Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane
Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane (niem. Die im Reichsrat vertretenen Königreiche und Länder, od 1915 roku Österreichische Länder – Kraje austriackie), pot. Przedlitawia[1], Cislitawia[1] (niem. Cisleithanien) – nazwy (oficjalna i potoczne) używane na określenie „austriackiej” i zarazem cesarskiej części Austro-Węgier. Jej stolicą był Wiedeń.
| 1867–1918 | |||||
| |||||
| Hymn: Volkshymne (Hymn ludowy) | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Data powstania | 1 marca 1867 | ||||
| Data likwidacji | 11 listopada 1918 | ||||
| Władca | |||||
| Waluta | |||||
| Język urzędowy | |||||
| Religia dominująca | |||||
| Terytoria zależne | Kraje Korony Świętego Stefana | ||||
 Austro-Węgry po aneksji Bośni i Hercegowiny. Przedlitawia widoczna w kolorze czerwonym. Przedlitawia | |||||
Położenie na mapie świata  | |||||
| 48°30′N 16°23′E/48,500000 16,383333 | |||||
Potoczna nazwa Przedlitawia (Cislitawia) pochodzi od rzeki Litawy, wzdłuż której biegła częściowo granica pomiędzy Cesarstwem Austrii a Królestwem Węgier.
Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane posiadały dwuizbowy parlament, Radę Państwa (niem. Reichsrat). Na czele rządu stał premier, powoływany przez cesarza i rządzący w oparciu o większość tworzoną w zróżnicowanym nie tylko politycznie, ale też narodowo parlamencie.
Stosowany najpowszechniej w administracji język niemiecki nigdy nie uzyskał statusu oficjalnego języka państwowego – odpowiedni projekt z 14 grudnia 1880 roku został odrzucony przez Radę Państwa w styczniu 1884 roku[2].
Kraje koronne
Przedlitawia dzieliła się na 15 krajów koronnych.
| Herb | Nazwa potoczna | Pełna nazwa | Ośrodek adm. | Powierzchnia w km² | Ludność w 1910 |
|---|---|---|---|---|---|
 | Górna Austria Oberösterreich | Arcyksięstwo Austrii za Anizą Erzherzogtum Österreich ob der Enns | Linz | 11.982 | 853.006 |
 | Dolna Austria Niederösterreich | Arcyksięstwo Austrii przed Anizą Erzherzogtum Österreich unter der Enns | Wiedeń Wien | 19.825 | 3.513.814 |
 | Styria Steiermark | Księstwo Styrii Herzogtum Steiermark | Graz | 22.425 | 1.444.157 |
 | Karyntia Kärnten | Księstwo Karyntii Herzogtum Kärnten | Klagenfurt | 10.326 | 396.200 |
 | Salzburg | Księstwo Salzburga Herzogtum Salzburg | Salzburg | 7.153 | 214.737 |
 | Tyrol Tirol | Książęce Hrabstwo Tyrolu Gefürstete Grafschaft Tirol | Innsbruck | 26.683 | 946.613 |
 | Vorarlberg | Kraj Vorarlberg Das Land Vorarlberg | Bregencja Bregenz | 2.602 | 145.408 |
 | Kraina Krain | Księstwo Krainy Herzogtum Krain | Lublana Laibach | 9.954 | 525.995 |
   | Pobrzeże Küstenland w tym: – Triest – Gorycja i Gradyska Görz und Gradisca – Istria Istrien | Pobrzeże Austriackie Österreichisches Küstenland w tym: – Wolne cesarskie miasto Triest Die Reichsunmittelbare Stadt Triest und ihr gebiet – Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski Gefürstete Grafschaft Görz und Gradisca – Margrabstwo Istrii Markgrafschaft Istrien | Triest – Triest – Gorycja Gorizia – Poreč | 7.969 95 2.918 4.956 | 893.797 229.510 260.721 403.566 |
 | Dalmacja Dalmatien | Królestwo Dalmacji Königreich Dalmatien | Zadar Zara | 12.831 | 645.666 |
 | Czechy Böhmen | Królestwo Czech Königreich Böhmen | Praga Prag | 51.947 | 6.769.548 |
 | Morawy Mähren | Margrabstwo Moraw Markgrafschaft Mähren | Brno Brünn | 22.222 | 2.622.271 |
 | Śląsk Austriacki Schlesien | Księstwo Górnego i Dolnego Śląska, Księstwo Śląska Herzogtum Ober- und Niederschlesien, Herzogtum Schlesien | Opawa Troppau | 5.147 | 756.949 |
 | Galicja i Lodomeria Galizien und Lodomerien | Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwami Oświęcimskim i Zatorskim Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator | Lwów Lemberg | 78.497 | 8.025.675 |
 | Bukowina | Księstwo Bukowiny Herzogtum Bukowina | Czerniowce Czernowitz | 10.441 | 800.098 |
Ludność
W 1910 roku Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane liczyły 28 571 900 mieszkańców. Największą grupą narodową (według deklarowanego języka ojczystego) byli Niemcy stanowiący 35,6% ogółu ludności. Do grupy tej spis zaliczał również Żydów deklarujących język niemiecki jako ojczysty. W dalszej kolejności plasowali się Czesi, Polacy i Ukraińcy (Rusini).
Pomiędzy wieloma narodami występowały konflikty, z których wiele wybuchło z całą mocą po rozpadzie monarchii.
| Naród | populacja | populacja % |
|---|---|---|
| Niemcy | 9 950 266 | 34,8% |
| Czesi | 6 435 983 | 22,5% |
| Polacy | 4 967 984 | 17,3% |
| Ukraińcy | 3 518 854 | 12,3% |
| Słoweńcy | 1 252 940 | 4,4% |
| Serbowie i Chorwaci | 783 334 | 2,8% |
| Włosi | 768 422 | 2,7% |
| Rumuni | 275 115 | 1% |
| Węgrzy | 10 974 | 0,03% |
| Suma | 28 571 934 | 100% |
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Henryk Batowski, Rozpad Austro-Węgier 1914–1918: sprawy narodowościowe i działania dyplomatyczne, Wyd. II poprawione i uzupełnione, Kraków 1982, Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-08-00581-0