Jacek Woroniecki

Adam Marian Tomasz Pius Leon Woroniecki urodził się 21 grudnia 1878 roku w Lublinie^[1]. Pochodził z bardzo starego rodu książąt Woronieckich, który był gałęzią kniaziów Nieświckich. Wychowywał się w majątku Kanie koło Chełma należącym do jego rodziców – księcia Mieczysława Woronieckiego i Marii z Drohojowskich^[2][3]. Był drugim z ośmiorga dzieci^[4][5]. W domu zapewniono mu wszechstronny rozwój intelektualny^[1], interesowały go nauki humanistyczne i literatura. Uczył się dobrze, lubił sporty, był dobrym jeźdźcem, przez krótki czas uprawiał strzelectwo^[6]. Od dzieciństwa wyróżniał się wysoką religijnością^[2][7].

Początkową edukację odbierał w domu od sprowadzonej z Anglii guwernantki^[8]. W 1892 roku został przyjęty do drugiej klasy IV Gimnazjum Męskiego w Warszawie, które ukończył zdaniem egzaminu maturalnego w 1898^[1]. Nakłoniony przez ojca rozpoczął służbę wojskową w pułku huzarów grodzieńskich w Warszawie, co miało mu otworzyć drogę do najwyższych urzędów^[2][9]. Służbę ukończył w randze korneta^[10]. Od 1899 roku studiował na katolickim Uniwersytecie Fryburskim w Szwajcarii i uzyskał licencjat wpierw z nauk przyrodniczych (1902), a następnie z teologii (1905)^[10].

W 1905 wstąpił do Seminarium Duchownego w Lublinie (w wyborze stanu duchownego utwierdził go o. Honorat Koźmiński), gdzie 10 marca 1906 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Franciszka Jaczewskiego^[2]. Biskup Jaczewski powierzył mu obowiązki osobistego sekretarza i kapelana. O. Woroniecki jednocześnie do końca 1907 roku wykładał w lubelskim seminarium katechetykę oraz Pismo Święte, pełnił również funkcję prefekta w Prywatnym Męskim Gimnazjum im. Stefana Batorego^[11][12]. Następnie wyjechał ponownie do Szwajcarii, aby kontynuować studia^[13]. Ukończył je w 1909 roku doktoratem z teologii pt. Główne podstawy socjologii tomistycznej^[2][a]. 10 września 1910 roku, po obronie tytułu i po śmierci ojca wstąpił do zakonu dominikanów^[14], gdzie otrzymał imię zakonne Jacek^[15]. Po odbyciu skróconego nowicjatu w klasztorze w Fiesole koło Florencji złożył śluby zakonne 11 października 1911 roku^[16]. Następnie przez jeden semestr uzupełniał studia na Collegium Angelicum, po czym został skierowany do Fryburga, gdzie zajmował się formacją księży studentów i był także kapelanem młodzieży uniwersyteckiej^[2][17].

W latach 1913–1914 przebywał w dominikańskim klasztorze w Berlinie^[1]. Lata 1914–1919 spędził w Krakowie; wykładał etykę w tamtejszym dominikańskim Studium Generalnym^[2]. Uporządkował również istniejące w tej placówce archiwum dokumentów pergaminowych^[13]. W 1916 generał zakonu o. Ludwig Theissling zaoferował o. Woronieckiemu katedrę filozofii na Angelicum, jednak propozycja nie mogła zostać przyjęta z powodu wojny^[18]. W 1918 został powołany do Polskiej Akademii Umiejętności^[19].

W 1919 roku o. Woroniecki rozpoczął wykłady teologii moralnej i etyki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim^[2]. Jednocześnie był dyrektorem konwiktu księży studentów^[13]. W czasie wojny polsko–bolszewickiej był kapelanem lotnym Wojska Polskiego^[20]. Był członkiem Wojewódzkiego Komitetu Obrony Narodowej w Lublinie w 1920 roku^[21]. W 1922 roku został wybrany rektorem uczelni w miejsce zmarłego na gruźlicę ks. prof. Idziego Radziszewskiego^[2][22]. Okres rządów rektorskich o. Woronieckiego był naznaczony kłopotami finansowymi, które potęgował spadek wartości waluty^[4]. Były to najtrudniejsze lata w historii uniwersytetu. W ocenie biskupa Mariana Fulmana dzięki skutecznym staraniom o pozyskanie funduszy udało mu się uratować uczelnię przed upadkiem. Przyczynił się również do rozwoju naukowego uczelni dzięki staraniom o pozyskiwanie najlepszych wykładowców krajowych i zagranicznych^[9][13]. Ze względu na pogarszający się stan zdrowia musiał złożyć dymisję ze stanowiska rektora w marcu 1924 roku^[23], pozostał jednak dziekanem Wydziału Teologicznego^[4]. Najważniejsze pisma o. Woronieckiego powstały w okresie, gdy przebywał w Lublinie^[2][4].

22 sierpnia 1929 został mianowany profesorem teologii moralnej i pedagogiki na papieskim uniwersytecie dominikańskim Angelicum w Rzymie^[2]. Wówczas otrzymał tytuł magistra świętej teologii, najwyższy dominikański tytuł naukowy^[24]. Z powodu złego stanu zdrowia w 1933 roku musiał wracać do kraju^[13]. Objął we Lwowie kierownictwo nad dominikańskim studium filozoficzno-teologicznym, wykładał teologię moralną, patrologię i historię Kościoła^[2]. W 1934 roku polska prowincja dominikanów nabyła plac na warszawskim Służewie, na którym stanął dominikański klasztor. Ojciec Woroniecki, pełniący wówczas funkcję syndyka, w porozumieniu z generałem zakonu o. Gilletem podjął decyzję o finansowaniu budowy ze sprzedaży majątków dominikańskich leżących na Kresach^[25]. Za tę decyzję spotkała go krytyka środowisk prawicowych, zarzucano mu „wyzbywanie się narodowego dziedzictwa na rzecz Ukraińców i Żydów”^[26]. Jego planem było zniesienie małych, prowincjonalnych klasztorów w Polsce i skierowanie działalności polskich dominikanów na duże ośrodki miejskie i uniwersyteckie^[13]. W ocenie polskiego historyka Jerzego Kłoczowskiego, ojciec Jacek Woroniecki w dużym stopniu przyczynił się do odrodzenia Zakonu Kaznodziejskiego w Polsce po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku^[27].

W 1932 założył Zgromadzenie Sióstr Dominikanek Misjonarek Jezusa i Maryi, którego celem w zamyśle o. Woronieckiego miało być ewangelizowanie ludności rosyjskiej na terenach, gdzie silne wpływy miał ateistyczny komunizm sowiecki^[2]. Zgromadzenie działało początkowo poprzez wyjazdy misyjne. Po upadku ZSRR powstały placówki w Fastowie, Kijowie i Rokitnie na Ukrainie, Lipawie i Kuldīdze na Łotwie oraz w Orle w Rosji^[28]. Powstała również placówka w Boliwii^[29].

Od 1937 do 1939 pracował w Warszawie, gdzie zainicjował budowę studium dominikańskiego i pełnił tamże funkcję rektora^[2]. W 1938 roku Kapituła prowincjonalna mianowała go postulatorem do spraw beatyfikacji i kanonizacji^[13]. W latach 1938–1939 był redaktorem „Szkoły Chrystusowej”^[2]. Wybuch II wojny światowej zastał go w Krakowie i tam już o. Woroniecki pozostał do końca życia. Prowadził wykłady dla zakonników dominikańskich, wygłaszał rekolekcje, kończył wcześniej rozpoczęte książki^[30]. Jego uczniem był wówczas o. Mieczysław Krąpiec^[2][30].

Od 1944 ze względu na zły stan zdrowia poświęcił się wyłącznie pisaniu^[31]. Napisał monografię poświęconą św. Jackowi oraz dokończył pisanie książki pt. Pełnia modlitwy^[13]. 3 kwietnia 1948 roku po raz ostatni odprawił Mszę świętą^[32]. Zmarł 18 maja 1949 roku wskutek ciężkiego ataku serca. Pogrzebany został w Krakowie na cmentarzu Rakowickim^[33][31]. W 1960 roku szczątki zostały przeniesione do Kościoła św. Jacka w Warszawie^[9]. Proces beatyfikacyjny o. Woronieckiego został zainicjowany 7 grudnia 2004^[34][31]. Rolę postulatora pełnił dominikanin, o. Andrzej Potocki^[35]. Ulica na lubelskiej dzielnicy Wrotków nosi jego imię^[36].

O. Woroniecki chorował na wagotonię, uremię i neurastenię^[37][38][39]. Znał 10 języków obcych^[40].

O. Jacek Woroniecki czerpał przede wszystkim z myśli św. Tomasza z Akwinu^[4]. Niemal każda jego praca miała w sobie coś z myśli Akwinaty^[2]. O. Woroniecki swój osąd myśli św. Tomasza zawarł w pracy Katolickość tomizmu^[2][b]. Podkreślał uniwersalizm tomizmu^[41]. Zdaniem o. Bocheńskiego, o. Woroniecki był najwybitniejszym ówcześnie żyjącym polskim tomistą^[42].

Był niechętny „nowinkom pedagogicznym” i sprzeciwiał się skoncentrowaniu pedagogiki na samym dzieciństwie^[43]. Głosił potrzebę ześrodkowania jej wysiłków również na dążeniu do pełni rozwoju cech przyrodzonych i nadprzyrodzonych u człowieka dorosłego^[2]. Celem wychowania w jego ujęciu winno być wykształcenie sprawności pomagających w funkcjonowaniu w wieku dojrzałym^[44]. Ponieważ o ocenie moralnej danego postępku przesądza zgodność decyzji człowieka z własnym – omylnym – sumieniem, za najważniejsze zadanie pedagogiki uznawał odpowiednie wychowanie sumienia^[9]. Hagiografia była dlań doniosłym środkiem wychowawczym^[2].

Głównym polem pisarstwa o. Woronieckiego była etyka. Korzystając z myśli św. Tomasza, stworzył etykę wychowawczą, którą zawarł w 2-tomowym dziele Katolicka etyka wychowawcza. Zarysował w niej chrześcijański model wychowania^[45]. Kładł w niej nacisk nie na postępowanie i normy moralne, lecz przede wszystkim na cechy charakteru i wychowanie, również samego siebie – poprzez własny wysiłek^[46]. Podkreślał istotność samowychowania, czyli własnego, dobrowolnego i świadomego wysiłku w budowaniu własnego człowieczeństwa^[47]. Etyka była dlań ściśle powiązana z pedagogiką, gdyż etyka opisuje określony ideał, natomiast pedagogika wskazuje drogę jego realizacji^[48][49].

Krytykował tzw. intelektualizm moralny, czyli prymat rozumu kosztem wolnej woli człowieka^[2][c]. Był przeciwnikiem indywidualizmu, który jego zdaniem przyczyniał się do szerzenia egoizmu, osłabienia religijności i pojawiania się postaw antyspołecznych^[50][9]. Indywidualizmowi przeciwstawiał personalizm^[51]. Walczył również z sentymentalizmem, czyli postawą, w której istotą przeżycia religijnego jest uczucie; o. Woroniecki uznawał je za drugorzędne wobec rozumu i woli^[52][2]. Piętnował fideizm, który w jego osądzie upośledzał aspekt rozumowy w wierze^[53]. W książce Około kultu mowy ojczystej przekonywał, że nauka w szkole średniej, zamiast być nauczaniem niepowiązanych ze sobą przedmiotów, powinna być oparta na jednym przedmiocie głównym, tzn. uczeniu wyrażania się w mowie i w piśmie w języku polskim^[54][55][56].

Pełny wykaz prac o. Woronieckiego, publikowanych w latach 1903–2005, wynosi 296 pozycji^[57]. Poniższa lista przedstawia pierwsze wydania najważniejszych prac o. Woronieckiego.

• Jacek Woroniecki: Katolicka etyka wychowawcza. T. I. Kraków: Wydawnictwo Mariackie, 1948, s. 420.
• Jacek Woroniecki: Katolicka etyka wychowawcza. T. II/1. Kraków: Wydawnictwo Mariackie, 1948, s. 476.
• Jacek Woroniecki: Katolicka etyka wychowawcza. T. II/2. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1986, s. 446.
• Jacek Woroniecki: Katolickość tomizmu. Lublin: Uniwersytet Lubelski, 1924, s. 96.
• Jacek Woroniecki: Królewskie kapłaństwo. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1919, s. 168.
• Jacek Woroniecki: Macierzyńskie Serce Maryi. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1946, s. 228.
• Jacek Woroniecki: Około kultu mowy ojczystej. Lwów: Książnica-Atlas, 1925, s. 112.
• Jacek Woroniecki: Pełnia modlitwy. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1925, s. 156.
• Jacek Woroniecki: Św. Jacek Odrowąż i wprowadzenie zakonu kaznodziejskiego do Polski. Katowice: Księgarnia Św. Jacka, 1947, s. 347.
• Jacek Woroniecki: Tajemnica Miłosierdzia Bożego. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1945, s. 155.

• Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• Polscy święci i błogosławieni
• Modlitwa za wstawiennictwem świętych

• s. Imelda Zofia Błeszyńska OP: O. Jacek Woroniecki. Dominikanin – Wychowawca – Patriota. Lublin: Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, 2006, s. 272. ISBN 83-88162-39-X.
• Człowiek – moralność – wychowanie. Życie i myśl Jacka Woronieckiego OP. Jerzy Gałkowski, Maurycy Lucjan Niedziela OP (red.). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2000, s. 297. ISBN 83-7306-016-2.
• Maurycy Lucjan Niedziela OP: Próba biografii Jacka Woronieckiego OP i jego Wyznania. Lublin: Gaudium, 2011, s. 261. ISBN 978-83-89659-95-8.

• Pełnia modlitwy o. Jacka Woronieckiego OP
• Genealogia o. Jacka Woronieckiego OP
• Publikacje Jacka Woronieckiego w serwisie Polona.pl