Kościół Mariacki w Elblągu
Kościół Mariacki w Elblągu – gotycka, zdesakralizowana świątynia protestancka w Elblągu.
 186/N z dnia 27.12.1961[1] | |||||||||||||||||||||||
| dawniej kościół, obecnie galeria sztuki | |||||||||||||||||||||||
.jpg) widok ogólny | |||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||||||||
| Wezwanie | Najświętszej Maryi Panny | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Elbląga  | |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||||||||||||||||
 54°09′38″N 19°23′39″E/54,160556 19,394167 | |||||||||||||||||||||||
Lokalizacja jest typowa dla klasztorów żebraczych, świątynia powstała na uboczu, przy murach miejskich. Założycielami byli dominikanie przybyli z Krakowa, którzy otrzymali w 1238 z rąk mistrza krajowego zakonu krzyżackiego Hermana Balka dokument fundacyjny. Budowę rozpoczęto ok. 1246 lub 1248 i z tamtego okresu pochodziło prezbiterium, zakrystia i dwa aneksy przylegające od strony zachodniej. W 1504 kościół spalił się, odbudowano go dziesięć lat później, kiedy to powstały sieciowe sklepienia nawy głównej. Do połowy XVI wieku skupiał ludność polską, później utracił znaczenie w tym zakresie. Wiązało się to z opuszczeniem w 1542 świątyni przez ostatnich dominikanów i przekazaniu zabudowań radzie miejskiej, która oddała budynki ewangelikom. Podczas wojny szwedzkiej zniszczony i odbudowany. W czasie II wojny światowej Niemcy wykorzystywali go jako schron, kościół i klasztor zostały zniszczone w 1945 roku, kościół odbudowano po 1959. Z inicjatywy Gerarda Kwiatkowskiego podczas obudowy obiektu przeznaczono go na cele kulturalne, w kwietniu 1961 urządzono w nim Galerię EL[2].
Kościół powstał na planie nieregularnego prostokąta, posiadał dwie nawy, wydzielone prezbiterium, zakrystię i krużganek. Bryła nie posiada pionowych dominant, jedyną ozdobę stanowią trójkątne szczyty z pinaklami. Z trzech stron niskie przybudówki stanowiące pozostałość klasztornego wirydarza. Wnętrze częściowo zrekonstruowane, pozostawiono mury z ubytkami i epitafiami[3]. Budynek i pozostałość dawnego klasztoru otacza zachowany fragmentarycznie mur, w którym znajdują się ostrołukowe nisze epitafijne[4].