Pleszew

Pleszew leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, na Wysoczyźnie Kaliskiej^[4], nad Nerem, około 25 km na północny zachód od Kalisza; położony jest w południowo-wschodniej części historycznej Wielkopolski, w Kaliskiem, do II rozbioru Polski (1793) leżał w województwie kaliskim^[5].

Etymologia nazwy miasta nawiązuje do słowa plesz, plecha – oznaczające łyse, gołe miejsce położone na bezleśnej wysoczyźnie^[6].

Początki osadnictwa Pleszewa datowane są na IX w. p.n.e.^[2]

Pierwsza wzmianka o mieście (civitas Plessov) pochodzi z 2 października 1283 roku, kiedy to książę wielkopolski Przemysł II objął pod jurysdykcję sądu kaliskiego miasto Pleszew^[2].

Pierwszym odnotowanym (1395) właścicielem miasta był kasztelan Filip z Cielczy – Pleszew był miastem prywatnym^[2].

W okresie średniowiecza było to miasto średniej wielkości. W czasie wojny trzynastoletniej Pleszew wystawił w 1458 roku 12 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[7]. Przywilej króla Jana Olbrachta z 1493 roku zezwalał dwa jarmarki w ciągu roku: na św. Floriana (4 maja) i św. Jana Chrzciciela (29 sierpnia)^[2].

Na początku XVI wieku w Pleszewie działało 9 cechów rzemieślniczych^[2]. W okresie reformacji miejscowość była ośrodkiem protestantyzmu^[2].

Osobne artykuły: powstanie wielkopolskie (1794), powstanie wielkopolskie (1806) i powstanie wielkopolskie (1848).

W 1793 roku w wyniku rozbiorów Polski miasto znalazło się wraz z całą Wielkopolską w zaborze pruskim^[2].

W 1806 roku pożar zniszczył 2/3 miasta m.in. ratusz i kościół^[2]. W 1807 roku miasto przynależało do departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego^[2]. Po ustaleniach Kongresu Wiedeńskiego (1815) Pleszew ponownie powrócił do zaboru pruskiego^[2]. W 1818 roku utworzono powiat pleszewski obejmujący m.in. miasto Jarocin^[2]. W 1831 roku w mieście panowała epidemia cholery^[2]. W okresie rewolucji społecznych i narodowych tzw. Wiosny Ludów (1848–1849) pod Pleszewem zlokalizowany był jeden z głównych obozów powstańczych^[2].

W drugiej połowie XIX wieku miasto przeżywało rozwój gospodarczy, założono m.in. zakład budowy i naprawy maszyn rolniczych (1877), zakład kotlarski (1886) oraz drukarnię (1899)^[2].

W 1875 roku uruchomiono linię kolejową z Poznania przez Pleszew (stacja w Kowalewie) do Kluczborka^[2].

Mieszkańcy miasta uczestniczyli w powstaniu wielkopolskim (pięć kompanii pleszewskich) w starciach m.in. o Krotoszyn, pod Kobylą Górą i w okolicach Rawicza^[2].

24 stycznia 1945 roku miała miejsce ofensywa Armii Czerwonej^[2].

W 1983 roku w Pleszewie uruchomiono komunikację miejską oraz otwarto muzeum^[2].

Pleszew jest siedzibą samorządu powiatu pleszewskiego oraz gminy miejsko-wiejskiej Pleszew, oprócz tego w mieście znajduje się siedziba sądu rejonowego i urzędu skarbowego^[2].

Od 2018 roku burmistrzem Pleszewa jest Arkadiusz Ptak (Komitet Wyborczy Miłośnicy Ziemi Pleszewskiej)^[8].

Pleszew podzielony jest na 10 jednostek pomocniczych – osiedli^[9]. Wyodrębnione części miasta to Malinie i Nowa Wieś (TERYT)^[10].

Okres	Flaga	Państwo	Jednostka administracyjna
1975–1998		Rzeczpospolita Polska	województwo kaliskie
1999–		Rzeczpospolita Polska	województwo wielkopolskie	powiat pleszewski

W Pleszewie znajduje się obszar Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej^[13]. Największe firmy na terenie miasta to:

• Budkot (zakład budowy kotłów),
• Famot Pleszew Sp. z o.o. / DMG MORI (produkcja obrabiarek),
• Florentyna Sp. z o.o. (artykuły gospodarstwa domowego),
• Pleszewskie Zakłady Papiernicze S.A.,
• Spomasz Pleszew S.A. (produkcja maszyn i urządzeń dla przemysłu spożywczego),
• Spółdzielnia Metalowców „Kotlarz” (wytwórnia kotłów centralnego ogrzewania).

Synagoga w Pleszewie – synagoga znajdująca się w Pleszewie przy ulicy Ogrodowej. Synagoga została zbudowana w 1830 roku. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po zakończeniu wojny budynek synagogi służył jako magazyn.

Zabytki w Pleszewie

Dawny Katolicki Dom Sierot (1866)

Pałac Malinie z poł. XIX w.

Kościół pw. św. Floriana z XV/XVI w.

Fragment pleszewskiego rynku

Stacja Pleszew w Kowalewie

Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pleszewie (XIV w.)

Przez miasto przebiegają dwa szlaki piesze^[16]:

1. Pleszew – Lutynia – Dobrzyca (18 km),
2. Pleszew – Lenartowice – Tursko – Gołuchów (17,4 km).

• Muzeum Regionalne
• Muzeum Piekarstwa
• Muzeum Zakonne Sióstr Służebniczek Maryi

• 11 Kołobrzeg – Piła – Poznań – Pleszew – Ostrów Wielkopolski – Lubliniec – Bytom
• 12 Łęknica – Leszno – Pleszew – Kalisz – Radom – Dorohusk

• 272 Poznań Główny ↔ Pleszew ↔ Ostrów Wielkopolski ↔ Kluczbork

Linię kolei wąskotorowej łączącej Pleszew z Kowalewem (stacja kolejowa Pleszew) położoną ok. 4 km od ścisłego centrum miasta, zbudowano w 1903 roku^[17]. Inicjatorem budowy kolei dojazdowej był hrabia Zygmunt Czarnecki^[17]. W czasie II wojny światowej linia została wydłużona do Broniszewic^[17]. Kolej wąskotorowa funkcjonowała na odcinku Broniszewice ↔ Pleszew Wschód ↔ Pleszew Miasto ↔ Pleszew Wąskotorowy ↔ Dobrzyca ↔ Krotoszyn Wąskotorowy.

W 2006 roku uruchomiono na odcinku z Pleszewa do Kowalewa Pleszewską Kolej Lokalną (przewoźnik Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych)^[17].

Komunikację miejską na terenie miasta obsługują Pleszewskie Linie Autobusowe, na liniach miejskich i podmiejskich m.in. do Gołuchowa, Jarocina (linia P) i Kalisza (linia A)^[18]. Z Ostrowa Wielkopolskiego kursują do Pleszewa autobusy MZK Ostrów Wielkopolski (linia P); z Jarocina autobusy Jarocińskich Linii Autobusowych (linia PJ).

Od 1 maja 2011 roku Kaliskie Linie Autobusowe zawiesiły wszystkie kursy do Pleszewa^[19].

Od roku 2021 wprowadzono również linie wewnątrzmiejskie P1 i P2^[20].

Najbliższy międzynarodowy port lotniczy od Pleszewa to port lotniczy Poznań-Ławica (ok. 90 km). W 2014 roku przy ulicy Poznańskiej oddano do użytku sanitarne Lądowisko Pleszew-Szpital dla helikopterów.

Pleszew jest pierwszym w Polsce miastem 15-minutowym. W ciągu maksymalnie kwadransa pieszo, rowerem lub komunikacją miejską, można dostać się do najważniejszych punktów w mieście – szkoły, urzędu, sklepu, przychodni czy instytucji kultury lub miejsc sportu i rekreacji. Według założeń koncepcji wdrażane są inwestycje i nowoczesne rozwiązania, które ułatwiają życie mieszkańcom i sprawiają, że Pleszew staje się dobrym miejscem do życia. Koncepcja opiera się o sześć podstawowych filarów, według których podejmowane są konkretne działania w przestrzeni miejskiej. Są to łatwo dostępne żłobki i przedszkola, przyjazne szkoły (także artystyczne), atrakcyjny rynek mieszkaniowy, zróżnicowana oferta kulturalna, nowoczesne obiekty sportowe i miejsca rekreacji, a także wysoki poziom opieki zdrowotnej. Działania te są realizowane w oparciu o ochronę środowiska, z wykorzystaniem ekologicznych rozwiązań. Dzięki temu miasto staje się ekologiczne i ekonomiczne^[3].

Twórcą koncepcji miasta 15-minutowego jest prof. Carlos Moreno(inne języki) z francuskiej Sorbony, który dostrzegł pierwsze w Polsce kwadransowe miasto. Efektem jest zaproszenie Pleszewa do udziału w konsorcjum programu „Driving Urban Transitions” w towarzystwie: Wiednia, Genewy, Glasgow, Belfastu, uniwersytetów w: Lozannie, Monachium, Karlsruhe i Stuttgarcie oraz sieci miast C40. Projekt dotyczy modelu miasta 15 minut i wdrażanych polityk miejskich w zakresie zrównoważonej mobilności i mieszkalnictwa.

Pierwsi Żydzi pojawili się na terenie Pleszewa w XVI wieku. W mieście początkowo wystarczało pomieszczenie wynajmowane do celów modlitewnych.

W 1817 r. założono cmentarz żydowski. Na pocz. lat 20. XIX w. powstała gmina żydowska (rabin Elias Guttmacher.) i dom modlitwy, a na pocz. lat 30. XIX w. synagoga. Wówczas miasto zaieszkało ok. 100 rodzin żydowskich. W 1835 r. było to już 757 osób, zatem odsetek był dość znaczący.

Na terenie miasta funkcjonują cztery parafie rzymskokatolickie, które wchodzą w skład dekanatu pleszewskiego. W mieście działa zbór Świadków Jehowy (w tym grupa ukraińskojęzyczna) z Salą Królestwa^[21].

• Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pleszewie
• Kościół św. Floriana w Pleszewie
• Kościół Najświętszego Zbawiciela w Pleszewie
• Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w Pleszewie
• Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny; Prowincja Pleszewska

Miasta i gminy partnerskie Pleszewa^[22]:

Spangenberg, 1996

Saint-Pierre-d’Oléron, 1997

Morlanwelz, 2001

Westerstede, 2004

Kemer, 2012

• Anna Tęczyńska (księżna raciborska)
• Hanna Suchocka – polska polityk, prawniczka, dyplomatka i nauczycielka akademicka, w latach 1992–1993 prezes Rady Ministrów.

• miasta w Polsce
• Związek Miast Polskich

• Pleszew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 251 .
• Oficjalna strona Miasta i Gminy Pleszew
• Oficjalna strona Pleszewskiego Oddziału PTTK ze zdjęciami i opisami miejsc w Pleszewie