Marzanka barwierska
Marzanka barwierska[4] (Asperula tinctoria L.) – gatunek rośliny z rodziny marzanowatych.
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek | marzanka barwierska |
Nazwa systematyczna | |
Asperula tinctoria L. Sp. pl. 1:104. 1753[3] |
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w Europie i Rosji[5]. W Polsce występuje na niżu, najliczniej na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim i w dolinie Wisły. W środkowej Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, a w południowej na Dolnym Śląsku i w pasie wyżyn. W Karpatach jest bardzo rzadka. Podana była tylko z jednego stanowiska w Kąclowej w Beskidzie Niskim (1950 r.) i jednego w Pieninach na Macelaku (1894 r.)[6].
Morfologia
- Łodyga
- 4-kanciasta, rozgałęziona, o wysokości 30-50(70) cm. Pod ziemią kłącze, z którego wyrasta jeden kwitnący pęd i kilka pędów płonnych[7].
- Liście
- Równowąskie o szerokości 1-1,5 mm. Dolne zebrane po 4-6 w okółkach, górne naprzeciwległe[7].
- Kwiaty
- 3-krotne, drobne, wyrastające w rozgałęzionych widlasto kwiatostanach podobnych do wierzchotki. Korona kwiatów biała, gładka, o długości 3-4 mm. Podsadki i przysadki jajowate[7].
- Owoc
- O długości około 2 mm i gładkiej powierzchni[7].
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje w świetlistych lasach i zaroślach i na ich obrzeżach[8]. Rozmnaża się przez nasiona oraz wegetatywnie[6]. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Seslerio-Scorzoneretum[9]. Liczba chromosomów 2n = 44[8].
Oprócz typowej formy gatunku w Czechach, Rumunii i na Węgrzech występuje podgatunek Asperula tinctoria subsp. hungarorum (Borbás ex Jáv.) Soó[10].
Zagrożenia
W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016) gatunek uznany w Polsce za narażony na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU)[11][12].
W Pieninach w 1981 r. gatunku nie udało się odnaleźć, wątpliwe jest również jego występowanie w Kąclowej, gdyż jego siedliska zostały zabudowane. Gatunek ten należy więc uznać w polskiej części Karpat za wymarły[6].
Przypisy
- BioLib: 40586
- EoL: 1098049
- EUNIS: 182329
- FloraWeb: 655
- GBIF: 2916767
- identyfikator iNaturalist: 136374
- IPNI: 744208-1
- ITIS: 509242
- NCBI: 29782
- Plant Finder: 366920
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-17159
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:744208-1
- Tela Botanica: 7323
- identyfikator Tropicos: 27907414