Klasyfikacja dinozaurów

Klasyfikacja dinozaurów – nadrząd dinozaury obejmuje dwa rzędy: Saurischia (gadziomiedniczne) oraz Ornithischia (ptasiomiedniczne).

Przez znaczną część XX wieku dinozaury nie były uważane za naturalną jednostkę systematyczną a nazwę tę stosowano jedynie dla zbiorczego określenia dwóch rzędów lądowych gadów z podgromady archozaurów – Saurischia i Ornithischia.Obecnie dinozaury uważa się za ważny (naturalny) takson – nadrząd w hierarchii linneuszowskiej, w skład którego włącza się zazwyczaj także ptaki, bo bez nich stają się grupą parafiletyczną, a więc sztuczną. Dlatego mówiąc o dinozaurach w tradycyjnym znaczeniu (wymarłych mezozoicznych nielatających gadach naczelnych) często używa się określenia non-avian dinosaurs, czyli "nieptasie dinozaury".

Klasyfikacja

Taksony oznaczone znakiem * są przedstawicielami większych kladów, do których zostały zaliczone poniżej, ale o niepewnej pozycji filogenetycznej w obrębie tych kladów. Taksony oznaczone znakiem zapytania są uznawane za przedstawicieli większych kladów, do których zostały zaliczone poniżej, jedynie przez część autorów.

Nadrząd: dinozaury
- Rząd: dinozaury gadziomiedniczne (Saurischia)
  - * rodzaj Agnosphitys
  - * rodzaj Eoraptor
  - * rodzaj Guaibasaurus
  - * infrarząd Herrerasauria sensu Langer, 2004^[2]
    - rodzaj czindezaur
    - rodzaj herrerazaur
    - rodzaj kaseozaur
    - rodzaj Sanjuansaurus
    - rodzaj staurikozaur
  - (bez rangi) Eusaurischia
    - podrząd teropody (Theropoda)
      - * rodzaj Tawa
      - rodzaj Eodromaeus
      - neoteropody (Neotheropoda)
        nadrodzina Coelophysoidea
        rodzina Coelophysidae
        rodzaj celofyz
        rodzaj megapnozaur
        rodzaj segizaur
        rodzaj liliensztern
        ?rodzaj dilofozaur
        * rodzaj kriolofozaur
        * rodzaj zupajzaur
        awerostry (Averostra)
        ceratozaury (Ceratosauria)
        * rodzaj Berberosaurus
        * rodzaj Elaphrosaurus
        * rodzaj Spinostropheus
        neoceratozaury (Neoceratosauria)
        rodzina Ceratosauridae
        rodzaj ceratozaur
        nadrodzina: Abelisauroidea
        rodzina Noasauridae
        rodzina Abelisauridae
        rodzaj abelizaur
        rodzaj karnotaur
        tetanury (Tetanurae)
        * rodzaj Poekilopleuron
        * rodzaj Marshosaurus
        * rodzaj Condorraptor
        * rodzaj Piatnitzkysaurus
        * rodzaj Monolophosaurus
        nadrodzina Megalosauroidea
        rodzina Megalosauridae
        rodzaj eustreptospondyl
        rodzaj magnozaur
        rodzaj streptospondyl
        rodzaj afrowenator
        rodzaj dubrillozaur
        rodzaj duriawenator
        rodzaj megalozaur
        rodzaj torwozaur
        rodzina Spinosauridae
        podrodzina Spinosaurinae
        rodzaj Irritator
        rodzaj spinozaur
        podrodzina Baryonychinae
        rodzaj barionyks
        rodzaj suchomim
        Avetheropoda
        karnozaury (Carnosauria)
        rodzina Sinraptoridae
        rodzaj Sinraptor
        rodzaj Lourinhanosaurus
        rodzaj Metriacanthosaurus
        rodzina Allosauridae
        rodzaj allozaur
        Carcharodontosauria
        rodzina Neovenatoridae
        rodzaj neowenator
        rodzaj czilantajzaur
        ?Megaraptora
        rodzaj megaraptor
        rodzaj Aerosteon
        rodzaj Fukuiraptor
        rodzaj Australovenator
        rodzaj Orkoraptor
        ?rodzaj Rapator
        rodzina Carcharodontosauridae
        rodzaj akrokantozaur
        rodzaj eokarcharia
        rodzaj giganotozaur
        rodzaj karcharodontozaur
        rodzaj mapuzaur
        rodzaj Shaochilong
        rodzaj tyranotytan
        celurozaury (Coelurosauria)
        * rodzaj jurawenator
        * rodzaj kompsognat
        * rodzaj celur
        * rodzaj ornitolest
        Tyrannoraptora
        nadrodzina tyranozauroidy
        ?rodzina Proceratosauridae
        rodzaj Guanlong
        rodzaj Kileskus
        rodzaj Proceratosaurus
        rodzaj Sinotyrannus
        rodzaj Dilong
        rodzaj stoksozaur
        rodzaj eotyran
        rodzaj Xiongguanlong
        rodzaj dryptozaur
        rodzaj Raptorex
        rodzaj appalachiozaur
        rodzaj Bistahieversor
        rodzina Tyrannosauridae
        podrodzina Albertosaurinae
        rodzaj albertozaur
        rodzaj gorgozaur
        podrodzina Tyrannosaurinae
        ?rodzaj alioram
        rodzaj Teratophoneus
        rodzaj daspletozaur
        rodzaj tarbozaur
        rodzaj tyranozaur
        maniraptorokształtne (Maniraptoriformes)
        * nadrodzina Alvarezsauroidea
        rodzaj Haplocheirus
        rodzina alwarezaury
        rodzaj alwarezaur
        rodzaj Kol
        rodzaj patagonyk
        rodzaj albertonyk
        rodzaj Albinykus
        rodzaj Linhenykus
        rodzaj mononyk
        rodzaj parwikursor
        rodzaj szuwuja
        ornitomimozaury
        rodzaj deinocheir
        rodzina ornitomimy
        rodzaj archeornitomim
        rodzaj gallimim
        maniraptory
        * terizinozaury (Therizinosauria) sensu Sereno, 2005^[3] (terizinozauroidy sensu Zhang i in., 2001^[4])
        ?rodzaj eszanozaur
        rodzaj falkarius
        nadrodzina terizinozauroidy (Therizinosauroidea) sensu Clark, Maryańska & Barsbold, 2004^[5]
        rodzaj beipiaozaur
        rodzina terizinozaury
        rodzaj terizinozaur
        rodzaj segnozaur
        rodzina Alxasauridae
        rodzaj alśazaur
        owiraptorokształtne (Oviraptoriformes)
        podrząd owiraptorozaury
        ?rodzaj protarcheopteryks
        rodzaj Incisivosaurus
        rodzina kaudipteryksy
        rodzaj kaudipteryks
        rodzaj awimim
        rodzina cenagnaty
        rodzaj cenagnatazja
        rodzaj elmizaur
        rodzina owiraptory
        podrodzina owiraptory (Oviraptorinae)
        rodzaj owiraptor
        rodzaj nemegtomaja
        podrodzina ingenie (Ingeniinae)
        rodzaj ingenia
        rodzaj konchoraptor
        (bez rangi): Paraves
        * rodzina skansoriopteryksy (Scansoriopterygidae)
        rodzaj skansoriopteryks
        rodzaj epidendrozaur
        rodzaj Epidexipteryx
        (bez rangi): Eumaniraptora
        * podrodzina unenlagie (Unenlagiinae)
        rodzaj Austroraptor
        rodzaj Buitreraptor
        rodzaj Unenlagia
        ?rodzaj Rahonavis
        podrząd deinonychozaury
        ?rodzina troodony
        ?rodzaj Anchiornis
        rodzaj Troodon
        rodzina dromeozaury
        podrodzina Microraptorinae
        rodzaj Bambiraptor
        rodzaj mikroraptor
        podrodzina welociraptory (Velociraptorinae)
        rodzaj deinonych
        rodzaj welociraptor
        podrodzina dromeozaury (Dromaeosaurinae)
        rodzaj dromeozaur
        (bez rangi): Avialae
        ptaki (Aves)
        rodzina archeopteryksy (Archaeopterygidae)
        rodzaj Archaeopteryx
    - Podrząd: zauropodomorfy (Sauropodomorpha)^[6]
      - Rodzaj Panphagia
      - Rodzaj Chromogisaurus
      - Rodzaj Saturnalia
      - Rodzaj Pantydraco
      - Rodzaj tekodontozaur (Thecodontosaurus)
      - * Rodzaj Mussaurus^[7]
      - Rodzaj Efraasia
      - * Rodzaj Sarahsaurus
      - * Rodzaj Plateosauravus
      - * Rodzaj rueleja (Ruehleia)
      - * Rodzina: Riojasauridae^[8]
        Rodzaj riochazaur
        ?Rodzaj euknemezaur
      - (bez rangi): Plateosauria sensu Galton i Upchurch (2004)^[9]
        * Rodzaj Seitaad
        Infrarząd: prozauropody (Prosauropoda) sensu Galton i Upchurch (2004)^[10]
        Rodzina: plateozaury (Plateosauridae)
        Rodzaj sellozaur
        Rodzaj plateozaur
        Rodzaj unajzaur
        (bez rangi): Massopoda
        ?Rodzina: Massospondylidae^[11]
        Rodzaj masospondyl
        ?Rodzaj Adeopapposaurus
        ?Rodzaj glacjalizaur
        ?Rodzaj Gryponyx
        ?Rodzaj koloradizaur
        ?Rodzaj lufengozaur
        ?Rodzaj dzingszanozaur
        ?Rodzaj anchizaur (Anchisaurus)^[12]
        ?Rodzaj junnanozaur (Yunnanosaurus)^[13]
        Rodzaj Aardonyx
        * Rodzaj blikanazaur (Blikanasaurus)
        * Rodzaj kamelotia (Camelotia)
        * Rodzaj lessemzaur (Lessemsaurus)
        * Rodzaj Leonerasaurus
        Rodzaj melanorozaur (Melanorosaurus)
        Infrarząd zauropody (Sauropoda) sensu Yates, 2007^[14]
        Rodzaj Antetonitrus
        Rodzaj Chinshakiangosaurus
        Rodzaj Isanosaurus
        Rodzaj Kotasaurus
        Rodzaj Gongxianosaurus
        Rodzaj wulkanodon
        * Rodzaj Tazoudasaurus^[15]
        (bez rangi) euzauropody (Eusauropoda) sensu Sereno 2005^[16]
        * Rodzaj Cetiosaurus
        Rodzaj Spinophorosaurus
        Rodzaj Shunosaurus
        ?Rodzaj Barapasaurus^[17]
        * Rodzaj Patagosaurus
        Rodzina Mamenchisauridae
        Rodzaj mamenchizaur
        Rodzaj omeizaur
        * Rodzaj abrozaur
        * Rodzaj atlazaur
        * Rodzaj belluzaur
        * Rodzaj Jobaria
        * Rodzaj Haplocanthosaurus
        * Rodzaj Galveosaurus
        * Rodzaj Losillasaurus
        Rodzaj Turiasaurus
        (bez rangi) neozauropody (Neosauropoda)
        * Rodzaj australodok
        * Rodzaj botriospondyl
        * Rodzaj ksenoposejdon
        Nadrodzina: diplodokokształtne (Diplodocoidea)
        Rodzina rebbachizaury
        Flagellicaudata
        * Rodzaj Suuwassea
        Rodzina dikreozaury
        Rodzina diplodoki (Diplodocidae)
        Rodzaj apatozaur
        Rodzaj barozaur
        Rodzaj diplodok
        Rodzaj superzaur
        Rodzaj tornieria
        (bez rangi) Macronaria
        (bez rangi) Camarasauromorpha
        * Rodzaj Brontomerus
        Rodzina kamarazaury (Camarasauridae)
        Rodzaj kamarazaur
        Titanosauriformes
        * Rodzaj Qiaowanlong
        * Rodzaj zauroposejdon
        Rodzina brachiozaury (Brachiosauridae)
        Rodzaj astrodon
        Rodzaj brachiozaur
        Rodzaj cedarozaur
        Rodzaj Giraffatitan
        Rodzaj laparentozaur
        Rodzaj pleurocel
        Somphospondyli
        * Rodzaj czubutizaur
        Rodzaj Angolatitan
        Rodzaj Erketu
        Rodzaj Euhelopus
        tytanozaury (Titanosauria)
        * Rodzaj tytanozaur
        * Rodzaj antarktozaur
        * Rodzaj andezaur
        * Rodzaj argentynozaur
        Lithostrotia^[18]
        * Rodzaj malawizaur
        * Lognkosauria
        Rodzaj futalognkozaur
        Rodzaj mendozazaur
        * Rodzaj ampelozaur
        * Rodzaj bonitazaura
        * Rodzaj Diamantinasaurus
        * Rodzaj epachtozaur
        * Rodzaj isizaur
        * Rodzaj lirainozaur
        * Rodzaj madziarozaur
        * Rodzaj mujelenzaur
        * Rodzaj rynkonzaur
        Aeolosaurini
        Rodzaj eolozaur
        Rodzaj gondwanatytan
        * Rodzina nemegtozaury
        Rodzaj nemegtozaur
        Rodzaj rapetozaur
        Rodzaj Tapuiasaurus
        Rodzina Saltasauridae sensu Sereno, 2005^[19]
        Rodzaj alamozaur
        Rodzaj opistocelikaudia
        Podrodzina Saltasaurinae
        Rodzaj nekenzaur
        Rodzaj saltazaur
        Rodzaj rokazaur
        Rodzaj bonatytan
- Rząd: dinozaury ptasiomiedniczne (Ornithischia)
  - * Rodzaj pisanozaur
  - * Rodzina heterodontozaury (Heterodontosauridae)^[20]
    - Rodzaj abriktozaur
    - Rodzaj Echinodon
    - Rodzaj Fruitadens
    - Rodzaj heterodontozaur
    - Rodzaj likorin
    - Rodzaj Tianyulong
  - * Rodzaj eokursor
  - * Rodzaj lesotozaur
  - (bez rangi): Genasauria
    - * Rodzaj Leaellynasaura
    - * Rodzaj Serendipaceratops
    - Podrząd: tyreofory (Thyreophora)
      - Rodzaj skutellozaur
      - Rodzaj scelidozaur
      - Infrarząd: stegozaury (Stegosauria)
        Rodzina stegozaury (Stegosauridae)
        Rodzaj leksowizaur
        Rodzaj stegozaur
        Rodzaj kentrozaur
        Rodzaj tuodziengozaur
        Rodzina huajangozaury (Huayangosauridae)
        Rodzaj huajangozaur
      - Infrarząd: ankylozaury (Ankylosauria)
        Rodzina ankylozaury (Ankylosauridae)
        Rodzaj euoplocefal
        Rodzaj ankylozaur
        Rodzina nodozaury (Nodosauridae)
        Rodzaj edmontonia
        Rodzaj zauropelta
    - Neornithischia
      
      Hipsylofodon
      - Rodzaj Agilisaurus
      - Rodzaj Hexinlusaurus
      - Rodzaj Othnielosaurus
      - Infrarząd: ornitopody (Ornithopoda)^[21]
        Rodzaj Orodromeus
        Rodzaj Oryctodromeus
        Rodzaj Zephyrosaurus
        Rodzina hipsylofodonty (Hypsilophodontidae)
        Rodzaj hipsylofodon
        Rodzaj parksozaur
        Iguanodontia
        Rodzina rabdodony (Rhabdodontidae)
        Rodzaj rabdodon
        Rodzaj mutaburazaur
        Rodzaj zalmokses
        Rodzaj tenontozaur
        Dryomorpha
        Rodzina driozaury (Dryosauridae)
        Rodzaj driozaur
        Rodzaj Dysalotosaurus
        Rodzaj Elrhazosaurus
        Rodzaj kallowozaur
        Rodzaj kangnazaur
        Rodzaj waldozaur
        Ankylopollexia
        Rodzina kamptozaury (Camptosauridae)
        Rodzaj kamptozaur
        Styracosterna
        Rodzaj Cumnoria
        Rodzaj Uteodon
        Rodzaj Owenodon
        Rodzaj Hypselospinus
        Rodzaj Planicoxa
        Rodzaj Hippodraco
        Rodzaj Theiophytalia
        Rodzaj Dakotadon
        Rodzaj Osmakasaurus
        Rodzaj Cedrorestes
        Rodzaj Iguanacolossus
        Rodzaj Lanzhousaurus
        Rodzaj Kukufeldia
        Rodzaj Barilium
        Rodzaj Fukuisaurus
        Hadrosauriformes
        Rodzina iguanodonty (Iguanodontidae)
        Rodzaj Iguanodon
        Nadrodzina Hadrosauroidea sensu Sereno, 2005^[22]^[23]
        Rodzaj Dollodon
        Rodzaj Mantellisaurus
        Rodzaj Ouranosaurus
        Rodzaj Altirhinus
        Rodzaj Equijubus
        Rodzaj Lurdusaurus
        Rodzaj Jinzhousaurus
        Rodzaj Penelopognathus
        Rodzaj Eolambia
        Rodzaj Jintasaurus
        Rodzaj Probactrosaurus
        Rodzaj Jeyawati
        Rodzaj Protohadros
        Rodzaj Levnesovia
        Rodzaj Nanyangosaurus
        Rodzaj Tethyshadros
        Rodzaj Bactrosaurus
        Rodzaj Gilmoreosaurus
        * Rodzaj Tanius
        * Rodzaj Lophorhothon
        * Rodzaj Telmatosaurus
        * Rodzaj Claosaurus
        Rodzina hadrozaury (Hadrosauridae)^[24]
        * Rodzaj hadrozaur
        Saurolophidae
        Podrodzina Saurolophinae
        
        Lambeozaur
        * Rodzaj Barsboldia
        Rodzaj brachylofozaur
        Rodzaj majazaura
        Rodzaj szantungozaur
        Rodzaj edmontozaur
        Rodzaj anatotytan
        Rodzaj kerberozaur
        Rodzaj prozaurolof
        Rodzaj zaurolof
        Rodzaj wulagazaur
        Rodzaj kritozaur
        Rodzaj secernozaur
        Rodzaj grypozaur
        Podrodzina lambeozaury (Lambeosaurinae)
        Rodzaj aralozaur
        Rodzaj jaksartozaur
        Rodzaj pararabdodon
        Rodzaj tsintaozaur
        * Rodzaj olorotytan
        * Rodzaj amurozaur
        * Rodzaj Sahaliyania
        * Rodzaj hipakrozaur
        * Rodzaj Velafrons
        * Rodzaj nipponozaur
        Plemię parazaurolofy (Parasaurolophini)
        Rodzaj parazaurolof
        Rodzaj charonozaur
        Plemię korytozaury (Corythosaurini)
        Rodzaj lambeozaur
        Rodzaj korytozaur
      - marginocefale (Marginocephalia)
        Infrarząd pachycefalozaury
        
        Pachycefalozaur
        Rodzina homalocefale (Homalocephalosauridae)
        Rodzaj gojocefal
        Rodzaj homalocefal
        Rodzaj wannanozaur
        Rodzina pachycefalozaury (Pachycephalosauridae)
        Rodzaj Stegoceras
        Rodzaj mikrocefal
        Rodzaj prenocefal
        Rodzaj pachycefalozaur
        Rodzaj Stygimoloch
        Infrarząd ceratopsy (Ceratopsia)
        
        Einiozaur
        Rodzaj jinlong
        Rodzina psitakozaury (Psittacosauridae)
        Rodzaj psitakozaur
        Rodzaj hongszanozaur
        Rodzina ceratopsy (Ceratopsidae)
        Podrodzina centrozaury (Centrosaurinae)
        Rodzaj centrozaur
        Rodzaj achelozaur
        Rodzaj pachyrinozaur
        Rodzaj styrakozaur
        Podrodzina Ceratopsinae (syn. Chasmosaurinae)
        Rodzaj Triceratops
        Rodzaj torozaur
        Rodzaj chasmozaur
        Rodzaj einiozaur
        Rodzina protoceratopsy (Protoceratopsidae)
        Rodzaj Protoceratops
        Rodzina czaojangzaury (Chaoyangsauridae)
        Rodzaj czaojangzaur
        Rodzina leptoceratopsy (Leptoceratopsidae)
        Rodzaj Leptoceratops

Przypisy

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]