Pęcherzyk jajnikowy
Pęcherzyk jajnikowy – pęcherzyk wypełniający zewnętrzną warstwę jajnika, zawierający oocyt wraz z komórkami towarzyszącymi[1]. U samicy człowieka rozumnego w chwili narodzin jajniki zawierają od 1 do 2 mln pęcherzyków, jednakże tylko ok. 500 z nich dojrzewa w okresie między pokwitaniem a przekwitaniem (menakme)[2], po którym pęcherzyki zanikają[3]. Przed owulacją komórki pęcherzyków wytwarzają estradiol, zaś po owulacji reszta komórek przemienia się w ciałko żółte[2].
Rozmiar
Pęcherzyki jajnikowe osiągają różne rozmiary, w zależności od gatunku. Przykładowe rozmiary pęcherzyków jajnikowych:
Dojrzewanie
Pęcherzyk pierwotny
Pęcherzyk jajnikowy zawiera początkowo komórkę jajową[wymaga weryfikacji?] o jasnej cytoplazmie[6]. Cykl dojrzewania pęcherzyków rozpoczyna się wraz z powstaniem oogonii[9], która, otoczona jedną warstwą komórek pęcherzykowych[9][6], zwanych też pęcherzykowatymi lub ziarnistymi[6], tworzy pęcherzyk pierwotny, leżący najbliżej powierzchni jajnika. W czasie dwukrotnego zwiększenia rozmiarów oogonii, zwanej od tego momentu oocytem I rzędu, komórki pęcherzykowe dokonują podziału, w wyniku którego tworzą nabłonek wielowarstwowy, który wraz z oogonią nosi nazwę oocytu II rzędu[9].
Pęcherzyk wzrastający
Oocyt I rzędu zwiększa swoją objętość i jest otoczony osłonką. W pęcherzyku występuje wiele warstw komórek ziarnistych. Cały pęcherzyk otoczony jest osłonką pęcherzyka.
Pęcherzyk dojrzały (Graafa)
Pęcherzykiem dojrzałym (Graafa) nazywany jest oocyt II rzędu otoczony komórkami odżywczymi (wieniec promienisty, łac. corona radiata) wraz z płynem pęcherzykowym[11][12][13]. Pęcherzyk pierwotny wzrasta oraz rozwija się w pęcherzyk Graafa[d] (łac. folliculi ovarici vesiculosi[3]) dzięki działaniu hormonów tarczycy[14] oraz hormonu folikulotropowego[e][16][17], którego antagonistą jest prolaktyna (jej nadmierne wydzielanie w okresie laktacji hamuje sekrecję hormonu folikulotropowego)[16].
Oocyt w pęcherzyku Graafa zlokalizowany jest na wzgórku jajonośnym[3][18]. Pęknięcie pęcherzyka Graafa[f] pod wpływem ciśnienia płynów wewnątrz niego[11][20] powoduje powstanie ubytku, który wypełnia się krwią[3][20] pochodzącą z sąsiednich, uszkodzonych naczyń krwionośnych. Skrzepnięta krew tworzy ciałko czerwone (łac. corpus rubrum[3])[3][20]. Zbliznowacenie łącznotkankowe ubytku oraz wzrost osłonki i komórek pęcherzykowych, w których dochodzi do gromadzenia się progesteronu, doprowadza do powstania ciałka żółtego (łac. corpus luteum[3]), które w czasie ciąży, jako ciałko żółte ciążowe[g], hamuje rozwój dalszych pęcherzyków Graafa. W przypadku braku zapłodnienia ciałko żółte menstruacyjne zanika pozwalając na rozwój kolejnych pęcherzyków Graafa[20]. Niezależnie od tego, ciałko żółte przeradza się w ciałko białawe (łac. corpus albicans) wskutek zastąpienia przez tkankę chrzęstną włóknistą[3]. Liczba pękniętych pęcherzyków Graafa u samic świń parzonych z dwoma samcami jest większa niż u samic kojarzonych tylko z jednym partnerem[21].
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Janusz Gill: Zarys anatomii i fizjologii zwierząt gospodarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1968.
- Preludium do ciąży. W: Robert Rugh, Landrum Shettles: Od poczęcia do narodzin. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1979.
- Steven Wasserman: Rozmnażanie zwierząt. W: Neil Campbell, Jane Reece: Biologia. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2012. ISBN 978-83-7510-392-2.
- Układ rozrodczy. W: Stanisław Zawistowski: Technika histologiczna, histologia oraz podstawy histopatologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1983.
- Jama miednicy. W: Olgierd Narkiewicz, Sławomir Wójcik, Jerzy Dziewiątkowski: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010. ISBN 978-83-200-4108-8.
