Mleczaj wodnisty

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1815 r. Augustin Pyramus de Candolle nadając mu nazwę Agaricus serifluus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Lactarius^[1].

Synonimy naukowe^[2]:

• Agaricus serifluus DC. 1815
• Galorrheus serifluus (DC.) P. Kumm. 1871
• Lactarius camphoratus var. serifluus (DC.) Barbier 1901
• Lactifluus serifluus (DC.) Kuntze 1891

Po raz pierwszy nazwę polską (mleczaj serwatkowy) podała Alina Skirgiełło w 1998 r. Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował inną nazwę – mleczaj wodnisty. Nawiązuje ona do wodnistego mleczka, podczas gdy nazwa A. Skirgiełło nawiązywała do serwatki^[3].

Kapelusz

Średnica 2–6(9) cm, kształt początkowo płaski, potem płytko wklęsły, czasami z niewielkim garbkiem. Brzeg krótko podwinięty i szybko wyprostowujący się, u starszych okazów nieco falisty. Powierzchnia podczas wilgotnej pogody lepka i matowa, u starszych okazów drobno brodawkowana. Barwa ciemna: czerwonobrązowa w, lub czarniawobrązowa, u starszych okazów blaknąca do nieco oliwkowej. Brak pręgowania^[4] (co najwyżej widoczne jest ono tylko na krawędzi brzegu)^[5].

Trzon

Wysokość 3–8 cm, grubość 0,4–1,2 cm, kształt cylindryczny, początkowo pełny, później pusty. Powierzchnia gładka, u młodych okazów cynamonowożółta, u starszych coraz bardziej czerwonobrązowa, u podstawy ciemniejsza^[4].

Blaszki

Przyrośnięte lub krótko zbiegające, gęste, z międzyblaszkami, niektóre rozwidlone. Początkowo są żółtawe z cielistym odcieniem, później cielistorude^[4].

Miąższ

Cienki, w kapeluszu o barwie od jasnocytrynowej do brudnoochrowej, w trzonie rudawy. Smak nieprzyjemny, zapach przypominający pluskwiaki. Mleczko jest wodnisto-białe, początkowo wydziela się obficie. Nie zmienia barwy, smak ma łagodny^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników jasnożółtawy. Zarodniki niemal kuliste, o rozmiarach 7,5–9 × 7–8 μm. Powierzchnia z licznymi i dość dużymi brodawkami połączonymi łącznikami tworzącymi gęstą siateczkę. Podstawki o rozmiarach 36–42 × 8–10 μm. Charakterystyczną cechą są cystydy – nie są one wrzecionowate, jak u innych mleczajów, lecz mają kształt pęcherzykowato-gruszkowaty^[4].

Występuje w Europie, Ameryce Północnej i Japonii^[6]. W polskim piśmiennictwie mykologicznym opisano wiele jego stanowisk^[3].

Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, głównie w grądach i buczynach. Pojawia się od lipca do października^[4]. Najczęściej rośnie pod grabami, bukami i dębami^[7].

• Niektórzy autorzy (Marcel Bon) utożsamiają gatunek Lactarius serifluus z Lactarius cremor^[5].
• Istnieje wiele podobnych gatunków mleczajów, np. mleczaj kamforowy (Lactarius camphoratus)^[7].