Kolumna Trajana
Kolumna Trajana (wł. Colonna Traiana) – pomnik wzniesiony w 113 roku w Rzymie na Forum Trajana dla upamiętnienia zwycięstw cesarza nad Dakami.
Państwo | |
---|---|
Region | |
Miejscowość | |
Miejsce | |
Typ obiektu | |
Projektant | |
Materiał | |
Całkowita wysokość | 39,83 (bez posągu) m |
Data odsłonięcia | 18 maja 113 |
Ważniejsze przebudowy | 4 grudnia 1587 |
Położenie na mapie Rzymu | |
Położenie na mapie Włoch | |
Położenie na mapie Lacjum | |
41°53′45″N 12°29′03″E/41,895833 12,484167 |
Historia
Zaprojektowana najpewniej przez twórcę Forum – cesarskiego architekta Apollodorosa z Damaszku. Uroczystego poświęcenia kolumny oraz otwarcia Forum Trajana dokonano 18 maja 113[1]. Usytuowana pomiędzy budynkami dwóch bibliotek: greckiej i łacińskiej, za Bazyliką Ulpia, kolumna ustawiona jest na cokole (pierwotnie ozdobionym dwoma orłami), w którego wewnętrznej komnacie umieszczono urny z prochami Trajana i (prawdopodobnie) jego żony Plotyny[a]. Bazę tę zdobiły też reliefowe przedstawienia stosów broni zdobytej na Dakach[2]. Na szczycie znajdował się okazały posąg cesarza w ubiorze wojskowym[b], który dopiero po roku 392 n.e. został usunięty przez chrześcijan. 4 grudnia 1587[3] zastąpiono go wykonanym przez Giacomo della Porta posągiem świętego Piotra umieszczonym tam na polecenie papieża Sykstusa V. Natomiast niezrealizowany pozostał projekt Berniniego przeniesienia pomnika i parzystego połączenia go z kolumną Marka Aureliusza na placu zabaw ludowych[4].
Opis
Całość konstrukcji (bez posągu) ma wysokość 39,83 metra, sam trzon kolumny – 26,62 metra. Wykonany jest z 17 kamiennych bębnów z marmuru kararyjskiego. Wewnątrz znajdują się spiralne schody o 185 marmurowych stopniach, wychodzące z pomieszczenia piedestału i prowadzące na szczytową platformę widokową; klatkę schodową oświetlają 43 wąskie okna. Piedestał jest sześcianem o boku 5,5 metra.
Zasadniczą ozdobę tego pomnika stanowi fryz reliefowy w postaci spiralnej wstęgi opasującej kolumnę w 23 zwojach. W 155 scenach przedstawiono na nim wydarzenia z dwóch wojen z Dakami – od chwili przygotowań aż do ostatecznego zwycięstwa. Dwie kampanie wojenne rozdziela wizerunek Wiktorii jako symbolu zwycięstwa. Serpentyna płaskorzeźb to tak zwana opowieść kontynuacyjna, w której nie ma przerw między kolejnymi scenami[c]; sam cesarz pojawia się w nich 90 razy. Wstęga długości niemal 200 metrów, w części najniższej ma tylko 89 centymetrów szerokości i stopniowo rozszerza się ku górze, gdzie osiąga 125 centymetrów. Zabieg ten z daleka stwarza złudzenie oglądania około 2500 postaci jednakowej wielkości (wysokości) we wszystkich wyobrażonych scenach. Relief będący przykładem sztuki pseudohistorycznej o funkcjach politycznych, zarazem uznawany jest za jeden z najwspanialszych przykładów rzeźby z okresu cesarstwa rzymskiego.
- Fragment fryzu dekoracyjnego
- Posąg św. Piotra na szczycie pomnika
- Wyobrażenie kolumny z posągiem Trajana na jego monecie
- Cokół pomnika z wewnętrznym pomieszczeniem
Naśladownictwa
Na wzór kolumny Trajana powstały:
- kolumna Marka Aureliusza na placu Piazza Colonna w Rzymie;
- kolumna Nelsona na placu Trafalgar w Londynie;
- kolumna Napoleona na placu Vendôme w Paryżu (zniszczona podczas Komuny Paryskiej, później odbudowana)[5].
W Polsce należy do nich inspirowana rzymskim pomnikiem warszawska Kolumna Zygmunta – od 1644 r. jedyny europejski monument z przedstawieniem władcy stojącego na antykizującej (korynckiej) kolumnie, powstały według koncepcji rzymianina Augustyna Locciego i Constantino Tencalli. Kształtem może być ona wzorowana na kolumnie maryjnej sprzed bazyliki Santa Maria Maggiore. Dopiero w 1834 wystawiono w Petersburgu przed Pałacem Zimowym podobną kolumnę cara Aleksandra, wedle projektu A. Montferranda, o wyraźnym nawiązaniu do obu rzymskich kolumn cesarskich[6].
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Jerzy Ciechanowicz: Rzym. Ludzie i budowle. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, ISBN 83-06-01503-7.
- «Trajana Kolumna» w Słownik kultury antycznej (red. R. Kulesza). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, ISBN 978-83-235-0942-4
- Architektura na monetach starożytnych i jej reminiscencje w grafice europejskiej. Lublin: Muzeum Lubelskie, 2005.
- Jérôme Carcopino: Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966.
- Encyklopedia sztuki starożytnej. Europa – Azja – Afryka – Ameryka. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe / Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 579-580.