Pierwsza komunia święta

W starożytności komunia św. była po raz pierwszy udzielana zaraz po przyjęciu chrztu, nawet niemowlętom (pod postacią wina). Praktyka ta jest kontynuowana w Kościołach wschodnich^[3] [7] . W Kościele łacińskim z biegiem czasu zaprzestano stosować tę praktykę i zaczęto dopuszczać do komunii św. dzieci posiadające już pewną świadomość tego, czym jest Eucharystia. O dojrzałości dziecka decydowali rodzice wraz z duszpasterzem. W 1215 roku Sobór laterański IV określił, że każdy katolik po dojściu do używania rozumu powinien przynajmniej raz w roku (na Wielkanoc) po spowiedzi i odprawionej pokucie przystąpić do komunii^[b][8], co kilka wieków później potwierdził Sobór trydencki, wyklinając z Kościoła tych, którzy twierdzą inaczej^[c][9]. Dodatkowo Ojcowie Soboru potępili pogląd mówiący, że dzieciom nieposiadającym używania rozumu potrzebna do zbawienia jest komunia święta^[d][10]. Zła interpretacja nauki Kościoła doprowadziła do tego, że do komunii św. dopuszczano tylko starsze dzieci, a w wielu przypadkach już młodzież^[3] . Zaczęto bowiem określać dolną granicę wieku, w którym można przystąpić do komunii św. W niektórych krajach (Belgia, Holandia) wiek ten ustalono na szesnaście lat^[11].

Praktykę jednoczesnej komunii św. wielu dzieci wprowadzili w XVII wieku Księża Misjonarze. Uroczystość pierwszokomunijna była organizowana na zakończenie misji^[11]. Zwyczaj ten rozpowszechniał się poszczególnych diecezjach świata, a na ziemie polskie dotarł w I połowie XIX wieku. Około czterdziestu dzieci z kościoła św. Małgorzaty przyjęło I komunię św. 16 maja 1842 roku, w drugim dniu uroczystości Zesłania Ducha Świętego podczas nabożeństwa w archikatedrze w Poznaniu, w którym uczestniczył abp Marcin Dunin (Prymas Polski).

Organizowanie uroczystości pierwszokomunijnych przyjęło się w całym Kościele za pontyfikatu Piusa X, który podpisując dekret Świętej Kongregacji ds. Sakramentów Quam singulari nakazał urządzenie generalnej komunii św. dzieci przynajmniej raz w roku^[e][3] .

W Polsce przyjęło się udzielanie I komunii świętej dzieciom po dwuletniej katechizacji, a tylko w wyjątkowych przypadkach dopuszczano do Stołu Pańskiego dzieci młodsze, nawet przed rozpoczęciem nauki w szkole^[12]. W 2009 roku wskutek zmian w systemie edukacji wprowadzający wcześniejszy obowiązek szkolny dzieci, Komisja Wychowania Katolickiego Episkopatu Polski rozpoczęła pracę nad przesunięciem I komunii świętej do klasy III szkoły podstawowej^[13] . W niektórych diecezjach tej zmiany już dokonano.

Za względu na to, że w późnym średniowieczu pobożność adoracyjna zaczynała wypierać sakramentalne przyjmowanie Ciała Pańskiego^[14], Sobór laterański IV nakazał, aby wierni, którzy osiągnęli wiek rozeznania (używania rozumu), przystępowali do komunii św. przynajmniej raz w roku. Ów wiek rozeznania był przeważnie definiowany jako wiek, w którym dziecko potrafi odróżnić, co jest uczciwe, od tego, co uczciwe nie jest, a w kwestii wiary odróżnia zwykły chleb od Chleba Eucharystycznego.

Wiek, od którego powstaje obowiązek przystępowania do komunii św., w następujący sposób definiował św. Tomasz z Akwinu:

W podobnym duchu wypowiadał się św. Antonin:

Ogłoszony w 1983 roku Kodeks prawa kanonicznego określa wiek, w którym się domniemywa używanie rozumu, na siedem lat (KPK kan.97 § 2).

Przygotowanie do pierwszej komunii świętej odbywa się zarówno przy parafii, jak i w szkole^[15] . Wyjątkiem od tej zasady jest tzw. Wczesna Komunia Święta, do której dzieci i ich rodzice przygotowują się na specjalnych katechezach w parafii (rodzice włączają się wtedy aktywnie do przygotowania duchowego swoich dzieci do tej uroczystości)^[4] .

Uroczystość pierwszej komunii świętej obejmuje przedpołudniową mszę św. oraz nabożeństwo popołudniowe, po którym według zwyczajów parafialnych są rozdawane pamiątki pierwszokomunijne oraz robione wspólne zdjęcie^[16]. Zazwyczaj zdjęcia może wykonywać tylko akredytowany (tzn. posiadający licencję na robienie zdjęć podczas liturgii) fotograf^[17] .

Podczas uroczystości I komunii św. można wyróżnić następujące punkty:

• Msza (rano)
  • przywitanie dzieci przed kościołem;
  • błogosławieństwo dzieci przez rodziców (jeśli takowego nie było wcześniej w domu);
  • pokropienie wodą święconą;
  • procesja wejścia i po przybyciu do ołtarza rozpoczęcie mszy przez kapłana;
  • odczytanie czytań i wykonanie przypisanego śpiewu przez dzieci lub ich rodziców;
  • po kazaniu odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych;
  • modlitwa wiernych (dzieci lub ich rodzice);
  • przyniesienie darów ofiarnych przez dzieci;
  • przyjęcie przez dzieci komunii przed pozostałymi wiernymi;
  • pieśń dziękczynna w wykonaniu dzieci;
  • życzenia;
  • błogosławieństwo;
  • procesja wyjścia.
• Nabożeństwo popołudniowe połączone zazwyczaj z wręczeniem pamiątek komunijnych i wspólnym zdjęciem.

Dla podkreślenia ważności wydarzenia dzieci, które po raz pierwszy przyjęły Eucharystię, obdarowywane są przez najbliższych podarunkami.

• Biały tydzień
• sakrament Eucharystii
• Imelda Lambertini

• H. J. Sobeczko (red.): Agenda liturgiczna diecezji opolskiej. Opole: Wydawnictwo św. Krzyża, 1986.
• I. Bokwa (red.): Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła. I. Bokwa, T. Gacia, S. Laskowski, H. Wójtowicz (opr.). Poznań: Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, 2007. ISBN 978-83-7516-076-5.
• Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła. S. Głowa, I. Bieda (opr.). Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 2000. ISBN 83-7015-360-7.
• Benedykt Glinkowski. Kiedy dziecko może być dopuszczone do przyjmowania Komunii św?. „Przewodnik Katolicki”. 51, 2002. Poznań: Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha. OCLC 6615240. [dostęp 2014-04-28]. 
• Dodatek II. Dekret świętej Kongregacji Sakramentów o wieku, w którym należy dzieci dopuszczać do pierwszej Komunii świętej (1910). W: Piotr Gasparri (opr.): Katechizm katolicki dla osób dorosłych, które pragną zdobyć pełniejszą znajomość nauki katolickiej. Warszawa: Te Deum, 2000.
• Dariusz Kowalczyk. Sakramenty inicjacji chrześcijańskiej. „Życie Duchowe”. 52, 2008. WAM. ISSN 1232-9460. [dostęp 2014-04-28]. 
• Mariusz Rzymek. Pierwsza Komunia Święta dla dziewięciolatków. Rozmowa z ks. dr. Markiem Studenskim. „Niedziela. Edycja bielsko-żywiecka”. 37, s. 4–5, 2013. [dostęp 2014-04-28]. 
• Andrzej Przybylski. Fotografowanie w kościele. „Niedziela”. 40, s. 23, 2006. ISSN 0208-872x. 
• Jerzy Józef Kopeć: Formy przygotowania do I Komunii św. w praktyce Kościoła w Polsce. W: R. Pierskała, H. J. Sobeczko (red.): Sakramenty inicjacji chrześcijańskiej w liturgii i praktyce duszpasterskiej. Materiały sympozjum zorganizowanego przez Katedrę Liturgii i Hagiografii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w Kamieniu Śląskim w dniach 4–5.11.1996. Opole: 1996, s. 143–162, seria: Sympozja. ISBN 83-86865-28-8.
• Kardynałowie, Arcybiskupi i Biskupi zgromadzeni na 348. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski, Komunikat z 348. Zebrania Plenarnego KEP, Łomża/Giżycko: episkopat.pl, 21 czerwca 2009 [dostęp 2009-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-06] .
• Stefan Koperek: Rys historyczny rozwoju liturgii mszalnej. W: Wacław Świerzawski (red.): Msza święta. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1992, s. 25–61, seria: Mysterium Christi.
• Jan Paweł II: Wstańcie, chodźmy!. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM, 2004. ISBN 83-88971-86-7.
• J. Próchniewicz, J. Kurosz, B. Misiek, M. Węcławski, D. Wosicka: Wczesna Komunia Święta. Poznań: Wydawnictwo Piotra i Pawła.
• Tylko religia przygotowuje do sakramentów. Episkopat Polski, 29.08.2013. [dostęp 2014-06-13].

• Strona o wczesnej Komunii św.