Krzyż (odznaczenie)

Krzyż orderowy został przejęty z oznak zakonów Rycerskich, które były naszywane na płaszczach ich członków. Jako odznaka zwykle był bogato zdobiony szlachetnymi kamieniami, wykonany z kruszców, pokryty emaliami. Noszony był na łańcuchu, z czasem zaczęto wieszać go na wstęgach noszonych na szyi (komandoria), a później w XVII i XVIII wieku niektóre ordery zostały podzielone na klasy:I klasa – krzyż wielki (noszony na wielkiej wstędze przewieszanej przez jedno ramię do przeciwległego biodra),II klasa – krzyż komandorski (noszony na węższej wstędze na szyi),III klasa – krzyż kawalerski (noszony na wstążce przypiętej do lewej piersi.W XIX wieku pojawiła się nowa klasa – krzyże oficerskie, które nie różniły się kształtem od krzyży kawalerskich, ale wykonane były z lepszego kruszcu, np. oficerskie ze złota, a kawalerskie ze srebra.W godłach umieszczonych na krzyżach orderowych umieszczane są zwykle motywy związane z heraldyką państwa nadającego, monogramy władców, daty ustanowienia, wizerunki świętych patronów, dewizy orderowe.Najczęściej stosowane w orderach formy krzyży:krzyż maltański,krzyż grecki,i krzyż łaciński^[1].

Pięcioramienny order francuskiej Legii Honorowej zwany był również krzyżem gwiaździstym.

Jako najczęstsza forma odznaczenia^[2] jest widomym znakiem wyróżnienia za zasługi lub czyny. Może być nadawany przez władze państwowe, instytucje lub organizacje^[3]. Krzyże zasługi mogą przybierać różne formy, np. austriacki Krzyż Zasługi dla Duchownych Wojskowych ma kształt połączonego krzyża łacińskiego z krzyżem trójlistnym, papieski Pro Ecclesia et Pontifice oparty był na motywie krzyża liliowego, a dawny Benemerenti miał wygląd krzyża kawalerskiego zbliżony do krzyża Ruperta, a rosyjski Krzyż Świętego Jerzego ma kształt krzyża rycerskiego z wąskimi ramionami. Niekiedy krzyże służą jako odznaczenia pamiątkowe, np. austriacki Krzyż Armatni^[4].

Inne przykładowe odznaczenia w formie krzyża to polskie:

• Krzyż Armii Krajowej,
• Krzyż Batalionów Chłopskich,
• Krzyż Bitwy pod Lenino,
• Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie,
• Krzyż Niepodległości,
• Krzyż Ochotniczy za Wojnę,
• Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego,
• Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino,
• Krzyż Partyzancki,
• Krzyż Walecznych,
• Krzyż za udział w Wojnie 1918–1921,
• Krzyż Zasługi,
• Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Krzyż Zasługi za Dzielność,
• Śląski Krzyż Powstańczy,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Wielkopolski Krzyż Powstańczy

oraz zagraniczne:

• brytyjskie Krzyż Jerzego George Cross, Krzyż Wybitnej Służby Distinguished Service Cross, Krzyż Wiktorii Victoria Cross,
• czechosłowacki Krzyż Wojenny válečný kříž,
• francuski Krzyż Wojenny Croix de Guerre,
• norweski Krzyż Wojenny Krigskorset,
• portugalski Krzyż Wojenny Cruz de Guerra,
• Krzyż Wolności Estonii Eesti Vabaduse Rist Teenetemärk,
• niemiecki Krzyż Żelazny Eisernes Kreuz^[1].