Korzenie oddechowe

Korzenie oddechowe, pneumatofory – typ nadziemnych korzeni, doprowadzających powietrze do systemu korzeniowego rośliny. Są to wykazujące geotropizm ujemny i w efekcie wyrastające pionowo w górę odgałęzienia korzeni podziemnych rosnących równolegle do powierzchni gruntu^[1]. Korzenie takie występują zwłaszcza u roślin rosnących na podłożu grząskim i beztlenowym, zwłaszcza w strefie podzwrotnikowej i międzyzwrotnikowej^[1], np. w namorzynach^[2].

Mogą osiągać wysokość do 1,5 metra. U różnych gatunków i w różnych warunkach rozwijają się w różnej liczbie; jedno drzewo z rodzaju awicenia (Avicennia) może wytworzyć około 10 tysięcy korzeni oddechowych^[2]. Cechują się one dobrze rozwiniętym miękiszem powietrznym (aerenchymą), którego cechą charakterystyczną jest silny rozwój przestworów komórkowych tworzących ciągły system kanałów powietrznych zapewniających przenoszenie tlenu, potrzebnego do procesów oddychania^[1]. Korzenie od zewnątrz posiadają liczne przetchlinki o prześwicie zbyt małym by przepuszczać wodę, ale wystarczającym do wymiany gazowej. Gdy korzenie są zalane podczas przypływu z przestworów międzykomórkowych pobierany jest tlen, wydzielany dwutlenek węgla, który łatwo rozpuszcza się w wodzie, tak że w efekcie wewnątrz korzenia powstaje podciśnienie. W efekcie podczas odpływu do wnętrza korzeni wessane zostaje powietrze^[2].

Niedotlenienie skutkuje upośledzeniem transportu węglowodanów z liści do tkanek niefotosyntetyzujących oraz zaburzeniem pobierania soli mineralnych^[3]. Pneumatofory mangrowców, wystające na powierzchnię gleby lub zastoiskowej wody, chronią tkanki korzenia przed niedotlenieniem i zapobiegają zachodzącym w takich sytuacjach procesom fermentacji^[4].