Jerzy Turowicz

Urodził się jako czwarte dziecko Augusta Turowicza, sędziego, radcy prawnego, działacza Akcji Katolickiej oraz Klotyldy z domu Turnau. W 1930 ukończył III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego (dziś II LO w Krakowie) i rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej^[2]. W 1932 stanął na czele oficjalnego biuletynu lwowskiego środowiska Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” Dyszla w Głowie. Jako student Politechniki publikował również na łamach Życia Technickiego. W 1934 został studentem wydziału filozofii i historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego artykuły były drukowane na łamach Odrodzenia,, a w 1936 opublikował O Maritainie, czyli o najlepszym katolicyzmie w Prosto z Mostu jako odpowiedź na artykuł Adama Doboszyńskiego, który również ukazał się w tym tygodniku. W 1937 po raz drugi objął funkcję redaktora naczelnego – tym razem czasopisma Historia. Na początku 1939 rozpoczął pracę w krakowskim dzienniku Głos Narodu, a w lipcu tego roku został jego redaktorem naczelnym, którym był do ostatniego wydanego numeru, czyli do 3 września 1939.

W czasie okupacji niemieckiej współpracował z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia.

Od założenia w 1945 współtworzył Tygodnik Powszechny. Podpisał list Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich z 6 listopada 1950 do intelektualistów francuskich, wyrażający solidarność i propozycję współpracy^[3].

W 1953 za odmowę publikacji nekrologu Stalina w numerze z 8 marca Tygodnik Powszechny został zamknięty. Następnie przejął go Pax i 10 lipca 1953 ukazał się pierwszy numer zredagowany przez ludzi z nim związanych. Po dojściu do władzy przez Władysława Gomułkę w 1956 pismo zostało zwrócone prawowitej redakcji^[4]. Poparł gomułkowskie przemiany Października 1956 roku^[5].

W 1957 opublikował artykuł komentujący walki frakcyjne w PZPR i piętnujący antysemityzm („Antysemityzm”, nr 11 Tygodnika Powszechnego z 17 marca 1957). W 1962 został korespondentem specjalnym „TP” na soborze watykańskim II.

W 1964 Jerzy Turowicz podpisał List 34 sprzeciwiający się narastającym ograniczeniom wolności słowa.W czasie kiedy był redaktorem naczelnym „Tygodnika Powszechnego” pismo uzyskało duże znaczenie i prestiż, a w latach 80. stało się nieformalnym organem prasowym środowisk opozycyjnych.

W latach 1960–1990 był prezesem Społecznego Instytutu Wydawniczego ZNAK. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Wchodził w skład władz ROAD, Unii Demokratycznej i Unii Wolności.

Jako działacz ruchu soborowego, aktywnie wspierał środowiska propagujące zmiany posoborowe w Kościele katolickim. Swoim przemyśleniom na temat Kościoła i II Soboru Watykańskiego dał wyraz w książce Kościół nie jest łodzią podwodną. W 1999 Wydawnictwo Znak wydało cykl jego artykułów zamieszczonych w Tygodniku Powszechnym pt. Bilet do raju.

Był członkiem m.in. Klubu Inteligencji Katolickiej, Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (od 1990 honorowy prezes), Związku Literatów Polskich (do 1983) i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989), polskiego PEN Clubu, Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Izraelskiej oraz honorowym przewodniczącym Rady Etyki Mediów.

23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[6].

Miał sześcioro rodzeństwa, w tym dwóch braci – ks. Juliusza Turowicza i o. Bernarda (Andrzeja) Turowicza. Z małżeństwa z Anną z Gąsiorowskich (1916–2000), córką Janusza Gąsiorowskiego i Zofii Kernowej, miał trzy córki: Elżbietę (zamężną Jogałłę), Joannę (zamężną Piasecką) i Magdalenę (zamężną Smoczyńską). Był teściem Wojciecha Smoczyńskiego i Jerzego Jogałły oraz dziadkiem Wawrzyńca Smoczyńskiego i pradziadkiem aktora Pico Alexandra.

Turowicz zmarł wskutek zawału serca^[7]. Pochowany został na tynieckim cmentarzu parafialnym.

Z okazji 25-lecia Polski Ludowej odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1969^[8]. Z okazji 30-lecia powstania PRL odznaczony w 1974 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski^[9], Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu św. Grzegorza Wielkiego (1987), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1992), Orderem Orła Białego (1994)^[10], Komandorią Orderu Palm Akademickich Republiki Francuskiej (1994), Srebrnym Medalem Cracoviae Merenti (1995), Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1995) oraz Orderem Ecce Homo (1999, pośmiertnie^[11]). Był laureatem Nagrody Fundacji Jurzykowskiego (1978), dziennikarskiej Nagrody im. Bolesława Prusa (1981), nagrody im. Parandowskiego (1988)^[12], nagród im. Gandhiego (1988), im. Adolfa Bocheńskiego (1992) oraz nagrody specjalnej PEN Clubu (1996).

Był doktorem honoris causa m.in. Boston College, Uniwersytetu Yale i Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jest patronem m.in. ulicy w Krakowie i ronda w Warszawie^[13]. W 1998 Maria Zmarz-Koczanowicz zrealizowała film pt. Zwyczajna dobroć, opowiadający o Jerzym Turowiczu. Rok 2012 został ogłoszony Rokiem Jerzego Turowicza^[14]. Od 2013 Fundacja Jerzego Turowicza za wybitne i oryginalne dzieło literackie, naukowe, plastyczne, muzyczne, teatralne lub filmowe, znajdujące się w kręgu tematów, do których Jerzy Turowicz wracał w swojej publicystyce i działalności publicznej oraz reprezentujące wartości, które były mu bliskie przyznaje nagrodę jego imienia. Laureatką pierwszej edycji została Joanna Olczak-Ronikier^[15].

W 2012 wydawnictwo Znak opublikowało książkę Anny Mateja pt. Co zdążysz zrobić, to zostanie. Portret Jerzego Turowicza. Książka zawiera wspomnienia osób, które z Turowiczem pracowały i przyjaźniły się, a poza tym zapiski z dzienników, fragmenty listów i inne dokumenty^[16].

W 2012 r. z okazji setnej rocznicy urodzin Turowicza Poczta Polska wyemitowała w łącznym nakładzie 360 tys. sztuk upamiętniający go znaczek pocztowy w dwóch wariantach i nominale 1,55 zł^[17].

• Jerzy Turowicz, Chrześcijanin w dzisiejszym świecie, Wyd. „Znak”, Kraków 1964 (wstępem opatrzył Karol Wojtyła)
• Jerzy Turowicz, Kościół nie jest łodzią podwodną, wyb. i red. Józefa Hennelowa (publicystyka z lat 1964–1987), Wyd. „Znak”, Kraków 1990, ISBN 83-7006-140-0.
• Jerzy Turowicz, Bilet do raju, Wyd. „Znak”, Kraków 1999 ISBN 83-7006-907-X.

• Joanna Podsadecka, O Jerzym Turowiczu opowiadają: ks. Adam Boniecki, Józefa Hennelowa, Krzysztof Kozłowski, Adam Michnik, Janina Ochojska-Okońska, Anna Szałapak, Andrzej Szczeklik, Stefan Wilkanowicz, Literatura Faktu PWN, Warszawa 2012, ISBN 978-83-01-16884-1.
• Jerzy Turowicz, Kościół nie jest łodzią podwodną, wyb. i red. Józefa Hennelowa (publicystyka z lat 1964–1987), Wyd. „Znak”, Kraków 1990, ISBN 83-7006-140-0.
• JerzyJ. Turowicz JerzyJ., Bilet do raju, Kraków: Wyd. „Znak”, 1999, ISBN 83-7006-907-X, OCLC 830207306 . Brak numerów stron w książce
• Andrzej Friszke: Jerzego Turowicza droga przez epoki, „Więź” nr 5 (487)/1999 maj

• Kalendarium życia i twórczości Jerzego Turowicza
• Strona internetowa Fundacji Jerzego Turowicza