Parnassius stoliczkanus
Parnassius stoliczkanus – wysokogórski gatunek motyla z rodziny paziowatych. Opisany przez Cajetana Feldera i jego syna Rudolfa w 1864 roku na podstawie okazów z Himalajów. Nazwa gatunkowa honoruje morawskiego przyrodnika i badacza fauny Indii, Ferdinanda Stoliczkę (1838–1874), który złowił opisane okazy[1]. Angielska nazwa motyla to Ladak Banded Apollo[2][3][4].
Parnassius stoliczkanus | |||
C. & R. Felder, 1864 | |||
![]() Samica Parnassius stoliczkanus nicevilli | |||
![]() Samica Parnassius stoliczkanus atkinsoni | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Plemię | |||
Rodzaj | |||
Podrodzaj | Koramius | ||
Gatunek | Parnassius stoliczkanus | ||
Synonimy | |||
|
Występowanie
Spotykany w Afganistanie (w Badachszanie i prawdopodobnie Nuristanie), północnych Indiach (Dżammu i Kaszmir – Ladakh, Himachal Pradesh, Uttar Pradesh), północny Kaszmir, Kumaun), Pakistanie i Tybecie. Bardzo rzadki, objęty ochroną w Indiach[3][5].
Podgatunki
Gatunek jest mocno zróżnicowany – wyróżnia się szereg podgatunków (dziewięć według Bryka[6], siedem zdaniem Talbota[7], piętnaście według Turlina[8]):
- Parnassius stoliczkanus atkinsoni (Moore) – występuje w Indiach (Dżammu i Kaszmir – Pir Panjal, dolina Gilgit, Haramosh)
- Parnassius stoliczkanus zojilaica Tytler, 1926 (syn. var. zogilaicus Tytler, 1926) – północny Kaszmir, przełęcz Zoji La
- Parnassius stoliczkanus stoliczkanus C. & R. Felder – Himachal Pradesh, Dżammu i Kaszmir (Ladakh)
- Parnassius stoliczkanus spitiensis Bang-Haas, 1927 – Himachal Pradesh – zasięg ograniczony do doliny Spiti[9]
- Parnassius stoliczkanus florenciae Tytler, 1926 – Uttarakhand, północny Kumaon;
- Parnassius stoliczkanus nicevilli Avinoff, 1916
- Parnassius stoliczkanus rileyi Tytler
- Parnassius stoliczkanus nobuko Ohya, 1996
- Parnassius stoliczkanus beate Eisner, 1939
- Parnassius stoliczkanus forma cardinalina Avinoff, 1916
- Parnassius stoliczkanus davidi Eisner, 1971
- Parnassius stoliczkanus gracilis Bryk & Eisner, 1932
- Parnassius stoliczkanus harutai Omoto & Kawasaki, 1998
- Parnassius stoliczkanus imitator Bryk & Eisner, 1932
- Parnassius stoliczkanus kumaonensis Riley 1926
- Parnassius stoliczkanus parangensis Eisner, 1939
- Parnassius stoliczkanus tenuis Bryk & Eisner, 1932
- Parnassius stoliczkanus thomas Eisner, 1939
- Parnassius stoliczkanus tytlerianus Bryk & Eisner, 1932
- Parnassius stoliczkanus zanskaricus Bang-Haas, 1935
Gatunek wysokogórski – motyle te obserwowano w dolinie Spiti na wysokości 4570 m n.p.m.[2]. Imagines pojawiają się od czerwca do sierpnia[2].
Niektórzy autorzy, np. Curt Eisner i Phillip R. Ackery, uważali P. stoliczkanus za podgatunek P. delphius (Eversmann)[10].
Najbliżej spokrewnionym gatunkiem jest Parnassius stenosemus. Dawniej uważany za lokalną odmianę lub podgatunek P. stoliczkanus, ale dzięki badaniom DNA mitochondrialnego ustalono, że tak nie jest[11].
Wygląd
Rozpiętość skrzydeł przednich u obu płci wynosi 50–59 mm[2]. U samców wierzch skrzydeł jest matowo biały, bez czerwonej plamy w obszarze pierwszej żyłki medialnej skrzydła przedniego. Nasada i brzeg kostalny opylone czarnymi łuseczkami. Komórkę środkową skrzydeł przednich w części środkowej i górnej przecinają krótkie czarne poprzeczne paski, zazwyczaj nie dochodzące do żyłki medialnej. Na skrzydle tylnym dwie czarne plamy z czerwoną źrenicą; mniejsza z nich (oczko subkostalne) często nieobecna[2]. Bocznie od nich rząd pięciu małych, ciemnoniebieskich oczek – plam, umiejscowionych w obrębie czarnego obrzeża skrzydła. Samice różnią się odcieniem skrzydeł, który jest bardziej żółtawy. Deseń podobny jak u samców, jednak oczka przy brzegu skrzydła mają błękitne źrenice, a czerwona źrenica plamy na tylnych skrzydłach jest bledsza. Spód skrzydeł ubarwiony podobnie jak wierzch, deseń zbliżony, tak jak u wszystkich przedstawicieli rodzaju przezierny[12].
Czułki, głowa, tułów i odwłok czarne, pokryte brązowymi włoskami. Sfragis zapłodnionej samicy taka jak u Parnassius hunza[12].