Kwas fosfinowy

W cząsteczce kwasu fosfinowego dwa atomy wodoru przyłączone są bezpośrednio do atomu fosforu i nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej w łagodnych warunkach. W efekcie oddysocjować może tylko jeden proton (z grupy hydroksylowej), dlatego jest kwasem jednozasadowym^[6][5]. Sygnał fosforu na widmie ³¹P NMR wykazuje charakterystyczne rozszczepienie na tryplet o stałej sprzężenia ¹J_PH rzędu 500 Hz.

Kwas fosfinowy można otrzymać przez ogrzewanie białego fosforu w alkaliach, a następnie zakwaszenie uzyskanych roztworów fosfinianów^[2]:

P
4 + 4OH−
+ 4H
2O → 4PH
2O−
2 + 2H
2↑

PH
2O−
2 + H+
→ HPH
2O
2

Fosfiniany można też wyizolować i prowadzić reakcję na czystej soli, np. działając kwasem siarkowym na podfosforyn baru^[6]:

Ba(PH
2O
2)
2 + H
2SO
4 → BaSO
4↓ + 2HPH
2O
2

Z roztworów nie można go wydzielić w czystej postaci przez odparowanie ze względu na nietrwałość. Można go jednak uzyskać przez wielokrotną ekstrakcję roztworu wodnego eterem dietylowym^[2].

Jest to białe, krystaliczne ciało stałe lub bezbarwna oleista ciecz, bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie^[1][6]. Ma silne właściwości redukujące^[5].

Ciepło tworzenia tego związku wynosi –609 kJ/mol^[7].

Wykorzystuje się go w preparatyce organicznej np. do redukcji soli diazoniowych do arenów^[8]. Może być także wykorzystywany do fosfinylacji alkoholi i nukleozydów, dając w efekcie estry H-fosfinianowe, siarkowane następnie do odpowiednich H-tiofosfonianów^[9], będących prekursorami do uzyskiwania np. diestrów ditiofosforanowych^[10]:

ROH + HO−P(O)H
2 + PvCl → RO−P(O)H
2 + HCl + PvOH^[9]

RO−P(O)H
2 + S → RO−PH(O)SH^[9]

RO−P(O)H
2 + ROH + PvCl → (RO)
2PH(S)^[10]

(RO)
2PH(S) + S → (RO)
2P(S)(SH)^[10]

• Norman N.N.N. Greenwood Norman N.N.N., AlanA. Earnshaw AlanA., Chemistry of the Elements, wyd. 2, Oxford–Boston: Butterworth-Heinemann, 1997, ISBN 0-7506-3365-4  (ang.).