Karol Koźmiński

Urodził się w rodzinie Jana Koźmińskiego h. Poraj (zm. 1910) i Stefanii z Mianowskich (zm. 1936). Miał siostrę Mariannę po mężu Plocer oraz dwóch braci: Jana Ksawerego – artystę malarza i Stanisława – dziennikarza. Uczęszczał do V Gimnazjum rządowego w Warszawie; za udział w strajku szkolnym w 1905 został z niego relegowany. Naukę kontynuował szkole średniej w Piotrkowie Trybunalskim, później studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Studia kontynuował w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. W 1914 powrócił do Warszawy. 7 sierpnia 1915 wstąpił w szeregi 1 pułku ułanów Legionów Polskich. 7 lipca 1916 został ranny pod Trojanówką i dostał się do rosyjskiej niewoli^[1]. Po wybuchu rewolucji październikowej zorganizował w Woroneżu Związek Wojskowy Polaków. Przedostał się na ziemie polskie i uczęszczał do Szkoły Podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej. W latach 1918–1920 walczył w obronie Lwowa i w wojnie polsko-bolszewickiej. W uznaniu zasług podczas walk w szeregach Legionów Polskich, POW i PSZ był wielokrotnie odznaczany i nagradzany.

Po 1920 służył w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W kwietniu 1928 został przeniesiony z korpusu oficerów artylerii do korpusu oficerów administracji (dział kancelaryjny) w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 27,06 lokatą, z równoczesnym przydziałem do Gabinetu Ministra Spraw Wojskowych na stanowisko referenta^[2][3][4]. 29 stycznia 1932 roku został mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 stycznia 1932 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów administracji (dział kancelaryjny)^[5]. Od 1932 kierował referatem prasowym tego ministerstwa. Od 1933 przez rok był redaktorem naczelnym Polski Zbrojnej. Z dniem 30 listopada 1933 został przeniesiony w stan nieczynny na okres sześciu miesięcy^[6]. W marcu 1934 został przeniesiony z korpusu oficerów administracji do korpusu oficerów artylerii z pozostawieniem na dotychczasowym stanowisku w Gabinecie Ministra Spraw Wojskowych (stan nieczynny)^[7]. Z dniem 30 czerwca 1934 został przeniesiony w stan spoczynku^[8]. Ponadto był prelegentem w Polskim Radio. W latach 1938–1939 redagował „Przegląd modelarstwa lotniczego” dodatek do czasopisma lotniczego Lot Polski. Pod koniec lat 30. był zastępcą członka komisji rewizyjnej zarządu Towarzystwa Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie^[9].

Po II wojnie światowej skupił się na twórczości literackiej; tworzył literaturę historyczną. Część twórczości powstała pod pseudonimem Maciej Gruszczyński.

Wykaz dzieł, w porządku alfabetycznym (w nawiasach podano daty pierwszych wydań wersji książkowych)^[10]:

• Bez trwogi i zmazy: Opowieść o generale Karolu Kniaziewiczu (1962)
• Bohater dwóch kontynentów: Powieść historyczna o Kazimierzu Pułaskim (1968)
• Bohater Racławic (1955)
• Elwira: Powieść z lat Wiosny Ludów (1969)
• Fiszerek: Opowieść o generale Stanisławie Fiszerze (1964)
• Generał Bosak (1962)
• Generał Kruk: Opowieść z czasów powstania styczniowego (1967)
• Grenadier Stach: Opowieść z czasów powstania kościuszkowskiego (1969)
• Grenadierzy krakowscy (1965)
• Hugo Kołłątaj (1965)
• Jan Henryk Dąbrowski (1960)
• Józef Sułkowski (1935)
• Józef Wybicki (1963)
• Kamienie na szaniec (1937)
• Kościuszko: Opowieść (1958)
• Książę Józef Poniatowski 1763–1813 (1967)
• Legion wolności (1955)
• Lelewel (1967)
• Meteor: Opowieść o Józefie Sułkowskim (1961)
• Michałko: Zapomniany partyzant chłopski (1954)
• Obrońca Woli: Opowieść o generale Sowińskim (1957)
• Orlę: Powieść historyczna (1964)
• Ostatni wódz: Opowieść o ks. Stanisławie Brzósce (1963)
• Pułkownik Berek: Opowieść o Berku Joselewiczu (1959)
• Queretaro: Powieść (1932)
• Rotmistrz Andrzej: Powieść (1930)
• Rotmistrz Michałko: Powieść historyczna z XVII w. (1957)
• Stanisław Staszic (1965)
• Sułkowski, jakobin polski (1948)
• Tadeusz Kościuszko 1746–1817 (1969)
• W niewoli i w Wehrmachcie 1916–1918 (1930)
• Z ułanami Beliny 1914–1916 (1928)

• Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)^[11]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)^[12][13]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)^[3][14]
• Srebrny Krzyż Zasługi (2 marca 1925)^[15][14]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[16]
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[17]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[16]
• Medal 3 Maja^[16]
• Order Estońskiego Czerwonego Krzyża III klasy (Estonia)^[16]
• Krzyż Kawalerski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)^[3]
• Krzyż Kawalerski Order Świętego Sawy (Jugosławia)^[3]
• Order Palm Akademickich (Francja)^[3]
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)^[16]
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa, 1929)^[18][16]

• VII Lista strat Legionów Polskich. Piotrków: Centralny Urząd Ewidencyjny Legionów Polskich przy Departamencie Wojskowym NKN, 1916-10-01.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 379–380.
• Wacława Milewska, Maria Zientara, Sztuka Legionów Polskich i jej twórcy, 1914–1918, Wydawnictwo Arkady 1999 ISBN 83-7188-350-1.

• Karol Koźmiński na kiermaszu książki w Warszawie (maj 1967). eastnews.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]., [w:] East News Poland photo agency; Literaci polscy XX wieku.