Kutry torpedowe typu Iltis

W związku z ukształtowaniem linii brzegowej Niemieckiej Republiki Demokratycznej, obfitującej w zatoki i wyspy, która sprzyjała działaniom małych okrętów uderzeniowych, Ludowa Marynarka NRD (niem. Volksmarine) posiadała znaczną liczbę kutrów torpedowych do działań przybrzeżnych^[2]. W 1958 roku postawiono trzem stoczniom wymagania na skonstruowanie nowej małej jednostki klasyfikowanej jako lekki ścigacz torpedowy (Leichtes Torpedoschnellboot – LTS)^[2][3]. Głównym wymaganiem była bardzo wysoka prędkość – 50 węzłów, oraz możliwość wykonywania uderzeń do stanu morza 3^[3].

W odpowiedzi na wymagania, stocznia VEB Peenewerft w Wolgast opracowała lekki ścigacz projektu 63, znanego jako typ Iltis (pol. tchórz – prawdopodobnie nazwa kodowa NATO)^[a]. W celu uproszczenia konstrukcji i zmniejszenia wymiarów, zastosowano proste rufowe wyrzutnie torped, wyrzucające torpedy w kierunku rufy za pomocą sprężonego powietrza. Było to rozwiązanie wzorowane na brytyjskich kutrach CMB i radzieckich typu G-5^[2]. Oprócz torped, kutry nie miały stałego uzbrojenia. Konstrukcja kutrów czerpała też z doświadczeń niemieckich lekkich ścigaczy torpedowych typu LS (Leichte Schnellboote) z czasu II wojny światowej, które bazowały na krążownikach pomocniczych^[2].

Prototyp o numerze stoczniowym 63.1 ukończono w listopadzie 1959, po czym zbudowano jeszcze dwa poprawione prototypy 63.2 i 63.3^[1]. Miały one mniejsze rozmiary od późniejszych kutrów (długość 13,8 m)^[4]. Intensywne próby wykazały konieczność wzmocnienia konstrukcji. Po ulepszeniach, podjęto decyzję o produkcji seryjnej. Od listopada 1961 roku zbudowano 6 przedseryjnych kutrów projektu 63.30, o numerach stoczniowych 63.31 – 63.36^[1]. Według źródeł zachodnich, nosiły one numery: V-01, -05, -06, -08, -09, -13 i wchodziły do służby od sierpnia 1963 roku^[4].

Zbudowano następnie 30 seryjnych kutrów o numerach 63.301 – 63.330, oznaczanych też jako projekt 63.300^[1]. Wchodziły one do służby w marynarce NRD od września 1962 do listopada 1965 roku^[1] (według innych źródeł, od lipca 1964 do stycznia 1966 roku)^[4]. Seryjne kutry nosiły zmienne numery burtowe, m.in.: 911–925, 941–945, 951–955, 957–960, 965^[4].

Kutry typu Iltis używane były wraz z podobnymi kutrami typu Hydra (proj. 68.200) w Brygadzie Ścigaczy Torpedowych Fritz Globig, sformowanej w 1963 roku i wchodzącej w skład 6. Flotylli^[1][5]. Po raz pierwszy wzięły udział w ćwiczeniach w 1964 roku^[1]. Operowały z baz brzegowych, gdzie wyciągano je na brzeg na wózkach w celu uchronienia kadłubów zbudowanych ze stopów lekkich przed nadmierną korozją^[1]. Z uwagi na warunki pracy załogi, kutry mogły wykonywać najwyżej kilkunastogodzinne misje^[1]. Zbudowano także dwa okręty-bazy dla kutrów torpedowych^[1].

Kutry typu Iltis z uwagi na zużycie i korozję wycofywano od kwietnia 1973 do marca 1977 roku^[4]. Zastąpiły je nieco większe jednostki typu Libelle, budowane według tej samej koncepcji^[1].

Kutry torpedowe typu Iltis były jednostkami o niewielkich rozmiarach i niewielkim zanurzeniu, umożliwiającym działania na wodach przybrzeżnych. Kadłub bez redanu, wykonano ze stopu aluminiowo-magnezowego^[6]. Wyprofilowany był charakterystycznie dla ślizgaczy^[6]. W części dziobowej znajdowała się przeszklona kabina załogi^[1]. Trzyosobowa załoga dysponowała fotelami pochłaniającymi drgania^[1]. Silniki umieszczone były w części rufowej^[6]. Na śródokręciu w kadłubie umieszczony był agregat prądotwórczy typu KVD8^[6].

Uzbrojenie kutra składało się z dwóch wyrzutni torped kalibru 533 mm, umieszczonych w części rufowej. Wystrzelone za pomocą sprężonego powietrza torpedy wpadały częścią ogonową do wody i dopiero wówczas rozpoczynały ruch postępowy w kierunku ruchu kutra (kuter następnie skręcał, a torpedy kontynuowały bieg w kierunku celu)^[6]. Do wyrzutni stosowano radzieckie torpedy typu 53-59^[2]. W toku służby kutry wyposażono w urządzenia do stawiania zasłony dymnej^[1].

Kutry projektu 63.300 miały wyporność 17,4 t, długość całkowitą 14,9 m, szerokość 3,4 m, a zanurzenie 0,6 m^[1]. Inne źródła podają zanurzenie 1,1 m^[4]. Napęd stanowiły dwa silniki wysokoprężne M-50F4, 12 cylindrowe w układzie V, chłodzone cieczą, o łącznej mocy 2400 KM (1765 kW), które napędzały dwie śruby o stałym skoku^[1]. Napęd umożliwiał osiąganie prędkości maksymalnej 52 węzłów^[1]. Zasięg wynosił 230 mil morskich^[4].

Wyposażenie elektroniczne jednostki składało się z radiostacji oraz radaru nawigacyjnego KSA 5, po modernizacji wymienionego na TSR 222^[1]. Antena radaru umieszczona była na niewielkim maszcie na dachu kabiny. Na rufie dodawano podczas modernizacji antenę urządzenia rozpoznawczego swój-obcy na drugim maszcie^[1].

• masa głowicy bojowej: 400 kg
• zasięg: 20 km
• prędkość: 45 węzłów

• Andrzej Kiński. Ścigacz torpedowy typu Iltis. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/97, s. 61-62, 1997. Magnum-X. ISSN 1230-1655. 
• Conway’s All the world’s fighting ships, 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
• Robert Rochowicz. Bałtyckie minitorpedowce NRD. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 3/2004. IX (45), maj-czerwiec 2004. Warszawa. 

• Zdjęcia
• Opis i spis jednostek (niem.)