Język chavacano
Język chavacano lub chabacano[1][2][3] – język kreolski na bazie hiszpańskiego, używany przez ok. 1,2 mln osób na Filipinach. Jest jedynym żywym językiem kreolskim o podłożu hiszpańskim w Azji.
| Obszar | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | 1,2 mln (1996)[1] | ||||
| Pismo/alfabet | |||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||
kreolski na bazie hiszpańskiego | |||||
| Status oficjalny | |||||
| Ethnologue | 4 edukacyjny↗ | ||||
| Kody języka | |||||
| ISO 639-3 | cbk | ||||
| IETF | cbk | ||||
| Glottolog | chav1241 | ||||
| Ethnologue | cbk | ||||
| WALS | cvc | ||||
| SIL | cbk | ||||
| W Wikipedii | |||||
| |||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||
Dzieli się na kilka zróżnicowanych dialektów: cavite (caviteño), zamboanga (zamboangueño), ternate (ternateño, bahra)[4][5][6]. Najbardziej znacząca pod względem liczby użytkowników jest odmiana zamboanga, natomiast odmiana cavite została w dużej mierze wyparta przez inne języki. W powszechnym użyciu są języki tagalski i angielski, które dominują w różnych sferach życia[7][8][9].
Istnieją prace poświęcone jego gramatyce[3]. Powstały także słowniki: A composite dictionary of Philippine Creole Spanish (1989)[10] i English-Chabacano Dictionary (2003)[2].
Według jednej z propozycji znaczącym źródłem, do którego można sprowadzić genezę chavacano, jest wyspa Ternate na Molukach, gdzie historycznie występował język kreolski ukształtowany na bazie portugalskiego i malajskiego. Język ten miał wejść w interakcję z językiem hiszpańskim, aż ostatecznie został przeniesiony na Filipiny w poł. XVI w.[11] Po raz pierwszy taki związek zasugerował K. Whinnom w swojej książce z 1956 r.[12]
Jest używany w audycjach radiowych i programach telewizyjnych[1]. Odmiana zamboanga ma dość dobrze rozwinięte piśmiennictwo, jest wykorzystywana w edukacji i sferze religijnej[8].
Charakterystyka
Słownictwo chavacano wywodzi się w przeważającej części z hiszpańskiego, natomiast gramatyka chavacano czerpie z wzorców języków filipińskich, takich jak tagalski i cebuański.
- W liczbie mnogiej stosuje się hiszpański rodzajnik liczby pojedynczej plus wykładnik liczby mnogiej „maga” lub „mana”
- el maga/mana dia (dni)
- Podstawową formą czasownika jest hiszpański bezokolicznik bez końcowego „r”, np. continuar, hablar, poner, recibir czy llevar zmieniają się w continuá, hablá, poné, recibí i llevá.
- Czasy gramatyczne tworzy się poprzedzając podstawową formę czasownika partykułą ya (czas przeszły), ta (czas teraźniejszy, z hiszpańskiego está) oraz hay/di (czas przyszły).
| Polski | Hiszpański bezokolicznik | Bezokolicznik w chavacano | Czas przeszły | Czas teraźniejszy | Czas przyszły |
|---|---|---|---|---|---|
| śpiewać | cantar | canta | ya canta | ta canta | hay/di canta |
| pić | beber | bebe | ya bebe | ta bebe | hay/di bebe |
| spać | dormir | dormi | ya dormi | ta dormi | hay/di dormi |
Przypisy
Bibliografia
- Martin Harris: The Romance Languages. W: Martin Harris, Nigel Vincent (red.): The Romance Languages. London–New York: Routledge, 1988, s. 1–25. DOI: 10.4324/9780203426531. ISBN 978-0-203-42653-1. ISBN 0-415-16417-6. OCLC 811407334. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Kurs chavacano z audio
- Słowniczek chavacano
- Sytuacja języka hiszpańskiego i chavacano na Filipinach
- Chavacano, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2022-09-21] (ang.).