Ogończyk czarnolicy

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał polski przyrodnik Władysław Taczanowski w 1877 roku na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”. Autor nadał mu nazwę Synallaxis tithys, a jako miejsce typowe podał Lechugal, Tumbes w Peru^[5][6]. Holotypem była samica dostarczona przez Jana Sztolcmana^[6]. Badania molekularne wykazały, że ogończyk czarnolicy jest najbliżej spokrewniony z ogończykiem jednobarwnym (Synallaxis unirufa), ogończykiem czarnogardłym (Synallaxis castanea), ogończykiem kreskowanym (Synallaxis cinnamomea), ogończykiem rdzawolicym (Synallaxis cherriei) i ogończykiem rdzawym (Synallaxis rutilans)^[7]. Jest gatunkiem monotypowym^[8][9][10].

• Synallaxis: gr. συναλλαξις sunallaxis, συναλλαξεως sunallaxeōs „wymiana, zamiana”^[11].
• tithys: gr. τιτις titis, gr. τιτιδος titidos – mały ćwierkający ptak^[6][12].

Mały ptak o tęczówkach od czerwonobrązowych do szarobrązowych, nogi i stopy szare lub jasnoszare, a czasami niebieskawo-rogowe. Nie występuje dymorfizm płciowy. Dziób dosyć długi i cienki, górna szczęka od czarnej do ciemnoszarej, żuchwa od niebieskoszarej do szarej. Gatunek ten jest w większości ciemnoszary. Czoło i okolice oczu oraz podbródek i gardło czarne. Od dzioba pod policzkami ciągnie się szary wąs, który rozszerza się i łagodnie przechodzi w szarą szyję. Góra głowy i grzbiet ciemnoszare. Plecy i zad przechodzą od szarobrązowego do ciemnobrązowego. Skrzydła płowo-rude, lotki ciemnobrązowe z rudobrązowymi obrzeżami. Ogon ciemnobrązowy, stopniowany, dość długi z ośmioma sterówkami o postrzępionych końcach. Dolne części ciała szare z bledszym odcieniem na brzuchu. Pokrywy podogonowe i boki ciała z oliwkowym odcieniem. Młode osobniki są bardziej oliwkowe, a spód ciała często mają nakrapiany^[4][13].

Długość ciała 16–17 cm, masa 14–18 g^[4][13].

Ogończyk czarnolicy występuje w nadmorskich pasmach gór w zachodnim i południowo-zachodnim Ekwadorze oraz na niewielkim obszarze północno-zachodniego Peru^[2]. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 42,5 tys. km². Występuje w zakresie wysokości od 50 do 1290 m n.p.m.^[13][14]

Jego głównym habitatem są tropikalne wilgotne lasy górskie i nizinne, także lasy wtórne; występuje głównie w gęstym podszycie^[2][13] (rzadko w średnim piętrze lasów^[2]), także w zaroślach przyległych do lasów^[13]. Długość pokolenia jest określona na 3,8 roku^[14]. Ptak ten żeruje zazwyczaj w parach, a czasami w stadach mieszanych. Raczej nie jest spotykany pojedynczo. Niewiele wiadomo na temat diety ogończyka czarnolicego. Składa się głównie z chrząszczy, prostokrzydłych i błonkoskrzydłych. Zaobserwowano, że podejmuje pokarm z liści i niewielkich gałęzi na wysokości do 2 m nad poziomem gruntu^[13].

Prawie nie ma informacji o rozmnażaniu i gniazdowaniu tego gatunku. Sezon lęgowy prawdopodobnie trwa od stycznia do kwietnia. Młodego ptaka odłowiono w sierpniu. Buduje gniazda w kształcie kuli z patyków o wymiarach około 30 na 30 cm, umiejscowione na drzewach wśród pnączy na wysokości 3–7 m nad poziomem ziemi^[13].

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ogończyk czarnolicy jest uznawany za gatunek narażony (VU, ang. Vulnerable)^[2]. Wielkość populacji jest szacowana na więcej niż 2500, a mniej niż 10 000 dorosłych osobników, a gatunek ten określany jest od rzadkiego do pospolitego. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako spadkowy ze względu na zmniejszanie się jego naturalnego habitatu^[14].

BirdLife International wymienia 15 ostoi ptaków IBA, w których ten gatunek występuje – 10 w Ekwadorze i 5 w Peru. Są to m.in.: Park Narodowy Cerros de Amotape, Park Narodowy Machalilla, Cordillera El Bálsamo, rezerwaty Bosque Protector Cerro Blanco, Bosque Protector Puyango^[14].

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].