Prusy (kraina historyczna)
Prusy (łac. Prussia, Prutenia, Borussia; niem. Preußen, Preußenland; prus. Prūsa), w historiografii Prusy właściwe[1][2][3], dawniej też Stare Prusy (niem. Altpreußen)[a] – region historyczny położony nad Morzem Bałtyckim pomiędzy dolnym Niemnem a dolną Wisłą. Region nie jest tożsamy z historycznym państwem o nazwie Prusy i tylko częściowo pokrywa się z Prusami Wschodnimi.
Państwa | |
---|---|
Ważniejsze miejscowości | |
Położenie na mapie![]() |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Liber_Census_Daniae_Prussia.jpg/200px-Liber_Census_Daniae_Prussia.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Krainy-historyczne-Polski.png/220px-Krainy-historyczne-Polski.png)
Położenie
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Pommerellen_Slavische_V%C3%B6lker_bis_1125.jpg/200px-Pommerellen_Slavische_V%C3%B6lker_bis_1125.jpg)
Region ten obecnie znajduje się w granicach 3 państw: Polski, w województwach: głównie w warmińsko-mazurskim oraz częściowo pomorskim i kujawsko-pomorskim (1 600 000 mieszk., 24 000 km²)[4], Rosji: cały obwód królewiecki (900 000 mieszk., 15 000 km²)[4] oraz częściowo Litwy (200 000 mieszk., 2000 km²)[4].
Podział na regiony
Prusy jako region historyczny dzieli się na mniejsze regiony. Część z nich sięga korzeniami plemion pruskich, a część z nich ma granice historyczne z czasów państwa krzyżackiego. Istnieją również regiony etnograficzne. Obszary o tych samych nazwach w tych trzech podziałach nie zawsze się ze sobą pokrywają.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/1799_Cary_Map_of_Prussia_and_Lithuania_-_Geographicus_-_Prussia-cary-1799.jpg/200px-1799_Cary_Map_of_Prussia_and_Lithuania_-_Geographicus_-_Prussia-cary-1799.jpg)
Terytoria plemion pruskich
Krainy historyczne
Regiony etnograficzne
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Mapa_prus.svg/200px-Mapa_prus.svg.png)
Historia
W średniowieczu Prusy zasiedlone były przez lud Prusów i blisko spokrewnionych z nimi Jaćwingów.
W XIII wieku Prusy zostały podbite przez zakon krzyżacki, a w następnych stuleciach uległy przekształceniom etnicznym: mieszkańcy składali się z ludności napływowej z Niemiec, Polski i Litwy (także w małym stopniu Ślązacy, Czesi, Rusini, Holendrzy, Szwedzi, Duńczycy, Szwajcarzy, Francuzi, Salzburczycy i inni) oraz resztek zasymilowanych autochtonów. Język pruski przetrwał najdłużej do 1627 roku na Sambii[5].
Prusy dzieliły dzieje państwa zakonnego: w 1466 (pokój toruński) część zachodnią (Warmia i ziemia malborska) wcielono do Korony, a reszta (Prusy Zakonne, od 1525 Prusy Książęce) stała się jej lennem. W 1701 Fryderyk I uzyskał tytuł króla w Prusach.
W 1772 całość weszła w skład monarchii Hohenzollernów (prowincja Prusy Wschodnie i wschodnie powiaty prowincji Prusy Zachodnie). W 1923 Kłajpeda została przyłączona do Litwy, a w 1945 pozostałą część podzielono między Polskę a Rosję (wówczas republikę ZSRR).
Miasta
Do największych miast Prus (powyżej 20 tys. mieszkańców) należą:
Lp. | Miasto | Państwo | Populacja | Powierzchnia | Jednostka administracyjna | Terytorium plemienne | Region historyczny | Region etnograficzny |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. | ![]() | ![]() | 493 256 | 224,7 km² | ![]() | Sambia | Prusy Dolne | - |
2. | ![]() | ![]() | 172 272 | 110 km² | ![]() | -[c] | Prusy Dolne | Litwa Pruska |
3. | ![]() | ![]() | 170 622 | 88,33 km² | ![]() | Galindia | Warmia | - |
4. | ![]() | ![]() | 117 952 | 79,82 km² | ![]() | Pogezania | Prusy Górne | Powiśle |
5. | ![]() | ![]() | 61 903 | 21,05 km² | ![]() | Jaćwież | Prusy Dolne | Mazury |
6. | ![]() | ![]() | 38 963 | 44,4 km² | ![]() | Skalowia | Prusy Dolne | Litwa Pruska |
7. | ![]() | ![]() | 38 179 | 21,54 km² | ![]() | Pomezania | Prusy Górne | Powiśle |
8. | ![]() | ![]() | 37 898 | 17,2 km² | ![]() | Pomezania | Prusy Górne | Powiśle |
9. | ![]() | ![]() | 35 398 | 58 km² | ![]() | Nadrowia | Prusy Dolne | Litwa Pruska |
10. | ![]() | ![]() | 33 658 | 49,1 km² | ![]() | Sambia | Prusy Dolne | - |
11. | ![]() | ![]() | 33 216 | 14,15 km² | ![]() | Ziemia Sasinów | Prusy Górne | Mazury |
12. | ![]() | ![]() | 33 128 | 21,88 km² | ![]() | Pomezania | Prusy Górne | Powiśle |
13. | ![]() | ![]() | 29 642 | 13,72 km² | ![]() | Galindia | Prusy Dolne | Mazury |
14. | ![]() | ![]() | 28 484 | 16,25 km² | ![]() | Nadrowia | Prusy Dolne | Litwa Pruska |
15. | ![]() | ![]() | 27 629 | 10,35 km² | ![]() | Barcja | Prusy Dolne | Mazury |
16. | ![]() | ![]() | 23 810 | 11,79 km² | ![]() | Barcja | Prusy Dolne | - |
17. | ![]() | ![]() | 23 166 | 9,96 km² | ![]() | Galindia | Prusy Górne | Mazury |
18. | ![]() | ![]() | 21 441 | 24 km² | ![]() | Sambia | Prusy Dolne | - |
19. | ![]() | ![]() | 21 370 | 11,47 km² | ![]() | Ziemia Sasinów | Prusy Górne | Mazury |
20. | ![]() | ![]() | 21 302 | 14,81 km² | ![]() | Galindia | Prusy Dolne | Mazury |
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Mapa „Prussae accurate descripta a Casparo Henneberg”, 1643. vobam.se. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-23)].
- Ostpreussische Landschaften. szmania.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-12-29)].
- Ostpreussische Kreisstädte
- Kolorowa mapa Prus Wschodnich
- Mapa drogowa Prus Wschodnich z 1939
- Zmiany granic Prus pomiędzy 1914 a 1945 rokiem. szmania.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-24)].
- Mapa węzłów i linii kolejowych w latach 1945/46
- Pierwotna oraz obecna granica pomiędzy ZSRR a Polską w latach 1945/1946