Jodoform
Jodoform (łac. iodoformium), CHI
3 – organiczny związek chemiczny z grupy halogenków alkilu, jodowa pochodna metanu.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Próbka krystalicznego jodoformu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | CHI3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa | 393,73 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | żółte, błyszczące kryształy lub jasnożółty, bardzo miałki proszek, tłustawy w dotyku, o swoistym przenikliwym zapachu, lotny z parą wodną[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | chlorometan, dichlorometan, tetrachlorometan, fluoroform, chloroform, bromoform | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości
W temperaturze pokojowej czysty jodoform formuje żółte kryształy lub proszek o charakterystycznym, intensywnym i silnie przenikającym zapachu. Temperatura topnienia 119 °C. Pod wpływem światła i powietrza ulega stopniowemu rozkładowi. Praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie, jest rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych (np. alkohol etylowy, dwusiarczek węgla, chloroform, etery, kwas octowy).
Otrzymywanie
Otrzymywany jest z acetonu lub alkoholu etylowego działaniem roztworu jodu w wodorotlenku sodu (NaOH) lub potasu (KOH), patrz reakcja jodoformowa.
Historia
Jodoform jest jednym z najstarszych antyseptyków. Wprowadził go do medycyny wiedeński chirurg Albert von Mosetig-Moorhof w 1880 r.
Zastosowanie w medycynie
Jodoform wykazuje działanie przeciwbakteryjne, miejscowo znieczulające, odwaniające, osuszające oraz tamujące krwawienie. Pobudza także korzystne procesy ziarninowania[5]. Zaletą kliniczną jodoformu jest brak wytwarzania oporności przez bakterie – co jest wykorzystywane w przypadkach oporności bakterii na antybiotyki[6]. Wadą związku jest przenikliwa, nieprzyjemna woń oraz toksyczność po przypadkowym zażyciu doustnym. Obecne znaczenie w lecznictwie jodoformu jest znacznie mniejsze niż dawniej, jednak jest ujęty Farmakopei Polskiej (stan na 2022 r.)[7].
Zastosowanie obejmuje wiele obszarów medycyny. Używany jest w chirurgii i dermatologii (zakażone rany, zwłaszcza z cuchnącymi wydzielinami ropnymi, antybiotykooporne choroby skóry); laryngologii, stomatologii, niekiedy w ginekologii oraz rzadziej w innych gałęziach lecznictwa. Stosowany jest także w weterynarii (głównie w chorobach kopyt). Sporządza się postaci leków recepturowych wykonywanych w aptece w zakresach stężeń 2–30% (maści, pasty, emulsje, zawiesiny, przysypki, globulki dopochwowe, pręciki docewkowe). Może być zaaplikowany w formie nieprzetworzonej (per se)[5].
Przykłady złożonych składów leków recepturowych:
PASTA JODOFORMOWA złożona[8]Rp.
- Iodoformi 20,0
- Tetracaini hydrochlorici 3,0
- Thymoli 0,4
- Pastae Zinci ad 100,0
- M.f.pasta
GLOBULKI JODOFORMOWO-METRONIDAZOLOWE[9]Rp.
- Iodoformi 0,2
- Metronidazoli 0,4
- Witepsoli H15 q.s
- M.f.glob.vag. d.t.d. No 12
Dostępność w Polsce
W zależności od obszaru zastosowania jodoform jest handlowo dostępny (2022) jako :
- Iodoformium FP XII (Farmakopea Polska) - surowiec farmaceutyczny do receptury aptecznej (Fagron[10][11]; Chema-Elektromet[12][13])
- Jodoform USP (Farmakopea Amerykańska) - wyrób medyczny stomatologiczny (Chema-Elektromet)[14]
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Jodoform. pharma-cosmetic.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-27)]., informacja na stronie wytwórcy surowca farmaceutycznego pharma-cosmetic.com.pl [strona archiwalna]
- Leksykon Leków, Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, PZWL 1991
- Farmakologia, Podstawy farmakoterapii, Piotr Kubikowski, Wojciech Kostowski, PZWL 1979
- Poradnik Terapeutyczny, red. Piotr Kubikowski, wyd. II – PZWL 1969 r., wyd. III – PZWL 1975 r.
- Jodoform, Karta Charakterystyki Substancji Niebezpiecznej. pharma-cosmetic.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-28)]. pharma-cosmetic.com.pl [strona archiwalna]
