Pieniaki
Pieniaki (ukr. Пеняки) – wieś na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie brodzkim; do 1945[1] w Polsce, w województwie tarnopolskim, w powiecie brodzkim, siedziba gminy Pieniaki.
.jpg) Kościół w Pieniakach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Powierzchnia | 1 642 km² |
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy | +380 3266 |
| Kod pocztowy | 80664 |
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 49°53′42″N 25°11′13″E/49,895000 25,186944 | |
Historia
W 1866 w Pieniakach przebywał polski malarz Artur Grottger, 24 lipca wykonał rysunek przedstawiający trzech Sybiraków pracujących nad wyciosaniem krzyża[2].
We wsi swoją siedzibę miały parafie greckokatolicka i rzymskokatolicka. Kościół pw. Alfonsa Rodrigueza, ufundowany w XIX w. przez Anielę z Bielskich Miączyńską, został całkowicie zniszczony w czasie I wojny światowej. Od tej pory nabożeństwa odbywały się w kaplicy dworskiej[3].
W skład sołectwa Pieniaki wchodziły kolonia Hucisko Pieniackie, zamieszkałe wyłącznie przez Polaków, oraz leśniczówka Rąbana. W latach 1943–1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN – UPA oraz dywizji SS Galizien zamordowali na terenie sołectwa 159 Polaków, w tym ks. Józefa Pikotę i leśniczego Grzegorza Jerzego Żelaznego[4].
Zabytki
- zamek w Pieniakach, wybudowany w XVII w.[5],
- pałac przebudowany z zamku – własność Miączyńskich, m.in. Ignacego, i Cieńskich (1776), a pod koniec XIX w. Włodzimierza hr. Dzieduszyckiego. Przebudowany według projektu m.in. Merliniego i Fontany. W pałacu znajdowały się ścienne malowidła al fresco, urozmaicone sztukateriami i mozaiką, galeria obrazów zebrana przez Ignacego Miączyńskiego, ryciny i litografie, mapy geograficzne. W cieplarni znajdowały się rzadkie okazy storczyków i palm[6]. Ostatnim właścicielem był Stanisław Cieński, syn polityka Tadeusza Cieńskiego[3]. Obecnie ruiny.
Urodzeni
- Jan Cieński (1905–1992) – polski ksiądz rzymskokatolicki, biskup.
- Adam Lewak (1891–1962) – polski historyk, bibliotekarz.
- Alfonsyna Miączyńska (1836[7]–1919) – żona Wł. Dzieduszyckiego, założyciela Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie[8]
Zmarli
- Antoni Bielski (zm. 28 lutego 1789) – polski szlachcic, łowczy nadworny koronny, starosta czerwonogródzki, starosta rabsztyński, 19 listopada 1778 otrzymał tytuł hrabiowski austriacki od cesarzowej Marii Teresy[9].
- ks. Józef Wieczorek – proboszcz rzymskokatolickiej parafii w Pieniakach, zastrzelony 26 czerwca 1941 r. przez żołnierzy sowieckich[10].
Przypisy
Bibliografia
- Wioletta Brzezińska-Marjanowska. Klasycystyczna architektura pałacowa na Wołyniu ok. 1780-1831 r.
- Pieniaki na str. Bondi. Beata Szykulska.
Linki zewnętrzne
- Pieniaki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 88.
- Pieniaki, wieś na Podolu. kdajczak.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-29)].
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona