Polityka zagraniczna Niemiec
Polityka zagraniczna Niemiec obejmuje relacje bilateralne oraz członkostwo w formatach multilateralnych i organizacjach międzynarodowych i regionalnych (m.in. Unia Europejska, Organizacja Narodów Zjednoczonych, NATO, G7)[1], także działania w sferze ochrony praw człowieka, ochrony klimatu, pomocy humanitarnej oraz migracji[2].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Ausw%C3%A4rtiges_Amt_Logo.svg/220px-Ausw%C3%A4rtiges_Amt_Logo.svg.png)
Kształtowanie się głównych celów i kierunków polityki zagranicznej po zjednoczeniu Niemiec
Po zjednoczeniu Niemiec i zmianie sytuacji międzynarodowej potrzebne było zdefiniowanie interesu narodowego oraz kierunków celów polityki zagranicznej. W 1994 roku w rządowej Białej Księdze dotyczącej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Niemiec określono 5 podstawowych interesów[3][4]:
- ochronę wolności, bezpieczeństwa, integralności terytorialnej i dobrobytu Niemiec
- integrację Niemiec z demokracjami europejskimi w ramach Unii Europejskiej
- trwały i zrównoważony sojusz transatlantycki z USA jako mocarstwem światowym
- dążenie do porozumienia i partnerstwa ze wschodnimi sąsiadami oraz ich przyłączenie do struktur zachodnich, a także ukształtowania nowego europejskiego systemu bezpieczeństwa
- przestrzeganie praw człowieka oraz sprawiedliwego światowego ładu gospodarczego opartego na gospodarce wolnorynkowej
Nastąpiło też zdefiniowanie kierunków polityki zagranicznej, szczególnie w obszarze polityki wschodniej, wyodrębniając politykę wobec krajów Europy Środkowo-Wschodniej, Rosji i Wspólnoty Niepodległych Państwa oraz krajów zachodniobałkańskich. Z obszaru polityki zachodniej wydzielono kwestie integracji europejskiej oraz relacji transatlantyckich[3]. Założenia te nie uległy znaczącym zmianom po przejęciu władzy w Niemczech przez koalicję socjaldemokratów i zielonych w 1998 roku[4].
Relacje europejskie
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/AttalScholzBerlin20240205.jpg/220px-AttalScholzBerlin20240205.jpg)
Niemcy wraz z Francją pełnią wiodącą rolę w Unii Europejskiej. Pomimo odmiennych stanowisk i różnic w interesach współpracę niemiecko-francuską określa się „silnikiem” integracji europejskiej[5].
W okresie rządów Angeli Merkel zauważana była zmiana w polityce europejskiej Niemiec w kierunku wzrostu znaczenia niemieckiej racji stanu kosztem solidarności europejskiej i potrzeb innych krajów UE (w szczególności krajów postkomunistycznych)[6].
Podczas przemówienia na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie w maju 2009 kanclerz Merkel zdefiniowała cztery zasady polityki europejskiej Niemiec[7]:
- łączenie interesów niemieckich i spojrzenia całościowego (poszukiwanie rozwiązań łączących małe i duże państwa Unii Europejskiej)
- dalsze pogłębianie procesu integracji europejskiej
- świadomość niepowtarzalności Unii Europejskiej i poparcie rozwiązań przyjętych w traktacie lizbońskim
- funkcjonowanie Unii Europejskiej na bazie wspólnych wartości
Kanclerz Olaf Scholz podczas przemówienia w Pradze w 2022 roku nakreślił cele niemieckiej polityki europejskiej, w tym proponowane kierunki reformy Unii Europejskiej. Celem reform ma być wzmocnienie UE na arenie międzynarodowej w kontekście wyzwań związanych z agresywną polityką Rosji oraz konkurencją ze strony Chin. W zakresie zmian instytucjonalnych kanclerz zaproponował stopniową rezygnację z zasady jednomyślności podczas głosowań w Radzie Unii Europejskiej oraz zmianę mechanizmu podziału liczby deputowanych w Parlamencie Europejskim między różne państwa członkowskie[8].
Przyjęta w 2023 roku niemiecka strategia bezpieczeństwa akcentuje potrzebę wzmocnienia wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej, m.in. poprzez wdrażanie przyjętej w marcu 2022 roku strategii bezpieczeństwa Unii Europejskiej (Kompasu Strategicznego) oraz intensyfikację współpracy wojskowo-technicznej w ramach PESCO (Permanent Structured Cooperation) i współpracy w zakresie przemysłu obronnego. W dokumencie wyrażono też poparcie dla rozszerzenia UE o kraje Bałkanów Zachodnich, Ukrainę i Mołdawię[9].
Relacje z USA
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Barack_Obama_and_Joachim_Gauck_at_Schloss_Bellevue.jpg/220px-Barack_Obama_and_Joachim_Gauck_at_Schloss_Bellevue.jpg)
Wśród czynników wpływających na istotne znaczenie stosunków amerykańsko-niemieckich są[10]:
- rola USA jako największej gospodarki świata
- wysoki poziom wymiany handlowej (USA są najważniejszym odbiorcą niemieckich towarów i usług) i inwestycji (USA są największym inwestorem zagranicznym w Niemczech)
- uzależnienie Niemiec od technologii amerykańskich (IT, sztuczna inteligencja)
- znaczenie USA jako gwaranta bezpieczeństwa
- obecność wojskowa USA w Niemczech (35 tysięcy żołnierzy)
Obszary problemowe we wzajemnych stosunkach obejmują kwestie bezpieczeństwa oraz stosunek do Chin i Rosji[11]. Pogorszenie stosunków niemiecko-amerykańskich uwidoczniło się w okresie prezydentury Donalda Trumpa[10].
Relacje z Rosją
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Vladimir_Putin_and_Frank-Walter_Steinmeier_%282017-10-25%29_02.jpg/220px-Vladimir_Putin_and_Frank-Walter_Steinmeier_%282017-10-25%29_02.jpg)
W niemieckiej polityce zagranicznej Rosja zajmuje kluczowe miejsce z uwagi na jej położenie geopolityczne, potencjał demograficzny i militarny, zasoby surowcowe, rynek zbytu dla towarów niemieckich oraz tradycję dwustronnej współpracy. W niemieckiej percepcji Rosję postrzegano jako strategicznego partnera i dominowała postawa kooperacji zamiast konfrontacji[12]. Jednym z paradygmatów polityki zagranicznej Niemiec było rozwijanie dobrych relacji z Moskwą na równi z polityką rozszerzenia NATO i UE w Europie Środkowej. Było to związane z doświadczeniami historycznymi (II wojna światowa, pokojowe zjednoczenie Niemiec)[13]. Wyraźnym przykładem niemiecko-rosyjskiej współpracy był budzący wiele kontrowersji Gazociąg Północny.
Po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku prezydent Frank-Walter Steinmeier przyznał się do błędów w dotychczasowej polityce Niemiec w stosunku do Rosji[14].
Niemcy stały się ważnym ośrodkiem rosyjskiej emigracji politycznej opozycyjnie nastawionej do Władimira Putina. Zjawisko to obserwuje się od 2011 roku, zaś nasiliło się po rosyjskiej agresji na Ukrainę[15].
Relacje z Chinami
Chiny postrzegane są przez władze Niemiec jednocześnie jako partner i rywal. Stosunki chińsko-niemieckie cechują silne więzi ekonomiczne. Chiny są największym partnerem handlowym Niemiec, a także ważnym kierunkiem inwestycji niemieckich firm (m.in. z zakresu przemysłu motoryzacyjnego i chemicznego). Chiny poprzez inwestycje w Niemczech realizują nie tylko cele gospodarcze, ale również polityczne – pozyskiwanie nowych technologii i zwiększanie uzależnienia gospodarek innych krajów. Dostrzegając zagrożenia władze niemieckie wskazują na konieczność ograniczenia „jednostronnych zależności” niemieckiej gospodarki od Chin unikając jednocześnie radykalnego ograniczenia relacji gospodarczych[16].