Minuskuł 33
Minuskuł 33 (wedle numeracji Gregory–Aland), δ 48 (von Soden)[1] – rękopis Nowego Testamentu pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim z IX wieku. Zawiera marginalia (podział tekstu). Dawniej był znany jako Codex Colbertinus 2844[2]. Reprezentuje aleksandryjską tradycję tekstualną, z naleciałościami tradycji bizantyńskiej. Od końca XVIII wieku cieszy się zainteresowaniem krytyków tekstu. Jest cytowany w krytycznych wydaniach greckiego tekstu Nowego Testamentu. Rękopis został zniszczony przez wilgoć i jest trudny do odczytania. Przechowywany jest w Paryżu.
 Folio 100 verso (facsimile Alandów) | |
| Data powstania | IX wiek |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Numer | 33 |
| Zawartość | Nowy Testament |
| Język | grecki |
| Rozmiary | 37,5 × 24,8 cm |
| Typ tekstu | |
| Kategoria | I/II |
| Miejsce przechowywania | |
Opis rękopisu
Kodeks zawiera tekst Nowego Testamentu, z wyjątkiem Apokalipsy, na 143 pergaminowych kartach (37,5 cm na 24,8 cm)[3], z kilkoma lukami (Ewangelia Marka 9,31–11,11; 13,11–14,60; Łukasz 21,38-23,26)[2]. Zawiera też nieco materiału z ksiąg proroczych Starego Testamentu. Kolejność ksiąg jest typowa dla greckich rękopisów NT: cztery Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy powszechne i Listy Pawła (List do Hebrajczyków umieszczony przed 1. Listem do Tymoteusza)[2].
Tekst rękopisu pisany jest jedną kolumną na stronę, 48–52 linijek w kolumnie[3]. Według Scrivenera litery są okrągłe i piękne. Skryba zasadniczo stosuje akcenty, choć czasem pomija je. Litera eta przypomina literę „h”. Skryba popełnia błędy itacyzmu[4]. Tregelles zauważył, że niemal każda karta kodeksu została uszkodzona przez wilgoć. Na skutek wilgoci karty skleiły się, a później po ich oddzieleniu znaczna część atramentu pozostała na przeciwległej stronie. Jest tak zwłaszcza w tekście Dziejów Apostolskich[5].
Tekst rękopisu dzielony jest według κεφαλαια (rozdziałów), których numery umieszczono na marginesie tekstu. W górnym marginesie zawiera τιτλοι (tytuły) owych rozdziałów. Ponadto przed każdą z ksiąg umieszczone zostały listy κεφαλαια (spis treści)[4][2].
Zawiera Aparat Eutaliusza do Listów powszechnych i Listów Pawła oraz Prolegomenę do Listów powszechnych[2].
Tekst
Charakter tekstualny
Grecki tekst Ewangelii reprezentuje tekst aleksandryjski, z niewielką liczbą bizantyńskich naleciałości. Aland zaklasyfikował go do Kategorii II w Ewangeliach oraz do Kategorii I w pozostałych księgach[6]. Według Claremont Profile Method jest słabym reprezentantem tekstu aleksandryjskiego w Łk 1. Metodą tą przebadano trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20)[7]. Według Metzgera jest doskonałym reprezentantem tekstu aleksandryjskiego, jakkolwiek ma nieco bizantyńskich naleciałości, zwłaszcza w Dziejach i Listach Pawła[8].
W Dziejach Apostolskich reprezentuje dwie tradycje tekstualne. Najpierw w rozdziałach 1–10 rękopis jest w 55% zgodny z Kodeksem Watykańskim, a w 78% z tekstem bizantyńskim, natomiast tekst rozdziałów 11-28 zgodny jest z Kodeksem Watykańskim w około 80%, a z tekstem bizantyńskim w około 60%. A więc w rozdziałach 1–10 jest przewaga elementu aleksandryjskiego, natomiast w rozdziałach 11–28 – przewaga elementu bizantyńskiego[9]. Jest bliski dla minuskułu 2344, do tego stopnia, że oba rękopisy musiały mieć wspólnego przodka[10]. W Liście do Rzymian przeważa element bizantyński, w pozostałych Listach Pawła – element aleksandryjski, przy niemal zupełnym braku elementu bizantyńskiego. W Listach powszechnych jest bliski dla Kodeksu Aleksandryjskiego i jest doskonałym reprezentantem tekstu aleksandryjskiego[10].
Warianty tekstualne
Nie zawiera tekstu Pericope adulterae (Jan 7,53–8,11)[4]. Zawiera natomiast sporny tekst Mt 16,2b-3 (znaki czasu) jednak w nieco innym brzmieniu[11][12].
W Mt 8,13 zawiera dodatek (gr.) και υποστρεψας ο εκατονταρχος εις τον οικον αυτου εν αυτη τη ωρα ευρεν τον παιδα υγιαινοντα (a kiedy setnik wrócił do domu swego tej godziny, znalazł sługę zdrowego; por. Łk 7,10), dodatek ten zawierają również Sinaiticus, C, (N), Θ, (0250), f1, 1241), g1, syrh[13].
W Mt 16,12 zawiera unikalny wariant της ζυμης των Φαρισαιων (kwasu faryzeuszy). Zbliżony wariant ma Kodeks Synajski (chlebów faryzeuszy i saduceuszy)[14].
W Mt 27,9 w zwrocie επληρωθη το ρηθεν δια Ιερεμιου του προφητου (wypełniło się słowo powiedziane przez Jeremiasz proroka) ominięte zostało słowo Ιερεμιου (Jeremiasza). Opuszczenie wspierane jest przez rękopisy: Codex Beratinus, minuskuł 157, 1579, starołacińskie Codex Vercellensis (a) i Codex Veronensis (b), ponadto przez syrs, syrp oraz copbo. Wariant wynika prawdopodobnie stąd, że w Księdze Jeremiasza nie znajdzie się tego „słowa”, lecz w Księdze Zachariasza[15].
Historia
Scholz i Martin datowali rękopis na XI wiek, Gregory datował na IX lub X wiek[2]. Obecnie datowany jest na wiek IX przez INTF[3][16]. Miejsce powstania rękopisu, jak i jego wczesna historia rękopisu są nieznane. Na liście rękopisów Nowego Testamentu umieścił go Wettstein pod numerem 33[17]. Griesbach dał mu numer 17[18]. Obecnie figuruje pod numerem 33[3][16].
John Mill wykorzystał go w swoim wydaniu greckiego tekstu Nowego Testamentu (1709) – jako Colbertinus 8 – w którym wyliczył niektóre jego warianty. Wykaz wariantów sporządził dlań Larroque, który jednak nie był dokładny[19]. Rękopis badali Griesbach[18], Birch, Scholz, Tregelles, Paulin Martin[20] i wielu innych. Griesbach skolacjonował tekst Mt 1–18. Scholz sporządził wybiórczy wykaz wariantów rękopisu. Tregelles skolacjonował cały rękopis i ocenił, że spośród wszystkich rękopisów, których tekst miał okazję kolacjonować, ten był najtrudniejszy do odczytania[21].
J.G. Eichhorn (1752–1827) nazwał go „królową minuskułów”[22][23]. Dzisiaj jednak „królowa” ma kilka rywalek (81, 892, 1175, 1739)[10]. Jest jednym z nielicznych minuskułów, którym Brooke Foss Westcott i Fenton John Anthony Hort poświęcili uwagę. Ich zdaniem rękopis przekazuje wiele przedbizantyjskich lekcji[24].
Rękopis został włączony do aparatu krytycznego przez Kurta Alanda w jego 25 wydaniu Novum Testamentum Graece (1963)[25]. Jest cytowany w naukowych wydaniach greckiego Novum Testamentum Nestle-Alanda (NA26, NA27). NA27 cytuje go jako świadka I rzędu[26].
.jpg)
Fotograficzne facsimile kodeksu opublikował Dean Burgon, którego fragment wykorzystał Scrivener w swoim „A Plain Introduction”[27]. Kolejne facsimile opublikował William Hatch w 1951 i Alandowie w 1982[28].
Obecnie przechowywany jest we Francuskiej Bibliotece Narodowej w Paryżu, pod numerem katalogowym Gr. 14[3][16].
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- K. Aland, M. Welte, B. Köster, K. Junack: Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neues Testaments. Wyd. 2. Berlin, New York: Walter de Gruyter, 1994, s. 48. (niem.).
- S.P. Tregelles: Latin and Greek New Testament. London: 1857–1879. (ang.).
- T.C. Geer. The two Faces of Codex 33 in Acts. „Novum Testamentum”. XXXI, 1, 1989. (ang.).
- Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration. Wyd. 4. New York, Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 87–88. ISBN 978-0-19-516122-9. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Grec 14 BnF
- Minuscule 33, [w:] R. Waltz, Minuscule 33, [w:] Encyclopedia of Textual Criticism, skypoint, 2007 (ang.).