Marszałek senior

Regulacje dotyczące powoływania marszałka seniora i jego zadań znajdują się w regulaminie Sejmu i regulaminie Senatu^[3]. Zastosowano w nich różną pisownię instytucji marszałka seniora (odpowiednio z dywizem i bez)^[4][5]. W obu regulaminach jest ona pisana wielkimi literami^[4][5].

Zgodnie z art. 1 ust. 1 regulaminu Sejmu Marszałek-Senior jest powołany przez prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów^[4]. Głowa państwa, z szerokiego grona najstarszych wiekiem parlamentarzystów, może wskazać na osobę wyróżniającą się najdłuższym stażem poselskim. Tym uzasadnił swój wybór prezydent Andrzej Duda w orędziu z dnia 6 listopada 2023, obwieszczając powołanie na Marszałka Seniora pierwszego posiedzenia Sejmu X kadencji^[6] posła PSL Marka Sawickiego, który "ma najdłuższy staż poselski. Reprezentuje swoich wyborców w Sejmie nieprzerwanie od 30 lat!"^[7]. Otwierając obrady Sejmu X kadencji był najmłodszym Marszałkiem-Seniorem w historii polskiego parlamentaryzmu po 1989 roku (w 2023 rocznikowo miał 65 lat)^[8][9]. Prezydent ma zatem tutaj pewną swobodę, a przy podejmowaniu decyzji nie ma obowiązku konsultowania lub opiniowania wyboru osoby posła^[2]. Powołanie przez prezydenta marszałka seniora nie wymaga również kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów^[10]. Prezydent nie jest tutaj związany żadnymi terminami, jednak powołanie marszałka seniora musi nastąpić przed zebraniem się posłów na pierwsze posiedzenie^[11].

Z kolei zgodnie z regulaminem Senatu (art. 30 ust. 2 i 3) na przewodniczącego pierwszego posiedzenia Senatu (Marszałka Seniora) prezydent powołuje najstarszego wiekiem senatora, a w razie przeszkody funkcję tę obejmuje kolejny wiekiem senator^[5].

Decyzja o powołaniu marszałków seniorów obu izb jest ogłaszana przez prezydenta zwykle w formie postanowienia.

Marszałkowie seniorzy prowadzą obrady przez pierwszą część pierwszych po wyborach posiedzeń izb, podczas których odbywają się ślubowania posłów i senatorów oraz wybory marszałków^[12][13]. Jednak 19 października 2005 na pierwszym posiedzeniu Sejmu V kadencji z przyczyn politycznych (rywalizacja wyborcza kandydatów na prezydenta, Donalda Tuska i Lecha Kaczyńskiego przed II turą wyborów przypadających na 23 października 2005) kluby parlamentarne Platforma Obywatelska i Prawo i Sprawiedliwość nie były w stanie uzgodnić między sobą kandydata na marszałka Sejmu. W tej sytuacji na wniosek PiS, poparty przez większość posłów (237 przeciw 215), marszałek senior Józef Zych (PSL) ogłosił przerwę w obradach do 26 października 2005. W następstwie tego marszałek senior pełnił tę funkcję od 19 października 2005 do 26 października 2005, zaś konstytucyjny urząd Marszałka Sejmu pozostawał w tym czasie opróżniony. Dopiero 26 października 2005 wybrano nowego marszałka Marka Jurka, któremu marszałek senior przekazał laskę marszałkowską.

• Sejm Ustawodawczy: Ferdynand Radziwiłł

• Sejm I kadencji: Kazimierz Brownsford (Związek Ludowo-Narodowy)
• Sejm II kadencji: Jakub Bojko (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem)
• Sejm III kadencji: Andrzej Lubomirski (BBWR)
• Sejm IV kadencji: Lucjan Żeligowski (BBWR)
• Sejm V kadencji: ze względów politycznych posiedzenie otworzył nie najstarszy wiekiem poseł, a płk Stanisław Skwarczyński (Obóz Zjednoczenia Narodowego)

• Senat I kadencji: Bolesław Limanowski (Polska Partia Socjalistyczna)
• Senat II kadencji: Bolesław Limanowski (PPS), ze względów politycznych do czasu wyboru prezydium obrady prowadził Maksymilian Thullie (Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji)
• Senat III kadencji: Maksymilian Thullie (PSChD)
• Senat IV kadencji: Antin Horbaczewski (BBWR)
• Senat V kadencji: Leon Wolf (OZN)

• Sejm Śląski I kadencji: Janina Omańkowska (PSChD)
• Sejm Śląski II kadencji: Wojciech Korfanty (PSChD) w zastępstwie najstarszego wiekiem Stefana Giebla (PSChD)
• Sejm Śląski III kadencji: Teofil Różański (Narodowo-Chrześcijańskie Zjednoczenie Pracy)
• Sejm Śląski IV kadencji: Franciszek Urbańczyk (NChZP)

• Sejm Ustawodawczy: Franciszek Trąbalski (PPS)

• Sejm I kadencji: Lucjan Rudnicki (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza)
• Sejm II kadencji: Bolesław Drobner (PZPR)
• Sejm III kadencji: Bolesław Drobner (PZPR)
• Sejm IV kadencji: Bolesław Drobner (PZPR)
• Sejm V kadencji: Jarosław Iwaszkiewicz (bezpartyjny)
• Sejm VI kadencji: Jarosław Iwaszkiewicz (bezpartyjny)
• Sejm VII kadencji: Jarosław Iwaszkiewicz (bezpartyjny)
• Sejm VIII kadencji: Jerzy Ziętek (PZPR)
• Sejm IX kadencji: Bogdan Suchodolski (bezpartyjny)
• Sejm X kadencji: Zbigniew Rudnicki (Stronnictwo Demokratyczne)

• Senat I kadencji: Stanisław Stomma (Obywatelski Klub Parlamentarny)