Płonniki
Płonniki (Polytrichopsida) – klasa roślin należąca do gromady mchów, obejmująca gatunki charakteryzujące się wysokim stopniem organizacji gametofitów.
 Płonnik pospolity | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | płonniki |
| Nazwa systematyczna | |
| Polytrichopsida | |
Morfologia
- Splątek
- Drobny[3], w postaci silnie rozgałęziających się nici rozwijających się na powierzchni gleby. Nici zróżnicowane są na asymilacyjne zwane chloronemą i te, z których wyrastają łodyżki gametofitów, zwane kaulonemą. Z nici kontaktujących się z podłożem wyrastają chwytniki. Splątek często zachowuje się nawet po rozwinięciu się łodyżek gametofitów[4].
- Gametofit
- Rośliny osiągające znaczne jak na mchy rozmiary, w przypadku dousonii Dawsonia osiągające 60 cm[4]. Ich łodyżki są wzniesione i ulistnione, czasem też poza tym także bezlistne i płożące. Przez środek łodyżek przebiega wiązka przewodząca z hydroidami i leptoidami, w przypadku łodyżek bezlistnych wiązka otoczona jest cylindrem komórek przypominających endodermę. Rozgałęzienia wiązki przewodzącej wnikają do listków łącząc się z żebrami (wyjątek wśród mchów). Listki posiadają pochwiastą nasadę, a na górnej (doosiowej) powierzchni pokryte są wzdłuż blaszkowatymi wyrostkami (tzw. lamellami) tworzonymi przez komórki z licznymi chloroplastami[4].
- Rośliny są dwupienne[3]. Gametangia, czyli plemnie i rodnie, powstają w odrębnych skupieniach. Perygonia, czyli skupienia plemni, wsparte są listkami większymi od innych, o zachodzących na siebie brzegach. Nadają one perygoniom kształt miseczki. W czasie deszczu krople wody uderzające w perygonia wyrzucają plemniki lub całe plemnie ułatwiając zapłodnienie. Skupienia rodni zwane są perychecjami, a liście je wspierające nazywa się perychecjalnymi. W skupieniach plemni i rodni często występują między gametangiami także płonne, nitkowate wstawki zwane parafizami[4].
- Sporofit
- Składa się z długiej sety, o budowie wewnętrznej podobnej do łodyżki gametofitu, oraz zarodni przykrytej okazałym czepkiem[4]. Zarodnia jest walcowata, od 2- do 6-kanciastej[3]. Perystom (ozębnia) jest typu komórkozębnego i składa się z 32 lub 64 ząbków (rzadko innej ich liczby). Czepek gęsto pokryty jest długimi włoskami[4].
Systematyka
- Pozycja systematyczna płonników na drzewie filogenetycznym mchów[5]
| mchy |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Systemetyka płonników
Płonniki Polytrichopsida są jedną z 8 klas wyróżnianych w obrębie współczesnych mchów Bryophyta[5][2]. W obrębie gromady zajmują pozycję siostrzaną względem Tetraphidopsida, a bazalną grupą dla tej pary jest monotypowa klasa Oedipodiopsida[5]. W części systemów klasyfikacyjnych ranga klas dla tych taksonów jest utrzymana[5][1] i wówczas wąsko ujmowana klasa płonników jest monotypowa i dzieli się następująco[5][1]:
klasa Polytrichopsida Doweld – płonniki
- rząd Polytrichales M. Fleisch. – płonnikowce
- rodzina Polytrichaceae Schwägr. – płonnikowate
Cała wymieniona wyżej grupa blisko spokrewnionych mchów bywa łączona w szeroko ujmowaną klasę Polytrichopsida i wówczas jej klasyfikacja wygląda następująco:
klasa Polytrichopsida Doweld – płonniki
- rząd Oedipodiales Goffinet & W. R. Buck
- rodzina Oedipodiaceae Schimp.
- rząd Tetraphidales M. Fleisch. – czterozębowce
- rodzina Tetraphidaceae Schimp. – czterozębowate
- rząd Polytrichales M. Fleisch. – płonnikowce
- rodzina Polytrichaceae Schwägr. – płonnikowate
Jeszcze na początku XXI wieku do klasy też włączano rząd bezlistowców Buxbaumiales[6], współcześnie zajmujących pozycję bazalną w obrębie prątników Bryopsida[5][2].