiedla Rataje „Głos Rataj”^[28].

Tematykę budowy osiedli ratajskich i dynamicznych przemian społecznych na tym terenie poruszyli:

• Krzysztof Lis w opowiadaniu „Rataje” (publikowanym w almanachu Prosto z Młodości w 1980),
• Łucja Danielewska w wierszu „Rataje”,
• Waldemar Ciszak i Michał Larek w powieści pt. Mężczyzna w białych butach (2016) inspirowanej prawdziwymi wydarzeniami, fragment akcji rozgrywa się na osiedlu Piastowskim, na którym seryjny zabójca pozbawił życia dwunastoletniego chłopca w 1991 roku^[29],
• Jadwiga Urbanowicz i Jerzy Milian w piosence Tramwajem na Rataje,
• Muchy w piosence Górny Taras.

• Jerzy Bogdanowski – (1944-2010) dziennikarz radiowy i telewizyjny, współtwórca Ratajskiej Telewizji Kablowej, zamieszkiwał na osiedlu Oświecenia ^[30]
• Krystyna Feldman – (1916-2007) aktorka, mieszkała na osiedlu Armii Krajowej
• Milan Kwiatkowski - (1938-1999) polonista, nauczyciel, dramatopisarz i kierownik literacki teatrów oraz teatroznawca zamieszkiwał na osiedlu Piastowskim^[31]
• Krystyna Łybacka - (1946-2020) polityk i doktor nauk matematycznych oraz wykładowca akademicki Politechniki Poznańskiej, mieszkała na osiedlu Oświecenia 93^[32]
• Mariusz Sabiniewicz – (1963-2007) aktor teatralny, telewizyjny i filmowy^[33]
• Juliusz Kubel (1949) – pisarz, publicysta, reżyser^[34]

• podział administracyjny Poznania

• WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 259, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412 .

• Społeczny portal internetowy dzielnicy Rataje miasta Poznania
• Obszar Rataj na wikimapii
• Strona internetowa Spółdzielni Mieszkaniowej Osiedle Młodych w Poznaniu
• Stare neony – Poznań i region Wielkopolski
• Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Na Ratajach, między blokami” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa
• Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Ratajskie miejsca pamięci” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa