Przestęp
Przestęp (Bryonia L.) – rodzaj roślin z rodziny dyniowatych, obejmujący 12 gatunków bylin, występujących w Eurazji, Afryce Północnej (w tym na Wyspach Kanaryjskich) oraz na wyspach Pacyfiku[5]. Jako rośliny introdukowane przestęp biały i dwupienny rosną w Ameryce Północnej[6]. Oba te gatunki są także zadomowionymi antropofitami we florze Polski[7]. Rośliny o długiej tradycji zastosowań leczniczych, współcześnie jednak raczej tylko w homeopatii – brak potwierdzonych działań zdrowotnych[8]. Bulwy przestępu dwupiennego nosiły angielską nazwę „English mandrake” („angielskiej mandragory”) ze względu na podobieństwo i zakres dawnych zastosowań medycznych. Wszystkie organy tych roślin są trujące, a korzenie w stanie świeżym działają bardzo drażniąco na skórę[9].
 Przestęp biały | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | przestęp |
| Nazwa systematyczna | |
| Bryonia L. Sp. Pl. 1012. 1 Mai 1753[3][4] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Morfologia
- Pokrój
- Byliny z zielnymi, rocznymi, pnącymi pędami wyrastającymi z trwałego, zwykle bulwiastego korzenia. Pędy nagie do owłosionych, z nierozgałęzionymi wąsami czepnymi[6].
- Liście
- Ogonkowe, o blaszce kształtu strzałkowatego, poprzez owalny do okrągłego, 3–5-krotnie klapowane lub pierzastodzielne. Brzeg blaszki jest nierówno ząbkowany[6].
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe (rośliny zwykle dwupienne, rzadziej jednopienne), drobne. Wyrastają skupione w kątowych kwiatostanach. Kwiaty męskie w liczbie 4–16 w gronach i pęczkach, kwiaty żeńskie skupione zwykle po 2–6 w gronach i wierzchotkach. Hypancjum dzwonkowate. Działek kielicha jest 5, mają kształt trójkątny do lancetowatego. Płatków korony także jest 5, mają kolor biały, żółtozielonkawy do żółtawego. Ich długość wynosi od 3 do 7 mm. W kwiatach męskich znajduje się 5 pręcików, z czego cztery skupione w dwóch parach, przez co wydaje się, że pręciki są 3. W kwiatach żeńskich pojedyncza, jednokomorowa, owalna do elipsoidalnej zalążnia z jednym słupkiem zwieńczonym trzema rozwidlonymi znamionami[6].
- Owoce
- Kulista, pomarańczowa do czerwonej lub czarna jagoda zawierająca kilka nasion[6].
Systematyka
Rodzaj z rodziny dyniowatych z podrodziny Cucurbitoideae i plemienia Benincaseae[10].
- Wykaz gatunków[10]
- Bryonia acuta Desf.
- Bryonia alba L. – przestęp biały
- Bryonia aspera Steven ex Ledeb.
- Bryonia cretica L.
- Bryonia dioica Jacq. – przestęp dwupienny
- Bryonia lappifolia Vassilcz.
- Bryonia marmorata E. M. A. Petit
- Bryonia melanocarpa Nabiev
- Bryonia monoica Aitch. & Hemsl.
- Bryonia multiflora Boiss. & Heldr.
- Bryonia syriaca Boiss.
- Bryonia verrucosa Aiton
W ujęciu Plants of the World online Bryonia dioica jest synonimem B. cretica subsp. dioica (Jacq.) Tutin[11].