Melityna
Melityna – główny składnik jadu europejskiej pszczoły miodnej Apis mellifera.
Melityna stanowi ponad 50% suchej masy jadu. Jest to peptyd liniowy składający się z 26 aminokwasów, rozpuszczalny w wodzie oraz o właściwościach amfifilowych[1]. Wiele badań wykazało biologiczne działanie melityny jako substancji przeciwbakteryjnej, przeciwwirusowej, przeciwgrzybiczej, przeciwpasożytniczej i sugeruje, że melityna ma nieselektywną aktywność niszczącą komórki żywe oraz że działa fizycznie i chemicznie, niszcząc wszystkie błony komórkowe: prokariotyczne i eukariotyczne[2][3][4].
Funkcja
Podstawową funkcją melityny jako składnika jadu pszczelego jest wywoływanie bólu i niszczenie tkanek osobników stwarzających zagrożenie dla pszczół. Jednak u pszczół miodnych melityna ulega ekspresji nie tylko w gruczole jadowym, ale także w innych tkankach po zakażeniu patogenami. Dwie cząsteczki jadu, melityna i sekapina, które ulegają nadmiernej ekspresji u pszczół miodnych zakażonych różnymi patogenami, prawdopodobnie wskazują na rolę melityny w odpowiedzi immunologicznej pszczół na choroby zakaźne[5].
Budowa
Melityna to mały peptyd bez mostka dwusiarczkowego; N-końcowa część cząsteczki jest głównie hydrofobowa, a C-końcowa część jest hydrofilowa i silnie zasadowa. W wodzie tworzy tetramer, ale może również spontanicznie zintegrować się z błonami komórkowymi[6].
Mechanizm działania
Wstrzyknięcie melityny zwierzętom i ludziom powoduje uczucie bólu. Peptyd wykazuje silne działanie powierzchniowe na błony komórkowe, powodując tworzenie porów w komórkach nabłonka i niszczenie czerwonych krwinek poprzez hemolizę. Melityna aktywuje także komórki nocyceptora (receptora bólu) poprzez różne mechanizmy[7].
Melityna może otwierać kanały termalne nocyceptora TRPV1 poprzez metabolity cyklooksygenazy, powodując depolaryzację komórek nocyceptorów. Tworzenie porów w komórkach powoduje uwolnienie cytokin prozapalnych. Aktywuje również otwieranie przejściowych potencjalnych kanałów receptora za pośrednictwem receptora sprzężonego z białkiem G. Wreszcie melityna reguluje w górę ekspresję kanałów sodowych Nav1.8 i Nav1.9 w komórce nocyceptora, powodując długoterminowe wyzwalanie potencjału czynnościowego i odczuwanie bólu[7].
Melityna hamuje kinazę białkową C, kinazę białkową zależną od Ca2 + / kalmoduliny II, kinazę łańcucha lekkiego miozyny i Na + / K + -ATPazę (błona synaptosomalna). Mellityna blokuje pompy transportowe, takie jak Na + -K + -ATPase i H + -K + -ATPase.
Toksyczność
Melityna jest głównym związkiem jadu pszczelego, odpowiedzialnym za potencjalną toksyczność użądlenia pszczoły, które u niektórych osób wywołuje reakcję anafilaktyczną. W miejscach użądleń pojawia się miejscowy ból, obrzęk i zaczerwienienie skóry, a jeśli pszczoły zostaną połknięte, może rozwinąć się zagrażający życiu obrzęk gardła i dróg oddechowych[8].