Mleczaj liliowy
Mleczaj liliowy, mleczaj fioletowy (Lactarius lilacinus Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
![]() | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek | mleczaj liliowy |
Nazwa systematyczna | |
Lactarius lilacinus Fr. Epicr. syst. mycol.: 348 (1838) [1836-1838] | |
Zasięg | |
![]() Zasięg w Europie |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/2009-08-24_Lactarius_lilacinus_%28Lasch-_Fr.%29_Fr_86963.jpg/220px-2009-08-24_Lactarius_lilacinus_%28Lasch-_Fr.%29_Fr_86963.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Bresadola_-_Lactarius_lilacinus.png/220px-Bresadola_-_Lactarius_lilacinus.png)
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Ma 9 synonimów. Niektóre z nich:
- Lactarius lilacinus subsp. eulilacinus Singer 1942
- Lactarius lilacinus subsp. mitificus (Britzelm.) Singer 1942
- Lactarius lilacinus var. minor Killerm. 1933
- Lactarius lilacinus var. mitificus (Britzelm.) Killerm. 1933[2].
Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. nadali mu polską nazwę mleczaj fioletowy, W. Wojewoda w 2003 r. zarekomendował nazwę mleczaj liliowy[3]
Morfologia
Średnica 3–8, rzadko do 10 cm, początkowo niemal płaski, potem z zagłębieniem na środku. Powierzchnia sucha, matowa, delikatnie filcowata, lub kosmkowato-łuseczkowata. Kosmki przylegające. Zwykle jest jednobarwna, ametystowoliliowa, mięsistoliliowa lub srebrzysto-szaro-liliowa, czasami z jedną, ciemniejszą, koncentryczną pręgą, z wiekiem jaśniejąca i u starszych okazów różowoszara. Brzeg przez długi czas słabo podwinięty[4].
Z międzyblaszkami, przyrośnięte lub nieco zbiegające, rzadkie, czasami przy trzonie rozwidlające się, wąskie, początkowo brudno-cielisto-żółtawe, potem jasnoochrowe z pomarańczowym odcieniem[4].
O wysokości 4–7 cm i grubości 0,4–0,8 cm, walcowaty, kruchy, początkowo pełny, w stanie dojrzałym pusty. Powierzchnia ochroworóżowawa z liliowym lub pomarańczowobrązowym odcieniem, w górnej części ziarenkowato-kosmkowata i jasnoochrowa[4].
Cienki, w kapeluszu o barwie od białawej bladoliliowej, w trzonie brudnoochrowy, w smaku początkowo łagodny, ale po dłuższym czasie piekący. Mleczko wydziela się słabo, jest wodnistobiałe, a zasychając tworzy szarozielonkawe grudki. Ma słaby zapach, w eksykatach podobny do zapachu cykorii[4].
W zależności od wieku owocników o barwie od białawej do kremowej[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 7,5–8,5 × 6–7 µm, o kształcie od elipsoidalnego do kulistego, pokryte drobnymi brodawkami i cienki, łączącymi je listewkami tworzącymi na powierzchni delikatną siateczkę. Podstawki 40–50 × 8–10 µm. Cystydy rzadkie, przy czym cheilocystydy liczniejsze od pleurocystyd, wrzecionowate, 30–50 × 5–7 µm[4].
- Gatunki podobne
Bywa mylony z mleczajem łuseczkowatym (Lactarius spinosulus), który rośnie w sąsiedztwie olsz, ale także brzóz i świerków. Odróżnia się ornamentacją zarodników; ma znacznie grubsze i bardziej równoległe listewki łączące brodawki[4]. Odróżnia się także barwą; w stanie suchym ma kapelusz fioletowokarminoworóżowy, w stanie wilgotnym jest ciemniejszy, ponadto ma powierzchnię bardziej łuseczkowatą[5].
Występowanie i siedlisko
Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tu szeroko rozprzestrzeniony, Poza Europą podano tylko pojedyncze stanowiska w Ameryce Północnej, Afryce i Azji[6]. W Polsce w 2003 r. W. Wojewoda przytoczył ponad 20 stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[7]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[8]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status gatunku rzadkiego – potencjalnie zagrożonego z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[9].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach[3], głównie pod olszami, zwłaszcza olszą szarą[3], przeważnie w sąsiedztwie ich pni i pniaków, szczególnie na wilgotnych miejscach. Często występuje małymi kępkami lub w dużych grupach[4].